Кинеско писмо
?
писмо
сочинето од
знаци
(
трад.
漢字;
упр.
?字;
пин?ин
: hanzi;
мак. транскр.
: ханце) кои претставуваат
логограми
за запишува?е на
кинескиот
,
?апонскиот
, делумно
коре?скиот
, и (порано)
виетнамскиот
. Неговите можни претходници се по?авиле пред 8.000 години, додека целосно писмо било развиено пред 3500 години во
Кина
. Ова е веро?атно на?старото писмо во истори?ата на човештвото.
Наспроти генералното мисле?е, само 4% од кинеските знаци се
пиктограми
(象形字); останатите 95% се
логички агрегати
(會意字) и
пиктофонетици
(形聲字), знаци составени од два дела ? еден ел го означува значе?ето, а другиот звучноста.
Зборовите
често се состо?ат од два или пове?е знака. Бро?от на кинеските знаци во рамките на
Кангсиевиот речник
изнесува близу 47.035, иако голем дел од овие се ретко употребувани вари?анти насобрани низ истори?ата. Во
Кина
, за писмен се смета оно? ко? познава 2000 знаци.
[1]
Архивирано
на 12 март 2007 г.
Во кинеската традици?а, еден знак соодветствува на еден слог, но
изговорот
варира по ди?алект. Лабавата врска поме?у
фонетиката
и знаците има овозможено користе?е на писмото ка? разни
?азични семе?ства
.
Фактичкиот облик на знаците варира од ?азик до ?азик.
Континентална Кина
има воведено
упростени знаци
во 1956, но
традиционалните знаци
с? уште се користат во
Та?ван
и
Хонгконг
. ?апони?а има свои упростени знаци уште од 1946, додека Коре?а ?а има ограничено употребата на кинески знаци, а Виетнам го има отфрлено писмото и има воведено
романизирана азбука
.
Кинеските знаци поформално се нарекуваат и
синографи
, а системот
синографи?а
. ?азиците кои имаат преземено синографи?а - и со правописот голем бро? на преземени зборови од кинескиот - се нарекуваат
синоксеници
без разлика дали моментално ?а користат таа отрографи?а. Изразот не подразбира каква било генетска поврзаност со кинескиот. За главни синоксеници се сметаат ?апонскиот, коре?скиот и виетнамскиот.
Подрач?ата каде се користи исклучиво кинеското писмо се зелени; заедно со други писма, темнозелени; историска употреба во максимална мера, светлоезелени).
Според една легенда, кинеското писмо било измислено од
Цанг?е
(~ 2650 п.н.е.), бирократ при легендарниот цар
Хуангди
. Легендата кажува дека кога то? бил на лов на планината ?ангси (денешна Шанкси), видел желка чии шари на черупката му го одземале вниманието. Инспириран од можноста за логичка корелаци?а поме?у вените, то? почнал да ги изучува животните, терените, и ?вездите, и измислил симболички систем наречен
ци
(字) -- кинески знаци. Според предани?ата, дента кога кинеското писмо било измислено лу?ето го чуле
?аволот
како оплакува, и виделе како житарки па?аат од небото, биде??и ова го означувало почетокот на цивилизаци?ата, за добро или зло.
Современите археолошки наоди укажуваат на порани, неолитски корени на кинеските знаци. На?раните наоди на пишани зборови се на?дени во
Чи?аху
(賈湖), неолитско нао?алиште во басенот на жолтата река во провинци?ата
Хенан
, и датираат од ~ 6500 п.н.е.
[2]
. Не се знае дали овие знаци биле дел од систем на пишува?е, но утврдено е дека имаат сличности со знаците утврдени како рано кинеско писмо. Затоа се шпекулира дека овие записи се предците на кинеското писмо.
Артефакти со натписи од културата
Давенкоу
(大汶口) на?дени се и во
околи?ата Чус?ен
,
Шандунг
, и датират од ~ 2800 п.н.е.
[3]
. Во нао?алиштето
Ченци?аи
(城子崖) во населеното место
Лонгшан
во Шандонг на?дени се и парчи?а од коски со впишани букви кои се користеле за предвидува?а кои датираат од 2500 - 1900 п.н.е., а во
Тинггонг
се на?дени и симболи на грнци за кои некои сметаат дека се рана форма на писмо. Слични симболи на фрагменти од грни?а од
Лиангчу-културата
(良渚) на?дени се и во долниот дел на долината на реката
?ангце
.
Иако на?дените симболи изгледа дека се поединечни, и затоа неоожеме да ги сметаме за писмо, коскените написи (2500 - 1900 п.н.е.) за предивува?е на иднината од доцната фаза на неолитската Лонгшан (龍山) култура (~ 3200 - 1900 п.н.е.) се сметаат (од некои) за рана форма на писмо, слична на на?раните записи од
Месопотами?а
и
Египет
. Псоти можност дека овие записи се предци на
коскеното писмо
од времето на династи?ата Шанг и овие се сметаат за претходници на писмото од културата
Елтитоу
и подоцна, писмата од династиите
Шанг
и
?оу
.
На?раните написи за кои неоспорно претставуваат писмо се знаците од
коскеното писмо
(甲骨文
?агувен
, букв. ?писмо на черупка“), кое било добро развиено писмо за време на династи?ата
Шанг
(или ?ин (殷)), за кое се знае дека постоело од
1600 п.н.е.
(од
Ченг?оу
) и
1300 п.н.е.
(од
Ан?анг
), заедно со многу малку логографи на?дени на грни?а и бронзени садоови, познати како
бронзено писмо
, кои е многу слично, но покомплексно и сликовито од коскеното писмо. Само околу 1,400 од 2,500-те прона?дени коскени логографи можат да се поистоветат со подоцнежни кинески симболи. Треба да се спомене дека овие 1,400 логографи се на?често употребуваните.
漢 напишано со
мало печатно писмо
,
220 п.н.е.
字 напишано со
мало печатно писмо
,
220 п.н.е.
На?раните кинески знаци ги нао?аме во
коскеното писмо
од доцниот период на династи?ата Шанг и во
бронзените писма
(金文
?инвен
) на династиите Шанг и
?оу
. Овие писма не се употребуваат, туку се изучуваат чисто од академски побуди.
Првото писмо кое и денес се користи, но ограничено, е 篆書, 篆?
?уаншу
(?
печатно писмо
“). Тоа има органски еволуирано од бронзеното писмо од династи?ата ?оу, и било прифатено во стандардизиран облик од првиот
кинески цар
,
?ин Ше Хуанг
. Печатното писмо, како што самото име кажува, денес се користи само ка? уметничките пачати. Денес малкумина знаат да го читаат без проблем, но уметноста на резба?е на знаците и денес постои во Кина и ?апони?а; некои калиграфи работат во ово? стил.
Писмата кои и денес редовно се користат се ?
канцелариско писмо
“ (?書, ??
лишу
) од времето поме?у династиите
?ин
и
Хан
, споменичкото писмо Веи (魏碑
веибеи
, видете
Веибеи
), ?
регуларното писмо
“ (楷書, 楷?
каишу
) за печате?е, како и ?
полуракописното писмо
“ (行書, 行?
С?енгшу
), во употреба како ракописно писмо.
Ракописното
(草書, 草?
каошу
, буквално ?
тревно писмо
“) не е во општа употреба, туку се користи чисто уметнички и калиграфски. Тука се дадени основните облици на знаците, но истите не се конкретизирани и скратува?ата се екстремни. Овие ракоспини знаци не самошто се упростени, туку и стилизирани до точка на непрепознатилвост за то? што не ги знае. Многу од
упростените кинески знаци
доа?аат од ова упростено курзивно бликува?е на традиционалното писмо.
Како што
кирилицата
има заоблени ракописни букви кои одат горе-долу од лини?ата, кинеските знаци заземаат помалку или пове?е квадратен простор. Знаците се сочинети од пове?е делови, при чи?а комбинаци?а тие се збиваат ? ова е случа? особено со знаците пишани во
Сонгти
стил. Заради ова, почетниците вежбаат во квадратно шпартана харти?а.
Главни статии:
Класификаци?а на кинеските знаци
и
клуч
(радикал).
Во раното доба на кинеското писмо предоминирале пиктограми, ка? кои можело веднаш да се воочи знале?ето на облиците на знаците. Со еволуци?ата на знаците - потребата за претставува?е на аптрактни концепти и полесно пишува?е - со себе донела и поконцептуални знаци.
Околу 100 н.е., ?азичарот
Си Шен
ги подредил сите кинески знаци во шест категории, имено
лиушу'
(六書), во неговиот речник на етимологи?а наречен
Шуовен ?иеце
(說文解字). Иако овие знаци се можеби недоследни на карактерот на кинеското писмо, ова дело нашло широка употреба многу долго време.
[1]
Извадок од читанка - кинески знаци (1436)
1. Пиктограм (象形字
С?ангсингце
)
Наспроти генералното мисле?е, само мал дел од кинеските знаци се
пиктограми
, кои го рефлектираат обликот на предметот ко? го опишуваат. Овие знаци се имаат упростено по еволутивен пат, за полесно пишува?е.
Примери се 日 (ж’) - ?сонце“, 月 (?уе) - ?месечина“, 木 (му) ?шума“. Не постои конкретен податок за бро?от на пиктограми во денешното писмо, но пред 2000 години
Си Шен
ове се 4% од вкупниот бро? на знаци.
2. Идеограф (指事字,
Жешеце
)
Наречен и
прост индикатив
,
проста идеографи?а
или
идеограм
, ова е знак ко? додава индикатор на пиктограмот за промена на значе?ето. На пример, додека 刀 (дао) е пиктограм за ?нож“, со поставува?е на индикатор 刃 (жен), ова дава идеограм за ?острица“. Други чести примери се 上 (шанг) за ?горе“ и 下 (с?а) за ?долу“. Бро?от на знаците цо оцаа категори?а е мал, биде??и на?ве?ето концепти можат да се претстават со знаци од други категории.
3. Логички агрегати (會意字,
Хуи?ице
)
Преведени и како
асоци?ативни сложенки
, овие симболизираат апстрактни концепти со пиктограми. На пример, додека 木 (му) е пиктограф за дрво, два 木 заедно дочинуваат 林 (лин), идеограм за ?шума“. Спо?ува?е на 日 (ж’)
сонце
и 月 (?уе)
месечина
создава 明 (минг)
осветлено
.
Си Шен
проценува дека 13% од кинеското писмо спа?а во оваа категори?а.
4. Пиктофонетски сложенки (形聲字,
Сингшенгце
)
Наречени
семантичко-фонетски сложенки
, или
фоно-семантички сложенки
, овие се на?големата група на знаци во денешниот кинески ?азик, кои врзуваат прост пиктограф со фонетици за образува?е на нови значе?а.
Примери се 河 (х’)
река
, 湖 (ху)
езеро
, 流 (лиу)
поток
, 沖 (чунг)
водна стру?а
, 滑 (хуа)
лизгаво
. Сите овие знаци започнуваат со
клуч
од три точки, упростен пиктограф на капки. Другата страна е фонетски индикатор, главно
хомофон
или близу хомофон чи? изговор е сличен на оно? ка? првобитното значе?е.
Во 100 н.е.,
Си Шен
категоризирал до 82% од знаците во оваа категори?а, но по 2000 години овие сочинуваат 90%. Пиктофонетиците ридонеле кон зголемува?е на зборовниот фонд на ?азикот со голема брзина, но како што ?азикот продолжил да еволуира, на?ве?ето фонетици во пиктофонетските сложенки се изгубиле, и затоа нивниот состав е често произволен.
Тешко е да се поврзат овие знаци со релевантни предмети. На приемр, клучот ? (мао)
мачка
е ?(чи), пиктограф за црви; клучот ? (чи)
воздух
исто така се користи за образува?е на знакот ? (?анг)
кислород
и ? (ан)
амони?ак
.
5. За?мува?е (假借字,
?уан?уце
)
Наречени и
фонетски поза?мени знаци
, постоеле и пред тоа, но се поза?мени за употреба со друго значе?е. Ова се случува кога еден концепт ?е се измисли усно, но нема знаци за да се напише. Понекогаш новот значе?е заменува некое пред него. 自 (це) бил знакот за
нос
, но денес истиот се однесува само на поимот
себе
. Старото значе?е на 萬 (ван) било
па?ак
, но подоцна сосем се сменило во значе?ето
десет ил?ади
.
Како што расте бро?от на знаците, ?азичарите не сакаат да прават нови знаци врз ово? принцип биде??и то? ?а игнорира логистиката за создава?е на нови знаци. Ме?утоа, потребата за пишува?е во ди?алекти, особено Кантонскиот и
Та?ваннскиот
во
Хонгконг
и
Та?ван
го има доста порширено бро?от на овие знаци.
6. Придружна трансформаци?а (轉注字,
Чуанчуце
)
Овие знаци првобитно значеле исто, но се поматиле преку
правописните
и
семантичките
текови. На пример, 考 (као)
потврди
и 老 (лао)
стар
биле некогаш еден ист знак што значел ?постаро лице“, но подоцна се разделил на два засебни разбора. Заради ретко ста на знаците од оваа категори?а, асоци?аци?ата и трансформаци?ата се обдегнува или се комбинира со други современи знаци.
Кинеските знаци заземаат исто место заради нивниот квадратен блок-карактер. Еден од на?добрите начини за добар старт за поченици е вежба?е во тетратка со квадрати, наменета за стандарди вежби во училиштата за нормално пишува?е и
калиграфи?а
. Покра? строгоста на зафатнината, кинеските знаци се пишуваат според мошне строги и прецизни правила. Трите на?важни правила се потезите во употреба, нивното позиционира?е и редот по ко? се пишуваат (
потезен редослед
). Н?аве?ето зборови можат да се напишат само само еден поезен ред, иако некои други имаат вари?атни, што може да резултира во поинакви брое?а. На поголемо, кинескиот текст традиционално се пишува од горе надолу, па од десно на лево, но денес многу почесто се гледа европската ориентаци?а. Речиси сета
интерпункци?а
била исто така поза?мена од Западот, но има некои исклучоци: на пример, ими?ата на книгите се пишуваат со брановидни црти од десно во вертикален текст, или затворени во посебни двошилести загради во хоризонтален текст.
Чести грешки во пишува?ето на кинеските знаци се грешен правец на потезите, грешен
потезен редослед
, грешна должина и место на потезите ралативно на другите потези, како и тежините дадени на разните делови од потезот. Секо?а грешка е ?асно видлива за писмениот човек, и затоа ова се смета за срамота биде??и е знак на неписменост. Во култура каде ученоста е на?високата доблест, ваквите епитети се многу непожелни.
Употребата на упростени наспроти традиционални знаци прилично варира, и зависи од локалниот обича? и медиумот.
НР Кина
офици?ално го употребува упростениот систем, додека
Хонгконг
,
Макао
и
Та?ван
ги имаат задржано традиционалните. Покра? ова, постои и посебен
систем за пишува?е на бро?ки
во финасиски контекст; овие се модификации и адаптации на оригиналните прости бро?ки, намерно усложнети за спречува?е на фалсификува?а и неавторизирани менува?а.
- Главни статии:
Упростено кинеско писмо
,
Шин?итаи
Упростува?ето на писмото се случило во времето на
НР Кина
, иако ова ?асно се заснова на претходни трендови и ве?е вкоренети практики.
Бро?от на кинеските знаци
[
уреди
|
уреди извор
]
Бро?от на кинеските знаци с? уште е предмет на дебата. Стандардниот
Кангсиев речник
вели дека стандарниот ?азик има 40.000 знаци, додека современиот
?унгхуа Цехаи
? дава пове?е од 80.000. Ова се должи на сите знаци во употреба ка? ди?алектите, како и големиот бро? на вари?анти на пишува?е на зборови (многу од кои биле вон употреба дури и во
Класичниот кинески
). Ме?утоа треба да се спомене дека не посто?ат два знака кои се
контекстуално
идентични.
Огромниот бро? на кинеските знаци се должи на нивниот
логографски
карактер ? за секо?а
морефема
е потребен глиф, а за истата морфема понекогаш се развивале и вари?антни знаци. Покра? ова, во столети?ата по стандардизаци?ата на кинеското писмо од страна на царот
?ин Ше Хуанг
до
?уаншу
,
литератите
го умножиле вкупниот корпус на знаци со модификаци?а на постоечки знаци
ала
сингшенгце (形聲字) методот?со преиначува?е на клуч од еден хомонимен знак за добива?е на посебен глиф за нови зборови или зборови кои дотогаш биле
хомографи
. Исто така се вели дека толкавиот бро? на знаци се користи и за да се поделат академците од обичниот народ.
Обино се вели дека човек е писмен ако знае да чита 2.000 знака (за да чита весник, да речеме), а добро образованата личност треба да знае над 4.000 до 5.000 знака. Се разбира, треба да се напомене дека познава?ето на секо? знак не е нужно, биде??и на?ве?ето зборови, за разлика од нивните Древни и Средни предци, се
биморфемски
сложенки, т.е. сочинети од два обични чести знака.
Покра? ова постои и голем корпус од
ди?алектни знаци
, кои не се користат во формалноото пишува?е, но за разните локални колокви?ализми. Таков е
пишаниот кантонски
во употреба во
Хонг Конф
. Во Та?ван пак, постои друг неформален корпус на знаци за ди?алектот
Мин Нан
.
Ова се
петстотина (500) на?често употребувани кинески знаци.
Според истражува?ата, овие 500 знаци претставуваат 72.1% од знаците кои се употребуваат во класичните и современите текстови.
的
一
不
是
了
人
在
有
我
他
?
?
之
?
大
以
?
中
上
?
到
?
?
和
地
也
子
?
道
出
而
要
于
就
下
得
可
?
年
生
自
?
那
后
能
?
着
事
其
里
所
去
行
?
家
十
用
?
天
如
然
作
方
成
者
多
日
都
三
小
?
二
无
同
?
?
法
?
起
?
好
看
?
?
?
?
?
分
此
心
前
面
又
定
?
只
主
?
公
?
知
使
部
本
?
?
因
?
些
理
?
明
?
意
已
月
正
想
?
把
但
相
?
民
?
力
文
等
外
第
王
高
?
太
?
情
西
机
?
回
?
?
手
四
?
重
?
工
性
全
?
老
点
身
?
由
何
向
至
物
?
?
被
政
?
五
?
及
入
先
己
安
或
利
?
最
?
制
美
山
?
什
新
?
名
曰
合
加
世
平
水
常
果
位
信
度
?
立
?
南
代
走
女
言
?
金
?
便
通
命
特
?
?
次
海
今
表
原
斯
?
各
州
化
口
任
?
才
?
?
官
少
司
德
解
神
?
必
兵
?
打
?
再
?
?
?
提
万
死
更
比
受
百
做
?
?
元
?
直
白
?
非
建
夫
北
未
?
令
反
士
?
?
?
?
系
?
且
?
目
光
管
路
接
城
活
保
?
?
却
指
感
?
量
?
治
取
?
思
?
空
?
?
件
期
克
帝
?
?
住
?
市
六
放
?
?
求
史
色
形
望
?
八
府
眼
?
?
?
笑
告
叫
?
强
往
?
交
武
?
社
?
科
九
?
李
?
?
改
展
字
故
品
?
象
花
七
完
林
基
服
?
据
界
云
?
像
院
?
?
收
石
?
?
候
?
程
?
共
千
式
失
流
每
?
朝
始
?
?
近
格
?
干
?
?
步
台
?
江
河
?
?
拉
切
?
持
若
英
?
功
深
?
造
?
快
集
布
?
周
宗
病
?
?
?
?
?
?
?
?
?
根
?
商
?
火
?
京
注
?
?
父
存
臣
准
?
首
乎
具
甚
?
?
容
?
?
?
吃
古
算
坐
早
引
?
?
?
?
母
?
房
曾
似
易
?
精
?
?
?
乃
影
除
?
初
息
守
?
半
?
?
?
?
越
?
?
皇
?
?
留
?
章
照
器
?
?
?
?
Се смета дека потребно е познава?е на 2.000 знаци за основна писменост во ?азикот (на пример, за чита?е на кинески весник). Учените лу?е знаат над 4.000 - 5.000 знаци.
За жал, утврдена
транскрипци?а
на кинескиот во
македонски ?азик
с? уште не постои. Како и при транскрипци?а на сите други ?азици, македонскиот го користи сопствениот фонетски систем на пишува?е за на?блиско доловува?е на звуците на кинескиот ?азик. Ова сепак, не е стандардизирано и често нао?аме недоследности.
Општо земено, македонската транскрипци?а се темели на системите
пин?ин
и
Ве?д-?а?лс
како писмено на?блиски до вистинскиот кинески изговор. Таа се заснова на српската транскрипци?а создадена (но сепак неофици?ализирана) во 2005, но со извесни прилагодува?а и измени во согласност со карактерот на
македонската фонологи?а
и
правопис
.
- Bellassen, Joel & Zhang Pengpeng (1989).
Methode d'Initiation a la Langue et a l'Ecriture chinoises
. La Compagnie.
ISBN 2-9504135-1-X
.