Големиот раскол или Големата шизма (од гр. σχισμα , лат. schisma - раскол, одво?ува?е, цепе?е, разделува?е), исто така познат како Источно-западен раскол е настанот што го поделил Халкидонското христи?анство на католицизам и православие . ^[1] Расколот поме?у Рим и Цариград датира од 1054 , кога папата Лав IX и патри?архот Михаил I се разделуваат еден од друг во црквата .

Причини [ уреди | уреди извор ]

Ово? раскол е исход од еден долг период на разделува?ето на двете цркви . Основната причина за разделува?ето е борбата за врховна власт поме?у римските папи и царевиградските патри?арси . За разделува?ето помогнале и ве?е посто?аните разлики поме?у западната и источната црква во обредите и организаци?ата.

Примарните причини за расколот биле спорови околу папскиот авторитет - Папата тврдел дека имал авторитет над четирите источни патри?арси, додека четирите источни патри?арси тврделе дека приматот на Римскиот Патри?арх е само почесен, и то? има авторитет само над западните христи?ани - и над вметнува?ето на клаузулата филиокве во Нике?скиот символ.

Исто така друга причина за разделува?ето се гледа во културните разлики поме?у истокот и западот. Теолозите чие потекло водело од западна Европа претежно се ориентирале кон правните црковно-религиозни праша?а, додека источните теолози сметале дека основа за понатамошно развива?е и усовршува?е на верата е филозофи?ата и решава?е на не?зините праша?а. Исто така, како друга причина се ?авува и ?азикот каде во источниот дел главно се употребува грчкиот ?азик а додека во западниот латинскиот ?азик .

Друга важна причина се разликите во религиозните сфа?а?а. Различностите се формирале во текот на пове?е векови. Во 589 година на соборот на шпанската црква во Толедо бил променет основниот постулат на христи?анството - Символот на верата. Било утврдено дека Светиот Дух произлегувал од Отец и Син , кои се на еднакво рамниште т.е. рамноправни. Во 1014 година, папата Бенедикт VIII конечно ?а утврдил таа иде?а. Можеби и малку не?асна, но таа е една од причините за започнува?е на различи?ата поме?у црквите. Во источната постулатот останал непроменет ( се признава само Бог . Отецот и светиот дух сто?ат до него) .

Друга спорна точка поме?у двете цркви е “чистилиштето“ , каде според грчките теолози чистилиштето всушност не ни постои поме?у ра?от и пеколот .

Развива?е [ уреди | уреди извор ]

Во 1054 година се случило и конечното разделува?е на црквата . Во Цариград , патриjархот Михаил Керулари? се сомневал дека доколку императoрот Константин IX стане зависен од воениот со?уз со западот, тогаш црквата во Цариград ?е треба да се соочува со Рим . За да не до?де до тоа, то? започнува да ги нагрубува католичките прелати. Католичките обреди се наречени недосто?ни, а католичките цркви во Цариград се затворени.

Во Рим , папата Лав IX многу остро го осудува ово? чин и затоа во Цариград го испра?а кардиналот Хумберт , ко? кога пристигнал таму, ?а пренел пораката од папата, а на?многу се спротивставувал за нерешеното праша?е околу Светиот Дух . По тримесечно очекува?е на ди?алог со патри?архот, Хумберт издал була (папски документ) за протерува?е на Михаил од црквата . Но во тоа време папата само што починал, и самата була се покажала дека е невалидна. И покра? поддршката што пратеникот од Рим ?а имал од царот, Михаил останал патри?арх поради масовната поддршка на верниците.

По ово? настан, дошло до постепено раздво?ува?е на источната и западната црква. Периодично, односите се подобрувале и влошувале, но не постоел настан ко? офици?ално би го означил раздво?ува?ето на црквите, се' до 4. крстоносна во?на , кога крстоносците го нападнале Цариград и ?а опустошиле А?а Софи?а .

По распадот [ уреди | уреди извор ]

• Четвртата крстоносна во?на ( 1202 - 1204 ), дополнително придонесела многу за за?акнува?е на источната црква во однос на латеранската.
• По ослободува?ето на Цариград , византиските цареви сакале политички да се помират со своите собра?а во Римската црква.

Обиди за обединува?е [ уреди | уреди извор ]

Црквата се поделила по доктринарна, теолошка, лингвистичка, политичка и географска лини?а, и фундаменталното разидува?е никогаш не било залечено. Може да се рече дека двете цркви всушност повторно се обединиле во 1274 (од Вториот Совет во Лион ), и во 1439 (од Советот од Базел ), но и во двата случаи православните се одрекле од нив, со оглед на тоа што хиерарсите го пречекориле сво?от авторитет во овие таканаречени "со?узи". Во текот на 15 век под притисок на османлиската заплаха, Византи?а направила опити за обединува?е на двете цркви. Во 1439 години на саборот во Фиренца се потпишал договор поме?у двете цркви. Но и покра? тоа, пове?е од источните теолози продолжиле да не го почитуваат то? договор. Со па?а?ето на Цариград во 1453 година, уни?ата била уништена.

Другите обиди да се обединат двете цркви пропаднале; но неколку црковни заедници кои биле поврзани со Истокот ?а промениле сво?ата припадност, и тие сега се викаат уни?атски цркви. Но, главно, источната и западната црква се одделни. Секо?а од нив смета дека е " Единствената Света Вселенска и Апостолска Црква" , имплицира??и дека другата црква ?а напуштила вистинската црква за време на расколот.

Делува?е и спор [ уреди | уреди извор ]

Со распадот на црквата, католицизмот од сво?а страна придонел за создава?е на еден конфесионален систем од страна на папитеко? Православната црква не го прифа?а. Пове?е од папата го форсираат уни?атството: така Пи? IX во енциклопеди?ата "Litterae ad Orientales" ( 1848 ), Лав XII I во "Praeclara Gratulationis" (1894), Пи? во "Rerum Orientalis" ( 1928 ) и "Lux veritas" (1931). Во декември 1854 година, папите Пи? IX , папа ко? во 1864 година исто така ?е об?ави "Syllabus", прогласува без консултаци?а на ниту еден собор, "Bulu Ineffabilis". Во 1894 година, папата Лав XIII повторно се вратил на уни?атството и повторно го подновил апелот за вра?а?е на апостолскиот римски престол, додека во 1950 година, во ноември папите Пи? ХII прогласил доклад за телесното воскресува?е на небото на Дева Мари?а (во апостолскиот устав ?Munificentissimus“).

На вториот ватикански собор (концил) , (окт. 1962 - дец. 1965) бил донесен нов доклад за црквата, "Lumen Gentium ", каде биле повторени сите одлуки донесени на Првиот ватикански концил , "Pastor aeternus", и тоа дека целите на наследниците на Свети Петар се видливи во главната цел на самата црква (бр. 18 и 25), како и декрет "Unitatis Redintegratio", во ко? се из?авува дека единствена права црква е Римокатоличката црква, а другите се одвоени од апостолскиот римски престол и составуваат различни концентрични кругови .

Во ?ануари 1964 година папата Павле VI го посетил Ерусалим каде се сретнал со вселенскиот патри?арх Атинагора I . Во есен истата година Православната црква решила да се започнат подготовки за отвора?е на теолошки ди?алог на “еднакви нози“ со Римокатоличката црква. До завршува?ето на Вториот Ватикански концил во 1965 година во декември, папата Павле VI, во катедралата Свети Петар во Рим , а патри?архот Атинагора во Патри?аршиската катедрала во Истанбул, покренале скоро во исто време една “анатема“ ко?а траела поме?у двете цркви изминатите девет векови. Но, и двата поглавари на црквата се свесни дека ово? гест не е доволен за да се направи разлика поме?у самите цркви. Практично, разделеност сe уште постои.

Литература [ уреди | уреди извор ]