?ован III (20 декември 1537 ? 17 ноември 1592 година) бил крал на Шведска од 1569 година до неговата смрт. То? бил син на шведскиот крал Густав I и неговата втора сопруга Маргарет Ле?онхуфвуд. То? исто така бил, сосема автономен, владетел на Финска , како во?водата ?ован од 1556 до 1563 година. Во 1581 година ?а презел и титулата Голем кнез на Финска. То? го добил шведскиот престол по бунтот против неговиот полубрат Ерик XIV . То? е главно познат по неговите обиди да го затвори ?азот ме?у новооснованата лутеранска црква во Шведска и католичката црква , како и по неговиот конфликт и убиството на неговиот брат.

Негова прва сопруга била Катерина ?агелон од полско-литванското владе?ачко семе?ство, а нивниот син Сигизмунд подоцна истовремено седел и на полско-литванскиот и на шведскиот престол.

Биографи?а [ уреди | уреди извор ]

?ован бил вториот син на Густав Васа (1523?60). Неговата ма?ка била Маргарет Ле?онхуфвуд (1514?51), шведска благородничка. Густав го оставил сво?от син во Финска за да ?а обезбеди шведската територи?а во источниот Балтик од руската закана. ?ован бил испратен како емисар во Англи?а за да обезбеди венча?е со кралицата Елизабета I со неговиот полубрат престолонаследникот Ерик (1559?60). Ово? брак би им обезбедил шведски пристап до Западна Европа. Таа миси?а не успеала, но додека бил во Англи?а , ?ован можел да го наб?удува повторното воведува?е на протестантизмот и Книгата за заедничка молитва (1559). Финскиот во?вода имал литургиски и теолошки интереси.

Како во?вода од Финска , то? се спротивставил на напорите на неговиот полубрат кралот Ерик XIV од 1560?1568 година да ги обезбеди пристаништата Ревал и источниот Балтик . ?ован и неговата сопруга Катерина биле затворени во замокот Грипшолм во 1563 година. По неговото ослободува?е од затвор, веро?атно поради лудилото на неговиот брат, ?ован повторно се приклучил на противе?ето на благородниците,и се прогласил за крал. Негов важен со?узник бил неговиот ву?ко по ма?ка Стен Ле?онхуфвуд, ко? на смртната постела бил прогласен за гроф од Расеборг. Набргу по овие настани, ?ован го егзекутирал на?доверливиот советник на неговиот брат, ?оран Персон, кого го сметал за одговорен за неговиот груб третман додека бил во затвор.

?ован понатаму иницирал мировни разговори со Данска-Норвешка и Лубек за конечен кра? на северната седумгодишна во?на , но ги отфрлил произлезените договори од Роскилде (1568), каде што неговите пратеници ги прифатиле далекусежните дански бара?а. По уште две години борби, оваа во?на била завршена без многу шведски отстапки во Договорот од Штетин (1570). Во текот на следните години то? успешно се борел со Руси?а во Ливонската во?на, склучена со Договорот од Плуса во 1583 година, во?на што значела шведско повторно осво?ува?е на Нарва . Како целина, неговата надворешна политика била погодена од неговата поврзаност со Полска , во ко?а неговиот син Сигизмунд III Васа бил поставен за крал во 1587 година.

Во домашната политика ?ован покажал ?асни католички симпатии, инспирирани од неговата полска сопруга, нешто што создало несогласува?а со шведското свештенство и благородништво. То? се обидел да побара помош од папството за ослободува?е на семе?ните средства на неговата сопруга, кои биле замрзнати во Неапол . То?, исто така, им дозволил на исусовци та?но да работат во Кралскиот теолошки коле? во Стокхолм. Ме?утоа, самиот ?ован бил учен следбеник на посредничкиот теолог ?ор? Касандар. То? барал помирува?е ме?у Рим и Витенберг врз основа на консензусот од првите пет века на христи?анството. ?ован го одобрил об?авува?ето на Лутеранскиот шведски црковен ред на архиепископот Лауренти? Петри во 1571 година, но исто така ?а натерал црквата да одобри додаток на црковниот ред во 1575 година, нов црковен поредок што означувало вра?а?е на светоотечките извори. ^[2] Ова ?а поставила основата за неговото об?авува?е на шведско-латинската Црвена книга, со наслов Литурги?ата на Суканската католичка и православна црква, ^{[3] [4]} ко?а повторно вовела неколку католички обичаи а тоа резултирало со Литургиска борба, ко?а не завршила дваесет години. Во 1575 година, то? ?а дал сво?ата дозвола за преостанатите католички манастири во Шведска да почнат повторно да примаат почетници. Одвреме-навреме, то?, исто така, бил во теолошки несогласува?а со неговиот помлад брат, во?водата Карл од Судермани?а (подоцна Карл IX од Шведска), ко? имал калвинистички симпатии и не ?а промовирал Литурги?ата на кралот ?ован во неговото во?водство. ?ован III бил голем покровител на уметноста и архитектурата. То? го претворил средновековниот замок Калмар во ренесансна палата и често престо?увал таму биде??и бил поблиску до Полска.

?ован III како крал [ уреди | уреди извор ]

Во ?ануари 1569 година, ?ован бил признат за крал од истиот риксдаг со што го отстранил Ерик XIV од престолот. Но, ова признание не било без вли?ание од ?ован; Во?водата Карл добил потврда за неговото во?водство без ограничува?ата на неговата мо? што ги наметнувале членовите на Арбога. Мо?та и правата на благородниците биле проширени, а нивните одговорности биле намалени.

?ован сe уште бил загрижен за неговата позици?а како крал сe додека Ерик е жив. За време на затвора?ето на Ерик, биле направени три големи заговори за соборува?е на ?ован: заговорот од 1569 година, заговорот Морне? и заговорот од 1576 година. ^{[5] [6]} Стравот од можното ослободува?е на затворениот крал го загрижувало до то? степен што во 1571 година им наредил на стражарите да го уби?ат заробениот крал доколку имаат сомнева?е дека има обид за да се ослободи. Можно е то? да бил убиен од стражарите и на то? начин да умрел Ерик во 1577 година.

?ован III тврдел дека ?а ослободил Шведска од ?тиранинот“ Ерик XIV, исто како што неговиот татко ?а ослободил Шведска од ?крвавиот“ Кристи?ан II. ?ован бил насилен, гневен и многу сомнителен.

Семе?ство [ уреди | уреди извор ]

?ован се оженил со сво?ата прва сопруга, Катерина ?агелон од Полска (1526?83), од Домот ?агиело, во Вилнус на 4 октомври 1562 година. Во Шведска, таа е позната како Катерина ?агелон . Таа била сестра на полскиот крал Сигизмунд II Август. Нивните деца биле:

• Изабела (1564?1566)
• Сигизмунд (1566?1632), крал на Полска (1587?1632), крал на Шведска (1592?99) и голем во?вода на Финска и Литвани?а
• Ана (1568-1625)

То? се оженил со сво?ата втора сопруга, Гунила Биелке (1568?1592), на 21 февруари 1585 година; имале син:

• ?ован (1589?1618), прво во?вода од Финска, а потоа од 1608 во?вода од Остроготи?а. Младиот во?вода се оженил со сво?ата прва братучетка Мари?а Елизабет (1596?1618), ?ерка на Карл IX од Шведска (владеел 1599?1611)

Со сво?ата ?убовница Карин Хансдотер (1532?1596) имал на?малку четири вонбрачни деца:

• Софи?а Гиленхилм (1556?1583), ко?а се омажила за Понтус Де ла Гарди
• Август Гиленхилм (1557-1560)
• ?улиус Гиленхилм (1559-1581)
• Лукреци?а Гиленхилм (1560-1585)

?ован се грижел за Карин и нивните деца дури и откако се оженил со Катерина ?агелон, во 1562 година. То? нашол сопруга за Карин ко? ?е се грижи за неа и за децата: во 1561 година, таа се омажила за благородникот Клас Андерсон, при?ател и слуга на ?ован. Имале ?ерка по име Брита. То? продолжил да ги поддржува Карин и неговите вонбрачни деца како крал, од 1568 година. Во 1572 година, Карин повторно се омажила, биде??и не?зиниот прв сопруг бил погубен за предавство од Ерик XIV во 1563 година, со Ларс Хенриксон, кого ?ован го облагородил во 1576 година да се грижи за Карин. Истата година, то? ?а направил сво?ата ?ерка Софи?а дама во замокот, како слугинка на неговата сестра, принцезата Елизабета од Шведска. Во 1580 година, ?ован ?а оженил за Понтус де ла Гарди. Подоцна умрела ра?а??и го ?е?коб Де ла Гарди.

Наводи [ уреди | уреди извор ]

Користена Литература [ уреди | уреди извор ]

• Signum svenska kulturhistoria: Renassansen (2005).
• Michael Roberts, The Early Vasas: A History of Sweden 1523-1611 (1968).
• Sigtrygg Serenius, Liturgia svecanae ecclesiae catholicae et Orthodoxae conformis (1966).
• Roland Persson, Johan III och Nova Ordinantia (1973).
• Frank C. Senn, Christian Liturgy -- Catholic and Evangelical (1997), pp. 421?45.

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

• ?ован III (Шведска) на Ризницата  ^?