Sarin-tany maneho ny Tandavan-tendrombohitra Alpa
Ny
Tandavan-tendrombohitra Alpa
no
tandavan-tendrombohitra
avo indrindra sy midadasika indrindra any
Eoropa
, mirefy 1 200 km eo ho eo manerana ireo firenena alpina fito (avy any andrefana ka hatrany atsinanana):
Frantsa
,
Soisa
,
Italia
,
Liktenstaina
,
Aotrisy
,
Alemaina
, ary
Slovenia
.
Ny ampaham-paribolan' i Alpa amin' ny ankapobeny dia manomboka any
Nice
any amin' ny faritra andrefana amin' ny Faritra Mediteraneana ka hatrany Trieste amin' ny
Ranomasina Adriatika
sy
Vienna
amin' ny fiandohan' ny Basin Panoniana.
I Mont Blanc dia mamakivaky ny sisin-tany manasaraka an' i
Frantsa
sy i
Italia
, ary mahatratra 4 809 m ny tendrombohitra avo indrindra any amin' i Alpa. Ny faritr' i Alpa dia misy tendro miisa 128 manana hahavo mihoatra ny 4 000 m.
Misy fiantraikany amin' ny toetr' andro any
Eoropa
ny haavony sy ny haben' ilay faritra; any an-tendrombohitra dia miovaova be ny haavon' ny
rotsak' orana
ary misy faritra miavaka ny toetry ny toetrandro. Ny zavamaniry sy ny bibidia toa ny
ibeksa
dia miaina any amin' ny tendrombohitra avo kokoa ka hatramin' ny haavo 3 400 m, ary ny zavamaniry toy ny
edelvaisa
(
Leontopodium nivale
) dia maniry eny amin' ny faritra be vato any amin' ny faritra ambany kokoa sy any amin' ny toerana avo kokoa.
Ny porofon' ny fonenan' ny olona tany amin' ny Tandavan-tendrombohitra Alpa dia miverina amin' ny vanim-potoana Palaeolitika. Lehilahy vita momia, izay 5 000 taona any ho any, no hita teo amin' ny
ranomandry
tany amin' ny sisin-tany manasaraka an' i
Aotrisy
sy
Italia
, tamin' ny taona 1991.
Tamin' ny taonjato faha-6 tal. J.K. dia tafaorina tsara ny kolontsaina
seltika
n' i La Tene. Niara-niampita an' i Alpa tamin' ny
elefanta
maromaro i
Hannibal
, ary nisy mponina Romana tao amin' io faritra io. Tamin' ny taona 1800, i
Napoleon
dia niampita ny iray tamin' ireo lalan-tendrombohitra niaraka tamin' ny tafika misy miaramila 40 000. Tamin' ny taonjato faha-18 sy faha-19 dia nisy mpandinika zavaboary sy mpanoratra ary mpanakanto, indrindra fa ny romantika, narahin' ny andro volamenan' ny alpinisma rehefa nanomboka niakatra teo amin' ireo tendrombohitra ireo ny alpinista.
Manana kolontsaina matanjaka ny faritra alpina. Ny kolontsaina nentim-paharazana momba ny fambolena, ny fanaovana
fromazy
ary ny fanaovana hazo dia mbola misy any amin' ireo tanana alpine, na dia nanomboka nitombo aza ny indostrian' ny fizahan-tany tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 ary niitatra be taorian' ny
Ady Lehibe II
ka lasa indostria lehibe tamin' ny faran' io taonjato io. Ny Lalao Olempika Ririnina dia natao tany amin' ny Alpa Soisa, Frantsay, Italiana, Aotrisy ary Alemana. Tamin' ny taona 2010 dia nisy mponina 14 tapitrisa ilay faritra ary nisy mpitsidika 120 tapitrisa isan-taona.