Saikanosy Iberika
Ny
Saikanosy Iberika
na
Saikanosy Iberiana
na
Iberia
, izay atao hoe
Eoropa Atsimo-Andrefana
koa, dia saikanosy any atsimo andrefan' i
Eoropa
. Ny firenena sy zanatany ao amin' ny Saikanosy Iberika dia i
Portogaly
, i
Espaina
, i
Andora
, i
Gibraltara
ary faritany kely an' i
Frantsa
Atsimo. Anisan' ny
saikanosy
telon' i
Eoropa Atsimo
ny Saikanosy Iberika ary izy no any andrefana indrindra amin' ireo. Ny Saikanosy Iberika dia voafaritry ny
Pirenea
any avaratra, ny
andilan-dranomasina
Gibraltara
any atsimo, ny
ranomasimbe Atlantika
any andrefana ary ny
Ranomasina Mediteranea
any atsinanana. Manakaiky ny kontinenta
afrikanina
ny Saikanosy Iberika any atsimo ary ny andilan-dranomasina Gibraltar fotsiny no manasaraka azy. Ny Saikanosy Iberika dia manana velarantany 582 860 km
2
, ary izy no saikanosy faharoa any Eoropa.
Ny anarana hoe
Iberia
dia avy amin' ny
teny grika
taloha hoe
?βηρ?α
/
Ib?ria
araka ny jeografy grika tamin' ny andron' ny
Empira Romana
mba hiantsoany ny Saikanosy Iberika fantatsika ankehitriny. Io anarana io dia tsy nampiasaina mba handroana firenena ara-politika na foko manana fiteny iray. I Iberia araka, an' i Strabos dia voafaritr' i Keltik? amin' i Pirenea. Ary ny bolongantany any atsimon' i Iberika.
Tamin' ny fihaanan' ny Romana tamin' ny jeografa grika, nampiasainy ny teny hoe
Iberia
rehefa miresaka momba ny Saikanosy Iberika sy ny mponiny lazaina hoe
Ibera
(na
Iberiana
). Tamin' ny taona 200 tal. J.K. ny soratra voalohany hita miresaka momba an' i Iberia, nosoratan' ny mpanoratra tononkalo latina Kointo Enio (latina:
Quintus Ennius
). Efa mahafantatra tsara an' i Iberia ny Romana tamin' ny ady somary naharitra tamin' i
Kartago
. Ny jeografy romana sy ny mpanoratra prozy tamin' ny fotoanan' ny
Repoblika Romana
dia niantso an' ilay saikanosy hoe
Hispania
.
Tamin' ny Romana nanomboka nahita tombontsoa tamin' ny fananan' i Kartago taloha, nanomboka nampiasain' ny Romana ny teny hoe
Hispania Citerior
("Hispania Akaiky") sy
Hispania Ulterior
("Hispania Lavitra") fa tamin' izany fotoana izany, ny lazaina hoe
Hispania Ulterior
dia faritany misy an' i
Portogaly
, ny
Seltiberia
, ny
Betika
(
Betica
), ny
Kantabria
(
Cantabria
), ary ny
Vaskona
(
Baska
) ankehitriny. Hoy i Strabona, miara-mampiasa ny teny hoe
Iberia
sy
Hispania
ny Romana, samy akaiky sady samy lavitra ny elanelan' izy ireo. I Strabona dia niaina tamin' ny fotoana naha voazara faritany Romana an' i Iberia, misy
faritany
an' ny Loholona romana sy faritany hafa "an' ny emperora romana". Ny faritan' i Baetia ihany no "an' ny vahoaka". Mihamanan-danja ny
fiteny latina
any amin' ny faritan' ny Saikoanosin' i Iberia, afa-tsy ny
fiteny baska
, izay voaaron' ny Pirenea.
Sarinntany maneho ny sisintany sy ny antsipiriany topografikan'ny Saikanosy Iberika. Tao amin'ny
Robert Wilkinson's General Atlas,
tamin'ny 1794 tany ho any
Ny sisin'ny tanjona Iberika dia, any atsimo, ny tanjona Tarifa (
36°00′15″N
5°36′37″W
/
36.00417°N 5.61028°W
/
36.00417; -5.61028
), ary any avaratra ny Estaca de Bares (
43°47′38″N
7°41′17″W
/
43.79389°N 7.68806°W
/
43.79389; -7.68806
). Ny halavitry ny refim-paribolana roa ireo dia misy 865 km. Ny tanjona any andrefana indrindra dia any
Cap de Creus
any
Portogaly
any atsinanana (
42°19′09″N
3°19′19″E
/
42.31917°N 3.32194°E
/
42.31917; 3.32194
), ary
38°46′51″N
9°29′54″W
/
38.78083°N 9.49833°W
/
38.78083; -9.49833
any andrefana. Ny halavitr' ireo tanjona roa ireo dia misy 1155 km.
Ny halavan' ny morontsiraky ny Saikanosy Iberika dia 3 313 km, ka 1 660 km amin' ny morontsiraka mediteraneanina ary 1 653 km amin' ny morontsiraka atlantika.
Ny tendrombohitra ao amin' ny Saikanosy Iberika dia somary mifanitsy. Manao atsinanana-andrefana ny akabeazan' ny tendrombohitra avo any amin' ny Saikanosy Iberika. Ny mampisy io zavatra io dia ny tantara jeolojikan' ilay
saikanosy
. Ny tendrombohitra dia i Pireneo, miampita ny
andilan-tani
n' ilay saikanosy, tsy misakana ny fandehanana any amin' ny tanjona raha tsy avy amin' ny morontsiraka, ny tendrombohitra kantabrika, any amin' ny faritra avaratra amin' ny Saikanosy Iberika, i Sierra de Guadarrama, i Sierra de Gredos, i Sierra de Gata ary i Serra da Estrella; any atsimo indray misy an' i Sierra Morena sy i Sierra Nevada.
Ny tanana ngeza indrindra any amin' ny Saikanosy Iberika dia i Madrid, i Barcelone, i Lisbonne, i Valencia, i Porto, i Seville, i Bilbao, i Zaragoza, i Braga, i Coimbra, i Malaga, i Vigo ary i Valladolid. Misy tanana hafa vitsy mponina fa manan-danja ara-kolontsaina ao amin' ilay saikanosy.
Efa nisy 1 tapitrisa taona tsy latsaka izay ny olona no nanomboka nipetraka teo amin'ny Saikanosy Iberika, araka ny sisan-taolam-paty hita teo Atapuerca.