Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
Verspreiing vaan 't Thai es inheimse/ierste taol (doonkerblauw) en taol vaan 'n minderheid (leechblauw).
't
Thai
of
Thais
(historisch
Siamees
, eige naom ???????
Phasa Thai
) is 'n
Tai-Kadaitaol
die es officieel taol vaan 't keuninkriek
Thailand
deens deit. Ze heet tosse de 20 en 36 mieljoen moojertaolsprekers en weurt door nog tientalle mieljoene es twiede taol gesproke en verstande. Haor ingste verwantsjappe ligke bij diverse taole in de regio, boe-oonder 't
Laotiaans
; get wijer verwant is 't Thai met diverse minderheidstaole oet Zuid-China. Allewel tot ze neet verwant is met 't Chinees, Vietnamees of Khmer, deilt ze daomet wel belaankrieke kinmerke (toene, isolerende grammatica); ze maak deil oet vaan d'n
Oos-Aziatische taolboond
. Ouch heet de taol vaol waord oet de Indiase taole opgenome. 't
Thais sjrif
huurt bij de
Brahmaanse sjrifte
.
Eigelek Thai weurt in e groet gebeed in 't midde vaan 't land gesproke ('t middeblauw gebeed op 't keertsje). Ouch in de res vaan 't land weure ing aon 't Thai verwante taole gemojld, die me dialekte zouw kinne neume. Belaankriekste oetzundering is 't zuie vaan 't land, boe 't compleet onverwant
Maleis
inheims is. Euveral in 't land weurt de Thaise taol wel gelierd en verstande, en euveral gief 't wel lui die 't es ierste taol hobbe. In 't deep zuie is de positie vaan de taol 't zwaakste.
't Thai maak oonderdeil oet vaan de
Tai-Kadaitaole
, ouch wel bekind es
Kra-Daitaole
, 'n rillatief klein femilie die zienen oersprunk woersjijnelek in Zuid-China heet en in verband weurt gebrach met de taol vaan de aw
Baiyue
. Daobinne vorme de
Taitaole
(zoonder h) numeriek wiedoet de groetste femilie. 't Thai huurt bij de
Zuidwesteleke Taitaole
, die in 't uterste zuie vaan China beginne, doorloupe tot - inderdaod - in Thailand en ouch 't
Laotiaans
umvat. 't Eigelek Thai maak deil oet vaan 'n grop vaan tien taole, de
Chiang Saentaole
. Die zien al zoe ing verwant tot me ze es dialekte vaanein kin zien. Die breurkes en zosterkes vaan 't Thai weure veural in Thailand zelf gesproke, meh ouch in 't noorde vaan
Vietnam
zoewie in deile vaan
Laos
en China. Sommege vaan die taole weure nog wel opgesjreve; 't
Noordelek Thai
waor vreuger 'n volweerdege sjrieftaol.
De historie vaan 't Thai begint roond 1000 nao Christus, es de Tai vaanoet de
Perelreviermoond
(de regio vaan 't huieg Kanton en Hong Kong) Zuidoos-Azie binnedringe. Veur de Tai woende in dit gebeed de
Dvaravati
, 'n
Austro-Aziatisch
sprekend volk verwant aon de
Khmer
(in
Cambodja
). De ierste sprekers vaan 't T(h)ai in Thailand weure geassocieerd met 't
Sukkothairiek
en 't
Ayutthayariek
in de late middeliewe.
De vieftiende-iewse Chinese reisgids
Yingya Shenglan
merk op tot de taol vaan dat riek rappeleert aon 't
Kantonees
. Dees taole zien neet verwant, dus dat is e teike tot d'n
Oos-Aziaotischen taolboond
al gooddeils euverind stoont. Me reconstrueert veur 't
Aajdthai
drei toene in ope lettergrepe; in geslote lettergrepe gaof 't gei versjel. 't Gaof wel vaol mie versjellende consonante, die later vaolal metein zien samegevalle. Veurheer versjellende klaanke lete in dat perces wel hun spore nao in 't toensysteem.
Es ierste, nog in d'n Aajdthaisen tied, verdwene de foneme /x/ en /?/, die samevele met respectievelek /k?/ en /g/. E preglottaol foneem /?j/ kin ouch nog bestande hobbe ietot 't vreug in de literairen tied opgong in /hj/ of /j?/. Tosse zoeget 1300 en 1600 vele daan de stumhobbende plosieve /b/, /d/, /?/ en /d?/ same met de geaspireerde plosieve /p?/, /t?/, /k?/ en /t??/. Ouch de stumhobbende fricatieve woorte stumloes. 't Subtiel versjel tosse stumhobbende en stumloes sonorante (approximante en glijklaanke), wat al in 't Oer-Tai had bestande, verdween noe ouch. Al dees veranderinge zien te tracere aon de hand vaan 't Thais sjrif: deks heet 't alfabet noe veur eine klaank twie teikes; die mote in vreugeren tied veur twie versjellende klaank hobbe gestande.
De toene woorte door dit perces geplits. Eder vaan de drei aw toene kraog noe 'nen hoege en liege variant. Syllabes die veurheer met 'ne stumhobbende consonant begoste, kraoge de lieg variante; syllabes met 'nen oersprunkeleke geaspireerde consonant pakde de hoeger variante. Nao gewoen stumloes consonante (dus zoonder aspiratie) kaom bij d'n toen de liege variant; bij de twie aander toene evels d'n hoegere.
't Vocaolsysteem liekent nog vaol op 't Aajdthai en zelfs Oer-Thai. Wel kint 't modern Thai e lengdeversjel wat veur de aw taolfases neet te reconstruere velt. Dat versjel is neet bij alle nege vocaole fonemisch; allein /a/ en /aː/ zien dujelek gesjeie. Me dink daorum tot /aː/ trokgeit op Oerthais /a/, en /a/ op /?/. Modern Thaise waord die /?/ of /?ː/ hobbe koume dinkelek oet aander taole.
't Thai weurt gesjreven in 't
Thais sjrif
, wat vaan Indischen oersprunk is en zoedoende verwant met modern Indiase sjrifte wie 't
Devanagari
. Oersprunkelek werkden 't zjus op dezelfde meneer wie 'n
abugida
: de hoofteikes stoonte veur consonante, boe vocaolteikes bove woorte gezat wienie vaan touwpassing. Bij oontstentenis laos me, wie in de Indiase sjrifte, 'n
a
(of 'n
o
). Allewijl evels hobbe soms twie letters dezelfde consonantweerde, meh weure ze met 'nen aanderen toen geassocieerd. Dat heet alles te make met de oontwikkeling vaan de Thaise taol, boe 'n vermindering vaan 't aontal klaankkwaliteite de oontwikkeling vaan toene tot gevolg had (zuug bove). Nog e paar vaan die evoluties, in combinatie met poginge veur dao weer get lijn in te bringe, hobbe 't Thais sjrif lesteger gemaak es zien Indiase zosters. Wel sjeelt 't tot de letters neet weure doorverboonde, zoetot ze veur computersysteme vrij gemekelek zien weer te geve.
Positie vaan de nege Thaise vocaole.
Veur 't Thai liet ziech e systeem met nege vocaole opstelle. Vocaole kinne geslote, midde op ope zien, en veur of achter. Achterklinkers hobbe 'ne gerunde ne 'nen oongerunde variant. Alle nege vocaole kinne kort en laank zien, meh veur neet allemaol is 't eve gemekelek um minimaol paore te vinde die allein mer door hun vocaollengde versjelle. 't Gemekelekste is dat bij /a/ en /aː/; op de rei weurt
heibove
ingegaange. Vocaole in ope syllabe zien ummer laank; in geslote syllabe euverwegend kort.
Zoedoende kump me op 't volgend systeem:
|
Veur
|
Achter
|
| oongerund
|
gerund
|
| touw
|
i, iː
|
?, ?ː
|
u, uː
|
| midde
|
e, eː
|
?, ?ː
|
o, oː
|
| ope
|
?, ?ː
|
a, aː
|
?, ?ː
|
't Thai kint ouch e groet aontal diftonge. Ze zien allemaol vals, d.w.z. te analysere es vocaol + glijklank: /V(ː)w/ of /V(ː)j/. /i(ː)j/ weurt gerealiseerd es [i(ː)?], /u(ː)w/ es [u(ː)?], /?(ː)w/ es [?ː?]. In totaol gief dat e totaol vaan 19 diftonge, elf lang en ach korte.
- Laank
/aːj/, /aːw/, /iː?/, /uː?/, /uːj/, /eːw/, /?ːw/, /?ː?/, /?ːj/, /?ːj/, /oːj/
- Kort
/aj/, /aw/, /i?/, /iw/, /u?/, /uj/, /ew/, /??/
Tot slot gief 't nog drei
triftonge
: /i?w/, /u?j/ en /??j/.
Wie in 't Chinees en aander taole vaan de regio moot me hei e versjel make tosse begin- en indklaanke. Aon 't begin heet 't Thai, ouch nao de veraanderinge wie die bove besjreve zien, e vrij groet aontal consonante, meh de mieste kinne allein aon 't begin vaan e woord veurkoume. Door secundair klaankveraanderinge zien de /b/ en de /d/, die iejer waore verdwene (zuug bove), weer besjikbaar es consonante.
Alles biejein kump me veur beginklaanke op 't volgende systeem:
|
labiaol
|
alveolair
|
palataol
|
velair
|
glottaol
|
| nasaol
|
m
|
n
|
|
ŋ
|
|
| plosief
|
b · p · p?
|
d · t · t?
|
t? · t??~?
|
k · k?~x
|
?
|
| fricatief
|
f
|
s
|
|
|
h
|
| approximant
|
w
|
l
|
j
|
|
|
| trilklaank
|
|
r
|
|
|
|
De indklaanke zien beperk tot:
|
labiaol
|
alveolair
|
palataol
|
velair
|
glottaol
|
| nasaol
|
m
|
n
|
|
ŋ
|
|
| plosief
|
p?
|
|
t?
|
k?
|
?
|
| approximant
|
w
|
|
j
|
|
|
Merk ouch op tot de plosieve boe 'n syllaab met kin indege zoonder huurbare plof weure oetgesproke. Ze hobbe mer e klei bitteke invlood op de klinker deveur; aanders zien ze neet te hure.
De vief toene vaan 't Thai, wie ze traditioneel weure gerealiseerd.
De opgesplitsde drei toene vaan 't Aajdthai hobbe ziech oetindelek gekristalliseerd tot vijf. In ope syllabe kinne toene hoeg, midde, lieg, vallend en stijgend zien. De perceis ligking en contour vaan de toene ligk neet vas: de zoegezagte hoegen toen is nog ech hoeg bij de awwer generatie ([44] of [45]), meh weurt door de joonger ginneratie iejer es midde-klummend [334] oetgesproke. Veur de klummende toen is ouch [323] opgegeve, wat dus feitelek gaaroet neet klummend is.
In geslote syllabe kinne drei toene veurkoume: hoeg, midde en lieg.
Wie gezag is 't Thai 'n
isolerende taol
, 'n eigensjap die 't met de taole oet de wij umgeving deilt. Dit helt in tot waord neet weure verboge of verveug, en tot de taol ouch neet of mer spaorzaam gebruuk maak vaan achterveugsele. Thaise grammair is dus praktisch gezeen 'tzelfde wie Thaise
syntaxis
(zinsbouw). Wel kinne dinger wie tied, aspek, getal etc. weure oetgedrok door partikele en aander waord die aon de zien weure touwgeveug.
De basaol volgorde is oonderwerp - werkwoord - veurwerp, al kin in vaol constructies 't oonderwerp weure weggelaote. (Wie in 't Chinees en 't Japans hingk dit ouch same met
taoletiket
). E werkwoord kin (wie in de mieste taole meh neet in 't Limborgs) wegblieve bij e naomwoordelek gezegkde: ??? ???
chan hiu
'iech hob hoonger' (letterlek 'iech [bin] hoongereg').
Zelfstandige naomwaord verbuge ziech neet, meh de meugelekheid tot
reduplicatie
besteit wel, wie in ???? ?
dek dek
'kinder'. Aander meugelekhede um 't miervoud aon te geve zien 't touwveuge vaan 't woord ???
phuak
, 'grop, houp', of natuurlek vaan e telwoord (in welk geval duplicatie of
phuak
neet mie nujeg is). Telwaord koume
nao
't zelfstandeg naomwoord.
Bijveugeleke naomwaord koume nao zelfstandege, wie beveurbeeld in 't Frans: ?? ????
khon uan
'’nen dikke mins'. Me kin de comparatief (vergroetende trap) oetdrokke door 't partikel ????
kwa
achter 'n adjectief te plaotse; de superlatief (euvertreffende trap) geit met ??????
thi sut
, wat zoevaol beteikent wie 'vaan allemaol'.
't Thai kint, wie wel mie Aziatische taole, 'n enorm aontal persoeneleke veurnaomwaord. 't Gebruuk daovaan hingk same met 't geslach vaan de spreker en/of d'n huurder, zoewie de relatie vaan spreker tot huurder (geslach, leeftied en zeker ouch sociaole status) en de situatie boe me in sprik. Sommege vorm
kinne
(grammaticaol/semantisch) mer door ei geslach weure gebruuk, bij aandere zouw 't hendeg oonbesjaaf zien es 'n vrouw, 'ne joongere of 'ne lieger geplaotsde ze gebruuk. Dit hingk allemaol same met 't al geneump taoletiket.
Ouch de veurnaomwaord kin me miervoudeg make met
phuak
.
Wie gezag kinne werkwaord neet weure verveug. Ze kinne evels wel, ouch weer met partikele, vaan tied of aspek weure veurzeen. De analyse vaan dees partikele is 'n ope vraog; me kin ze soms zien wie holpwerkwaord, daan weer es bijwaord. Veurbeelde vaan die partikele zien ?????
kamlang
(gief aon tot 'n handeling doorlop), ???
dai
veur de verleien tied, ????
laeo
veur de voltoejd tegewoordegen tied (??? ??? ???
khao dai kin
beteikent daorum zoevaol wie 'heer/zij aot'; ??? ??? ????
khao kin laeo
beteikent iejer 'heer/zij heet gegete') en ??
cha
veur de touwkoumenden tied.
Wienie oet de contex d'n tied al dujelek is, zien zoe'n partikele ech neet nujeg. Zeker in de spreektaol weure ze deks weggelaote, en ouch in formeel taolgebruuk vint me ze neet es in dezelfde zin 'n aander woord (wie ????????
mueawan
'gister') aongief in wat veur tied me 't gezegkde moot plaotse.
Aander partikele, die um hun cruciaol beteikenis wel verpliech zien, zien ???
thuk
veur de lijende vorm en ???
mai
'neet'.
De Thaise taol is zeker neet in isolatie oontstande, en heet door de iewe heer e groet aontal
lienwaord
opgenome. Wie de mieste taole in Zuidoos-Azie zit 't vol met lienwaord oet 't
Sanskriet
en 't
Pali
; dat leste kump veural door d'n invlood vaan 't
boeddhisme
. Thaise erfwaord en Indische lienwaord koume deks nevenein veur, wie inheims ??
faj
en Indisch ?????
akkhani
'vuur', of inheims ???
naam
en Indisch ??
chon
'water'. (Vergeliek wie in 't Ingels Germaonse en Romaonse waord veur zoeget 'tzelfde nevenein bestoon.)
Ouch de Chinese cultuur heet 'ne groeten invlood gehad en vaol waord naogelaote, deks op 't gebeed vaan landbouw. E groet deil is al oet 't
Middelchinees
oontliend, aandere koume oet versjellende Zuid-Chinese dialekte.
't Naobervolk de Khmer, wat de regio bewoende ietot de Thai invele en boe die leste ouch vaol vaan hun besjaving vaan hobbe. Veural 't keuninklek rezjister (zuug oonder) heet vaol
Khmerwaord
euvergenome. Wijer zien waord wie ?????
kathoey
(interseks persoen oet de traditioneel cultuur) en ????
krung
'hoofstad', meh ouch gans gewoen waord wie ????
chamuuk
'naos' devaan aofkumsteg.
Later kaome Arabische zievaarders nao Zuidoos-Azie, die dao d'n islam perbeerde in te veure. Dat lokde in Thailand neet zoe good, meh e paar
Arabische
waord hobbe de Thai ech wel euvergenome, wie ????
rayam
'slech' (oet ???
ra?m
) en ?????????
ankura'aan
of ???????
koraan
(oet ?????????
al-qur??n
, al of neet met lidwoord).
Es leste kaome de Europese taole 't gebeed in. Dat begos met 't
Portugees
, wie de Portugeze in de zestiende iew de koste vaan Azie verkinde. Geliende waord besjrieve veural dinger die de Portugeze oet Europa of aander deile vaan de wereld metbrachte en in Zuidoos-Azie neet bekind waore, wie ????
sabuu
'zeip' (oet
sabao
), ??????
kradaat
'pepier' (oet
carta
) en ????
phrik
'chilipoejer' (oet
paprica
). In de koloniaolen tied waor Thailand 'ne bufferstaot tosse Britse en Franse kolonies. 't Woort neet bezat, meh 'ne zekeren invlood vaan 't
Frans
en
Ingels
gaof 't wel. Nao d'n Twiede Wereldoorlog woort deen Ingelsen invlood, wie euveral op de wereld, allein nog mer groeter. Thaise waord vaan Fransen oersprunk zien oonder mie ???
pang
'broed' (vaan
pain
), ????
kaafae
'koffie' (vaan
cafe
; in de beteikenis 'kaffee' later nog geliend es ?????
khaafae
) en ???????
chhoofoe
'chauffeur'.
E laank woord oet beveurbeeld 'n Europese taol weurt soms verkort tot ein syllaab. Dit gebaort al neet zoe rigoureus wie in 't Chinees of Vietnamees, meh 't kump veur bij beveurbeeld ???????????
khompiwtooe
'computer', wat in de spreektaolvorm ???
khom
feitelek vaol beter in de Thaise fonologie pas.
De Taitaole versjelle rillatief wieneg vaanein, zoetot me zoewel Noordelek es Zuielek Thai, es me drop steit, bes es dialekte vaan 't Siamees kin zien. De perceize plaots vaan 't Noord-Thai is punt vaan discussie: sommege zetten 't korter bij 't
Laotiaons
, aandere meine tot 't toch wel inger met 't Standaardthai verboonde is. Zeker is tot de 't lesten iew nao de standaardtaol is touwgegreujd. Zuielek Thai is oondobbelzinneger Thais vaan aard; 't weurt daan ouch aon de rand vaan 't Tai-Kadaigebeed gesproke en heet 't Standaardthai es insegste verwante naober.
Wat veur dialekte 't Thai heet is al te vaol punt vaan discussie um hei op in te goon. V'r geve veur 't gemak de dialekte weer wie
Ethnologue
ze erkint.
- In Thailand
- Allein daoboete
't Noordelek Thai versjelt op 'n aontal punte vaan de standaardtaol. Um te beginne kint de taol e foneem /?/, wat in de standaardtaol in /j/ is opgegaange. Ouch kint 't Noordelek Thai nog zes toene, boe dat 'rs in de standaardtaol vijf zien gewore: 't gief 'nen hoeg-vallenden toen ([53]) en 'ne valtoen euver de ganse huugte (get wie [51]). Ouch in gevalle boe de twie taole dezelfde toene kinne gebruke ze in de praktijk wel ins aander toene. Opvallend is ouch tot de aw stumhobbende plosieve zien opgegaange in de gewoen stumloes plosieve, neet in de geaspireerde wie dat in de standaardtaol gebaorde. Met clusters heet 't Noordelek Thai aonzienelek mie meujte es de standaardtaol: e woord wie ????
kraap
'ziech knele (veur 'ne mierdere)' versjijnt es ???
khaap
. Zoewiezoe kint de taol de /r/, wie de /t???/, allein in lienwaord (oonder mie oet de standaardtaol).
't Zuielek Thai heet in 't gemein dezelfde vief toene wie de standaardtaol, meh hei en dao op 't platteland huurt me nog zes of zelfs zeve toene. E foneem /?/ kump ouch hei nog gewoen veur, en in tegestelling tot 't noorde heet 't zuie gein meujte met de /r/, los of in clusters. Fundamenteel gezeen zien de versjelle met de standaardtaol neet zoe groet, meh opvallend is wel de neiging veur waord langer es ein syllaab aof te kappe. Dit maak 't Zuielek Thai lesteg te verstoon veur boetestaonders.
Mie es taole oet 't weste maak 't Thai gebruuk vaan rezjisters. 't Gief 'n informeel rezjister, boe gelieke in spreke, e formeel rezjister wat me tege hoeger geplaotsde gebruuk - en soms ouch tege liegere, um de aofstand te bewoere - e sjrieftaoleg rezjister en speciaol rezjisters veur d'n umgaank met 't keuningshoes (ouch gebruuk wienie me in de daarde persoen euver ze praot) en de relizjie. Dao-oonder gief 't nog platte waord.
De rezjisters versjelle veural op 't punt vaan woordkeus. In de formeel rezjisters, zeker die vaan 't geluif, vint me vaol mie Indische waord es in 't informeelt, dewijl 't keuninklek rezjister vaol waord oet 't Khmer heet euvergenome. E woord wie 'ete' kin naovenant de volgende vertaolinge kriege:
| Woord
|
Rezjister
|
Opmerkinge
|
| ???
kin
|
alledaogs
|
|
| ???
deek
|
plat
|
|
| ???
jat
|
plat
|
beteikent zoevaol wie 'vrete', ouch in de zin vaan 'te vaol ete'
|
| ?????????
rapprathaan
|
beleef
|
klink ouch verkort tot ???
thaan
nog beleef
|
| ??????
booriphook
|
literair
|
|
| ???
ch'an
|
relizjieus
|
|
| ????
sawooey
|
keuninklek
|
|
Oersprunkelek waor de Thaise literatuur gesproke; ze bestoont oet diechvorm wie de
khlong
(????), die me ouch bij verwante volker nog vint. Nao de vesteging vaan 't Sukhotairiek en denao 't Attuhayariek raakde de literatuur, wie de ganse cultuur, evels hendeg oonder Indischen invlood. Gek genog is d'n invlood vaan de Chinese literatuur neet zoe groet.
Ein vaan de ajdste werke is de
Trai prum phra Ruang
(??????????????, 'De drei werelde nao keuning Ruang'), e cosmologisch werk wat d'n invlood vaan 't boeddhisme verraojt. Dit leste kin me vaan de mieste veurmodern Thaise literatuur zegke. In d'n Attuhayatied oontstoont oonder mie de
lilit
(?????), 'nen diechvorm boe-in gespaold weurt met diverse metra doorein. De
Lilit Yuan Phai
is 'n
epos
in d'n trant vaan 't
Roelandsleed
. Ouch populair woort de
Lilit Phra Lo
. Tegeneuver dees lang, epische werke, die veural de glorie vaan de keuninge mote dene, steit de lyrische vorm vaan de
nirat
(?????), boe-in 'ne reizeger, tosse alle besjrievinge vaan 't landsjap door, de heimwee nao zie meidske besjrijf. Wel episch, meh gans get aanders es de
lilit
, is
Khun Chang Khun Phaen
. Dit nationaol epos vaan Thailand woort iewelaank oraol euvergedrage en pas in 1917 op sjrif oetgegeve. Oet d'n achtienden iew stamp 't relizjieus werk
Phra Malai
, wat trokgeit op aw werke in 't Pali en door 'ne prins woort gediech.
In de
Rattakosintied
, 'n Thais tiedperk wat in 1782 begos en tot op dezen daag doorlop, kaom 'n klein renaissance vaan de literatuur op gaank. Vaol Thaise keuninge, wie beveurbeeld
Rama II
, waore zelf sjrievers. Bekinder woort
Sunthorn Phu
, dee al-evel groete probleme met 't bewind had meh in de gevaangenis rosteg doorsjreef aon zien gediechte. Geleef is zien episch gediech
Phra Aphai Mani
wat me kin umsjrieve es 'ne berijmde
fantasyroman
met oonder mie reuze en ziemeerminne.
De koms vaan de westerse literatuur brach groete veraanderinge op gaank. Umtot Thailand neet gekoloniseerd woort, gong dit allemaol nog geleielek aon. Keuninge
Rama V
en
Rama VI
sjreve non-fictiebeuk boe-in ze inziechte vaan de westerse wetensjap met de traditioneel cultuur perbeerde te vereinege. Later versjene beuk gans in de westerse trant. De mieste oteurs beperkde ziech tot triviaol literatuur, meh aandere sjreve ouch serieus romans of poezie. Bekind woort
Kukrit Pramoj
- neve oteur ouch premier vaan Thailand en ouch weer vaan keuninklek blood -
Kulap Saipradit
en
Chart Korbjitti
.
Pira Sudham
sjreef vaol beuk euver de Thaise literatuur - umtot 'r dat in 't
Ingels
deit, maakden 'r die ouch boete de landsgrenze bekind.
Dit artikel is gebaseerd op 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, in
dees
en get iejer versies; wijer op get aonligkende artikele.