Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't Mestreechs . Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.

D'n orka ( Orcinus orca ) of zweerdwalves is 'ne groete zwart-met-witten dolfijn , dee d'n einege vertegewoordeger is vaan 't geslach Orcinus en in alle wereldziee veurkump. Daomet is 'r nao de mins 't meis verspreid zoogdier . D'n orka daank zie succes veurnaomelek aon zien umvaankriek dieet: heer kin de meiste vesse en zelfs kleiner ziezoogdiere ete en vertere.

Fysieke kinmerke [ bewirk | bron bewerke ]

Orka's zien gemekelek te herkinne aon hun zwart-witte kleure; ederen orka heet zien eige kleurepetroen woeraon de bieste ziech oonderein herkinne. Ze zien zwoer en gedronge oet, en hobbe 'n opvallende rogkvin, die 't bies ziene naom zweerdwalves gegeve heet. Mennekes weure gemekelek 9,5 meter laank en 6 ton zwoer (met oetsjeters tot euver de tien ton!), vruiwkes hole 8,5 meter en 5 ton. De startvin vaan d'n orka is groet en roond - oongebrukelek binne de dolfijne. Vruiwkes hole gemiddeld 'ne leeftied vaan 50 jaor, veur mennekes moot me mer daarteg jaor rekene. Sommege exemplaire koume dao evels wied bovenoet.

Gedraag [ bewirk | bron bewerke ]

Sociaol klassering [ bewirk | bron bewerke ]

Orka's koume zoewel in residente es in trekkende grope veur. Bij de residente grope hiers 'n taomelek streng hierarchie. De basiseinheid is de femilie, die door 'n matriarch en haor aofstammelinge gevormp weurt. De matriliniair femilie weurt in vrouweleke lijn veurtgezat (de kinder vaan de zaons goon bij 'n ander familie hure) en ze blijf intak tot 't vruiwke storf. De femilies blieve es regel intak; 'n inkel bies verliet de grop allein tijdelek (veur huugstes e paar oor) um te pare of um ete te zeuke, en oetsleting vaan e lid kump veur zoewied bekind neet veur. E paar femilies same vorme 'n sjaol . De gemiddelde sjaol besteit oet 18 bieste; de groets bekinde sjaol had 49 exemplaire. De bieste oet ein sjaol spreke es regel 'tzelfde dialek (zuug oonder) en bestoon oet verwante femilies; woersjienelek de reste vaan 'n door aofsterve vaan 'n matriarch oetereingevalle femilie. De versjellende femilies binne 'n sjaol goon dekser oeterein, veur daog of weke, veural um te fouragere. E paar sjaole groepere ziech tot 'ne clan ; de clan is te definiere es 'n verzameling verwante sjaole die noe en daan metein optrekke. Clans spreke dezelfde taol. Gans bovenaon steit de gemeinsjap , 'n tamelek losse einheid vaan e paar clans (soms mer eine) die in 'tzelfde gebeed leve en noe en daan metein optrekke. Ze zien neet noedzakelek taolkundeg en genetisch aonein verwant.

Dees klassering gelt veur neet-residente populaties in minder maote; bij die geit de organisatie neet vaol wijer es tot op sjaolnivo.

Zaank [ bewirk | bron bewerke ]

Wie wel mie walvesse hobbe ouch de orka's walvessezaank , klik- en fluitgeluier die veur communicatie of veur speul bedoeld zien. Euver 't algemein make de residente soorte 't meiste geluid; dit kump doortot die bieste mier sociaol interactie hobbe es trekkende exemplaire. Daobij jaoge de trekkers vaol op ziezoogdiere, woebij ze stel mote blieve veur neet gehuurd te weure. Wie heibove gezag hobbe de residente exemplaire per sjaol versjellende zange. De variatie in de versjellende orkazange euver de ganse wereld is wel ins vergleke met die tosse 't Nederlands en 't Duits . Alles wijs drop tot 't orkaleed in de vreuge kindertied vaan mojer op keend weurt euvergedraoge.

Dieet [ bewirk | bron bewerke ]

Orka's jaoge veural op ves. De residente grope doen dat oetsletend, de trekkers hobbe ouch ander ziezoogdiere op 't menu stoon. 't Aontal soorte wat d'n orka kin ete is hendeg hoeg, gewuunlek it 'nen orka roond de daarteg soorte ves. Tonien en zalm zien favoriet; de soorte in de Noordeleke Atlantische Oceaon ete ouch vaol hiering. De trekkers jaoge op ziehun, op zieliewe en op ander dolfijne. 'nen Inkele kier kump kannibalisme veur; de orka's mote daan wel e chronisch veujseltekort hobbe.

Door 't divers dieet is d'n orka hendeg succesvol; woe mer ves zwump kint heer euverleve.

Orka's bij de mins [ bewirk | bron bewerke ]

Tot aon de jaore zesteg waor 't bies neet geleef bij de mins, en woort 't vaol bejaog. Door zien opkoms in dolfinaria, te danke aon zien intelligentie die binne de walvesachtege allein veur de toemeleer oonderdeit, is dao dudelek verandering in gekoume. Hiel bekind woort de film Free Willy , met 'nen orka in de hoofrol.

Op de pazjena Orcinus orca van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit ongerwerp te venje