Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
't
Maleis
(
Bahasa Melayu
,
Bahasa Indonesia
,
Bahasa Malaysia
) is 'n
Austronesische taol
die weurt gesproke in groete deile vaan
Zuidoos-Azie
. De taol is woersjijnelek aofkumsteg vaan
Borneo
en is daoneve ouch inheims in
Malaya
('t vasteland vaan
Maleisie
), 't zuie vaan
Thailand
en groete deile vaan
Sumatra
. 't Is de officieel taol vaan Maleisie (in de vorm
Maleisisch
),
Indonesie
(in de vorm
Indonesisich
) en
Brunei
zoewie ein vaan de veer officieel taole vaan
Singapore
en de
ASEAN
. Heidoor weurt de taol tot wied boete haor oersprunkelek gebeed gesproke en verstande. De taol is achterein sterk gevormp door de Indische, Arabisch-islamitische en Europees-koloniaol culture. 't Aontal moojertaolsprekers bedreug zeker 80 mieljoen; 't totaol aontal sprekers ligk roond de 300 mieljoen.
'Maleis' is historisch gezeen 'ne goje naom, veur zoewied 't de rei betrof boeveur de taol zoe verspreid raakde. De mach en invlood vaan Maleise voorstedomme maakde vaan de taol 'ne
lingua franca
veur groete deile vaan d'n Austronesische wereld. Langen tied woort de taol vrij universeel
Bahasa Melayu
geneump. Ouch in
Nederlands-Indie
woort vaan
Maleisch
gesproke. De naom
Bahasa Indonesia
woort in 1927 veur 't iers gebruuk door Indonesische
nationaliste
en is daonao in algemein gebruuk gekoume, oondaanks 't feit tot de taolnorme in Maleisie en Indonesie sindsdeen zjus nao-ein zien touwgegreujd. Euveregens weurt op Zuid-Sumatra, boe dialekte vaan 't Maleis inheims zien, nog ummer vaan
Bahasa Melayu
gesproke.
Analoog hei-aon kin me nao de specifieke vorm vaan 't Maleis in Maleisie ouch met de naom
Maleisisch
verwieze. Dat is evels neet universeel.
De verspreiing vaan 't Maleis kin op twie menere weure opgevat: 't gebeed boe Maleis es handels- en bestuurstaol weurt gebruuk en 't gebeed boe 't inheims is daan wel algemein es volkstaol weurt gebruuk. Wie boven opgemerk moot me d'n oersprunk vaan de taol op Borneo zeuke. Neve diverse verwante taole vaan de
Dajaks
('t zoegeneump
Maleis Dajak
) sprik me dao in eder geval 't
Banjarees
, wat in 't zuie vaan 't eiland weurt gehuurd en wat me es e Maleis dialek kin zien (zuug oonder). Daonao heet 't ziech nao groete deile vaan Sumatra verspreid. Vaan dao-oet is 't verspreid nao 't Maleis vasteland, boe 't in 't kosgebeed inheims is. Ouch vaan Singapore is 't de inheimse taol, al heet allewijl nog mer 10% vaan de bevolking 't es moojertaol. Aon de ooskos vaan 't Maleis vasteland lop 't taolgebeed door tot in Zuid-Thailand. Hei weurt de taol lokaol
Jawi
geneump.
Nao de expansie vaan 't Maleis heet de taol in diverse aander gebeje, veural in d'n Indonesischen arsjipel, veuj aon de groond gekrege, deks in min of mie gecreoliseerde vorm. In 't bezunder is dit 't geval in
Jakarta
, boe vreuger
Soendanees
woort gesproke meh ziech in de koloniaolen tied 't
Betawi
oontwikkelde. Zjus zoeget gelt veur 't kosgebeed vaan Wes-Borneo (zoewel Brunei es Maleisie en Indonesie).
Daoneve is 't Maleis frequint te hure in alle len boe 't officiele of semi-officiele status heet, dus ouch in 't binneland vaan Maleisie en in Indonesie boete Zuid-Sumatra en Jakarta. Daoneve is 't 'n minderheidstaol op
Keersemeseiland
en
Kokoseiland
(twie territoria vaan
Australie
boe vaol Maleiers woene) en is 't 'n werktaol vaan
Oos-Timor
(wat jaorelaank bij Indonesie hoort en boe zoewiezoe 't Maleis al iewelaank bekind waor). In 't zuie vaan de
Filipijne
, 'n regio die vaanajds cultureel verboonde is met Maleisie, is 't nog ummer 'n
handelstaol
vaan beteikenis.
Met de repatriering vaan
Indische Nederlanders
en
Indo-Europeaone
nao 1949 zien diverse moojertaol- en twiedetaolsprekers vaan 't Maleis nao Nederland gekoume. De mieste vaan hun gonge evels gaw euver op 't Nederlands (al of neet in zienen
Indische vorm
). Bij de mieste Indische Nederlanders is 't Bahasa Indonesia veural nog 'n cultuurtaol, die me kin liere um ziech in zienen achtergroond te verdepe, meh die door lui vaan oonder de zeventeg neet mie actief weurt gebruuk. Maleis kin, neve Indisch-Nederlands en
Petjoh
, deks weure gehuurd op gelegenhede wie de
pasar malam
.
Plaots binne de Austronesische taole
[
bewirk
|
bron bewerke
]
't Maleis huurt in eder geval tot de
Malayo-Polynesische taole
, 'n grop die alle Austronesische taole boete
Taiwan
umvat. Ouch daobinne gief 't weer diverse subfemilies. 't Maleis velt in de
Wes-Indonesische
grop, die oonder mie alle taole vaan
Borneo
,
Java
,
Bali
,
Lombok
, sommege vaan
Sumatra
(inclusief 't
Atjehs
meh exclusief taole oet 't binneland vaan Noord- en Midde-Sumatra) en get taoleilen op
Hainan
en in
Vietnam
en
Cambodja
umvat, wie ouch 't op
Madagaskar
gesproke
Malagasy
. Bezunder ing verwant is 't Maleis aon de taole vaan de westeleke Dajaks, meh ouch aon 't
Soendanees
vaan westelek Java. 't Is daorum neet zoe vreem tot 't Maleis ziech hei vrij gemekelek kos verspreie. Met oonder mie 't
Javaans
is 't e bitteke minder verwant, meh nog ummer valle de euvereinkomste vrij snel op.
't Aonwieze vaan Maleise dialekte weurt door diverse factore bemeujelek. Ierstens velt de grens tosse dialekte en ing verwante taole neet dujelek te trekke. Diverse bronne zien de Maleise dialekte vaan beveurbeeld Sumatra es apaarte taole en spreke vaan 'Maleise taole'. Twiedens weure nationaol standaarde noe ins wel, daan weer neet es apaarte dialekte besjreve. Daardens gief 't diverse contakvarieteite, die sterk kinne aofwieke - zoe sterk tot diverse oonderzeukers ze es
creooltaole
aonmerke. Dat zouw oonder mie beteikene tot 't
Betawi
, 't Maleis vaan Jakarta, neet tot de Maleise dialekte moch weure gerekend.
Zuut me aof vaan de Dajaktaole, die (wie bove oetgelag) beter weure verstande es verwante taole, daan krijg me euver 't algemein de volgende hoof dialekte:
Veural de leste vief varieteite weure wel es creole umsjreve, umtot ze dujeleke spore vaan de substraottaole drage en deks ouch merkbaar zien versumpeld.
De gesjreve historie vaan 't Maleis geit trok tot de
zevenden iew
. Oet dezen tied stamp de
Kedukan Bukit-inscriptie
vaan Zuid-Sumatra en mesjiens ouch de
Sojomerto-inscriptie
vaan Midde-Java, al weurt dee leste ouch op de negenden iew gedateerd. Dit leste tuint wie laank de Maleise taol op Java al groond oonder de veuj heet. In dezen tied stoonte Maleisie, Sumatra, Java en aander eilen oonder sterken invlood vaan de
Indische besjaving
. 't Maleis woort in dezen tied daan ouch in Indische sjrifte opgesjreve; op Java specifiek in 't
Kawisjrif
, wat ziech dao oet 't
Tamil
-alfabet oontwikkelde. De taol vaan dees inscripties weurt
Aajdmaleis
geneump. Of 't ouch ech de veurawwer vaan 't later Maleis is, is umstrejje: de taol vertuint diverse kinmerke die in 't later gesjreve Maleis neet veurkoume en kin, zeker umtot de inscripties get wijer nao 't zuie zien aongetroffe, bes 'n aander dialek weergeve.
Vaanaof begin veertienden iew weurt de taol in 't
Arabisch sjrif
gesjreve. 't Corpus weurt noe vaol oetgebreider en blijf zeker neet mie beperk tot inscripties. De koms vaan dit sjrif velt natuurlek same met de koms vaan d'n islam nao 't gebeed. In Noord-Sumatra (Atjeh) gebaort dit get ieder es in Zuid-Sumatra en op Java. Zelfs in tekste oet deen tied die nog in 't Kawi-sjrif stoon, vint me al ummer mie Arabische en Perzische lienwaord. De volgende iewe numme lokaol sultanaote oet Maleisie en Atjeh de mach euver en weurt de inslamitische cultuur euveral dominant (boete Bali, wat hindoeistisch blijf). Veural op 't Maleis vaan 't huieg Maleisie heet de Arabische taol groeten invlood gehad.
Tegen 't ind vaan de zesteinden iew kaome de Portugeze 't gebeed in en stiechde dao ouch kolonies. Zoedoende liende 't Maleis ouch get waord oet 't
Portugees
, in 't bezunder veur typisch westerse zakes die in Oos-Azie oonbekind waore. Nao korten tied woort hun rol euvergenome door de Hollenders, die de Banda-eilen pakde en op Java de stad Batavia stiechde. Umtot de V.O.C. haor handelsmonopolie gere beheel, woorte neet al te vaol Europeaone in de kolonie touwgelaote. Daobij bleef de handelstaol 't Maleis, wat gemekeleker is es Nederlands of Portugees en al in de wij umgeving door vaol lui woort verstande. D'n invlood vaan 't Nederlands op de taol waor dus gering.
Pas in de negentienden iew begoste ziech mie Nederlanders en (in Maleisie) Britte in 't gebeed te vestege, 'nen trend dee in de ierste veerteg jaor vaan d'n twintegsten iew nog touwnaom. Noe woort 't taolcontak vaol intensiever. 't Indonesisch kint e paar doezend Nederlandse waord; 't aontal Ingelse waord in 't Maleisisch is nog e stok groeter, umtot dao ouch nao de koloniaolen tied 't Ingels ziene status heel. In dezen tied begos me de taol ouch dekser in 't
Latiens sjrif
(Maleis:
Rumi
) op te sjrieve en minder in 't Arabisch. De spelling waor daobij versjellend: de Indonesische spelling vaan 1901 (de spelling-Van Ophuijsen) sterk op 't Nederlands geent. Euveregens woorte tot aon de oonaofhenkelekheid de koloniaol taole nog vaol dekser opgesjreve. Wel had de Indonesische aofsjeiingsbeweging al in de jaore twinteg bepaold tot 't Maleis, neet 't Nederlands, de officieel taol vaan 't te stiechte land mos weure, en tot de taol veurtaon
Bahasa Indonesia
mos hete. 'n Aander veraandering in de laat-koloniaolen tied waor de opkoms vaan Singapore. Dit trok vaol Brits-Indiers meh veural vaol Chineze aon. Heidoor verloor 't Maleis in die stad zien plaots es dominante umgaankstaol.
De Japanse bezetter perbeerde de twie taolnorme al te vereinege, veural veur propagandadoele. Dit doel kaom in 1947 al korterbij, wie 't zjus aofgesjeie Indonesie de spelling-Van Ophuijsen aofsjafde. Pas in 1972 woort de spelling veur 't Maleisisch en 't Indonesisch gans geharmoniseerd. Dit beteikende ouch offers vaan Maleisische kant: e groet aontal etymologisch gespelde Arabische waord moste vaanaof noe fonetisch weure gesjreve, en bij oetspraokversjelle woort soms veur d'n Indonesische variant gekoze.
Wie bove gezag is 't Maleis achterein in diverse Indische sjrifte, in 't Arabisch sjrif en in 't Latiens sjrif opgesjreve. 't Jawi-sjrif is neven 't Latiens sjrif in gebruuk in Thailand en Brunei, en oonofficieel ouch in Maleisie, boe 't weurt gezeen es e teike vaan conservatief-islamistisch gedachtegood. Zelfs 't
Rentjong
-alfabet vaan Zuid-Sumatra, eint vaan de sjrifte op Indische basis, weurt nog sporadisch gebruuk.
't Modern Latiens alfabet gebruuk alle 26 letters, al koume de
q
,
x
en
z
allein in lienwaord veur. Diacritische teikes oontbreke (zoewel 't Maleisisch es 't Indonesisch vaan veur 1972 had die wel). Digrafe zien de
sy
, die de klaank /?/ weergief, de
ny
, die veur de /?/ steit, en de
ng
(veur /ŋ/). Veur veural Arabische lienwaord heet me nog de
gh
en de
kh
, die kinne klinke wie [?] resp. [x] meh neet ummer in iere weure gehawwe. Veurheer kaome in 't Maleisisch, meh neet in 't Indonesisch nog mie digrafe veur in Arabische waord, die evels nog vaol minder woorte oondersjeie. Zoe kloonk de
th
algemein wie [s]. 't Indonesisch gebruukde tot 1947 de
oe
veur de klaank /u/, dus gans op z'ch Nederlands. Sommege lui, wie
Soekarno
en
Soeharto
, zien hun naom zoe blieve spelle.
Wienie 't Jawi te pas weurt gebrach, verlere de Arabische waord noets hun oersprunkeleke spelling, of de klaanke boe ze oersprunkelek veur stoonte noe weure oondersjeie of neet.
De klaanklier vaan 't Maleis is, wie in zoevaol Austronesische taole, rillatief euverziechtelek. Wel bestoon versjelle tosse 't Maleisisch en 't Indonesisch. In de ierste taolnorm weure soms bij gelierde sprekers nog Arabische klaanke in iere gehawwe. Die foneme zalle v'r hei boete bedink laote. In 't (Standaard-)Indonesisch weure nog historisch versjellende klinkers oeterein gehawwe die in 't Maleisisch zien samegevalle. Daobij heet 't Maleis ouch mie es 't Indonesisch de neiging veur klinkers die neet de klemtoen kriege te ridducere.
't Maleis heet minstens zes vocaole: /i, e, ?, a, u, o/. In 't Indonesisch oondersjeit me ouch nog [?] en [?]. Die kinne al-evel 't beste weure verstande es
allofone
vaan /e/ en /o/ in geslote syllabe, meh veural in dictionaire weure veur ope en geslote
e
toch oeterein gehawwe (
e
en
e
). Umtot ouch de sjwa es
e
weurt gesjreve, kin die wienie nujeg es
e
weure verdujelek.
't Maleis vaan Malaya, boe de mieste Maleisiers woene, ridduceert de
-a
aon 't ind vaan e woord tot [?]. 't Indonesisch en 't Maleis vaan Sarawak, Sabah en Brunei doen dat gemeinelek neet.
De sjwa is deks vlochteg, wie de svarabaktivocaol in 't Limborgs. In de spelling-Van Ophuijsen woort 'r deks gaaroet neet oetgesjreve:
spatoe
'sjoon' (modern
sepatu
);
Blanda
'Hollender' (modern
Belanda
).
't Maleis heet de volgende consonante. Tosse haokskes stoon die allein in lienwaord veurkoume.
Bij zier gelierde sprekers kin me ouch nog de dentaol fricatieve [θ] en [ð] hure. Die woorte in 't Maleis vreuger wie
th
resp.
dh
gespeld meh koume evels zoe wieneg veur tot ze in 1972 mer gans zien vervaange door
s
en
z
. Ouch de aander geliende klaanke weure dekser, zeker door liegopgeleide sprekers, door inheimse klaanke vervaange. Zoe weurt /x/ tot [k], /v/ tot [f] en /?/ tot [g]. /f/ kin ouch nog tot [p] weure, meh deze klaank zien de sprekers vaan 't Maleis in 't gemein wel gewoen.
De /h/ is in vaol posities zwaak en kin soms gans verdwijne. Allein tosse twie dezelfde vocaole weurt ze consequent in ier gehawwe.
't Maleis is wie de allermieste Austronesische taole gein toentaol. De
klemtoen
velt in 't gemein op de veurleste of leste syllaab. 't
Spraokritme
vaan de taol is rillatief syllabisch, wat welt zegke tot de syllabe neet zoevaol in lengde versjelle (zoeget wie in 't Italiaans of Spaons).
't Maleis weurt welins besjreve es 'n
isolerende taol
, meh maak intensief gebruuk vaan veur- en achterveugsele en kin naovenant beter weure verstande es 'n
agglutinerende taol
. In de contakvariante vaan de taol weure zoe'n pre- en suffixe vaol minder gebruuk; die goon daorum al mie d'n isolerende kant op. Met pre- en suffixering kinne werkwaord zelfstendeg weure gemaak (
ajar
'liere, oonderwieze' >
ajaran
'lier'), objeks- en subjeksbetrekkinge weure dujelek gemaak (
belajar
'liere, oonderwies kriege';
mengajar
'beliere'), agens- en patiensnomina weure gemaak (
pelajar
'lierer',
pengajar
'lierling') en bijveugeleke naomwaord weure gemaak (
terpelajar
'gelierd'). Naomvel, werkwoordsverveuging of grammaticaol euvereinstumming heet 't Maleis neet, miervoudsvorm
kinne
weure aongegeve door
reduplicatie
, wat in d'n einen of aandere vorm in de Austronesische taole zier deks optreujt (
ayam
'hin',
ayam-ayam
'hinne'). Soms weurt allein de beginklinker geredupliceerd (
daun
'blaad',
dedaun
'blaajer'). Es 't oet de contex dujelek is, weurt 't miervoud neet oetgedrok. Persoeneleke veurnaomwaord bestoon wel in 't inkelvoud en miervoud, en make ouch nog versjel tosse inclusief en exclusief miervoud in de ierste persoen. Daobij gief 't informeel en beleefde persoeneleke veurnaomwaord, ouch in de ierste persoen - e kinmerk wat 't Maleis met vaol taole oet de
sinosfeer
deilt.
Door 't oontbreke vaan naomvalle en d'n euvervlood aon prefixe boemet me 't werkwoord vaan perspectief kin veraandere, is 't de vraog of 't Maleis wel zoeget wie 'n oonderwerp heet. Me vint in de taol zoewel clausules vaan 't type SVO es OVS, boebij me de leste es 'passief' kin analysere. Beter is 't veur hei vaan 'agens' te spreke, zoetot me AVO of OVA es type krijg.
De bewoge historie vaan de taol weerspiegelt ziech in 't vocabulair. Nog ummer besteit e groet deil vaan 't vocabulair oet Austronesische
erfwaord
, meh met de koms vaan de Indische besjaving naom de taol al 'nen euvervlood aon waord oet 't
Sanskriet
en
Tamil
euver (
bahasa
'taol' vaan Sanskriet
bh???
,
gajah
'olifant' vaan Sanskriet
gaja
,
kapal
'sjeep' vaan Tamil ??????
kappal
). Naotot d'n islam woort ingeveurd, naom 't Maleis ouch vaol
Arabische
waord euver; neve waord euver 't geluif waore dat ouch waord euver wetensjappe boe de Arabere wied in waore (
dunia
'wereld' vaan ????
duny?
,
halal
vaan ????
?al?l
,
selamat
'veurspeujeteg' oet ??????
sal?m?t
, zoewie de zeve daog vaan de week). De koms vaan de Europeaone brach weer gans get
Portugese
(
sepatu
'sjoon' oet
sapato
,
tempo
'tied' oet
tempo
),
Nederlandse
(
advokat
'avvekaot',
beken
'bekind',
bioskop
,
buku
'book',
dokter
,
jas
,
laci
'laojke',
om
'noonk',
perboden
'verbooje',
sepanduk
'spandook',
vas
'vaos',
wastafel
) en
Ingelse
waord, welke leste categorie ziech allewijl nog oetbreit. Ouch zorgde de koloniaolen tied veur de koms vaan vaol Chineze nao met naome Singapore en Batavia, zoetot de taol ouch oet diverse Chinese dialekte heet geliend. Tot slot gief 't in 't Maleis, zeker in 't Indonesisch, diverse waord oet aander inheimse taole (oet 't
Balinees
bangkung
'zoog', oet 't
Javaans
batik
, oet 't
Soendanees
kesohor
'bekind'), die drin zien gekoume door 't gebruuk vaan 't Maleis es contaktaol daan wel door de migratie nao Batavia vaan lui oet gans d'n arsjipel.
Versjelle tosse Maleisisch en Indonesisch
[
bewirk
|
bron bewerke
]
De opvallendste versjelle tossen 't Maleisisch en 't Indonesisch zitte perceis in 't vocabulair. 't Indonesisch gebruuk e paar doezend waord vaan Nederlandsen oersprunk, boe 't Maleisisch 'rs mer inkele vaan kint. Ouch heet 't Indonesisch mie waord oet aander inheimse taole euvergepak. Bij 'internationaol', Latijnse waord gebruuk 't Maleisisch vorm die op 't Ingels gebaseerd zien, 't Indonesisch evels vorm die of op 't Nederlands of direk op 't Latien zien gebaseerd. Arabische waord vint me in alle twie de standaardtaole, meh in 't Maleisisch ech wel mie - en ouch iejer in vorm die aon 't oersprunkelek groondwoord rappelere. E paar veurbeelde kinne dit illustrere:
| Maleisisch
|
Indonesisch
|
beteikenis
|
| arkitek
|
arsitek
|
'arsjitek'
|
| pangsapuri
|
apartemen
|
'appartemint'
|
| Belgium
|
Belgia
|
'Belsj'
|
| kanser
|
kanker
|
'kaanker'
|
| kot
|
jas
|
'jas'
|
| Isnin
|
Senin
|
'maondag'
|
| garrison
|
garnisun
|
'garnizoen'
|
| maklumat
|
informasi
|
'informatie'
|
| stesen
|
stasiun
|
'statie'
|
Dees taolversjelle zorge ouch wel ins veur
valse vrun
:
pemandu
beteikent 'chauffeur' in 't Maleisisch, meh 'gids' in 't Indonesisch.
De Aajd-Maleisen tied heet (aofgezeen vaan 'n aonzienelek corpus aon
oraol literatuur
) gein echte literatuur opgelieverd; bewoerde tekste beperke ziech tot inscripties. Oet 't Klassiek Maleis heet evels wel 'nen euvervlood aon laanger tekste euvergebleve. Tekste oet deen tied vertuine, wie me maag verwachte, groeten invlood vaan zoewel de Indische es vaan de Arabische literatuur. 't Gief historie, wetstekste, prozaverhaole (
hikayat
), spreukeverzaomelinge (
gurindam
) en
poezie
(
mantra
's,
syair
[epische diechkuns],
pantoen
[lyrische gediechte in gesjakelde kwatrijne]).
Aon 't ind vaan de negentienden iew woort de westerse (en in minder maote Chinese) literatuur ingeveurd; zoe versjene oonder mie vertaolinge vaan
Robinson Crusoe
en
Le tour du monde en quatre-vingts jours
in 't Maleis. Pas nao 1920 kaom, veural in Nederlands-Indie, de modern literatuur in de landstaol(e) good op geng. D'n ierste Maleise daan wel Indonesische
roman
sjijnt
Azab dan Sengsara
vaan
Merari Siregar
te zien. De volgende ginneratie Indische sjrievers, die euver 't algemein begin twintegsten iew woort gebore, waor sterk nationalistisch gekleurd; dit behelsde ouch cultureel nationalisme. D'n invlood vaan de Nederlandse literatuur bleef evels groet. Zoe lete diechters ziech inspirere door de sonnette vaan de
Tachtegers
. Kort nao d'n oorlog waor de literatuur sterk politiek en soms zier direk. Naotot de oonaofhenkelekheid waor veileggesteld, bleef de literatuur e geveuleg oonderwerp: sjrievers sjreve deks kritisch euver de hiersers
Soekarno
en
Soeharto
. De beuk vaan
Pramoedya Ananta Toer
woorte ouch internationaol bekind.
Invlood op 't Nederlands en Limborgs
[
bewirk
|
bron bewerke
]
Door 't iewelaank taolcontak vaan 't Maleis en 't Nederlands naome 't
VOC
-personeel en later de koloniste vaol Maleise waord euver. 't
Indisch-Nederlands
zit vol demet, meh ouch in 't Algemein Nederlands, entans in 't
Nederlands in Nederland
, zien vaol Maleise waord doorgedroonge. Alleriers zien dat waord veur zakes oet Zuidoos-Azie die in Europa oonbekind waore, wie
bamboe
,
doerian
,
kaketoe
,
kampong
,
manga
(allewijl gemeinelek
mango
, oonder Ingelsen invlood),
orang-oetan
en
rotan
/rotting
. Aander waord verwieze ouch nao de Indische daan wel tropische leefwijs meh zien neet internationaol verbreid, wie
klamboe
,
rimboe
en
toko
. Zier bekind in Nederland woorte ouch de vaol gerechte/ingrediente oet de
Indische
en
Chinees-Indische
keuke, wie
babi pangang
,
gadogado
,
ketjap
,
kroepoek
,
nasi goreng
,
sambal
,
sate
en
tahoe
(neve
tofoe
, wat oet 't Chinees kump en oonder Ingelsen invlood allewijl gebrukeleker is). Ouch veur alledaogse dinger zien Maleise begrippe euvergenome. Sommege zien nog hendeg herkinbaar, wie
senang
, wat zoevaol beteikent wie 'op zie gemaak', meh aander zien al zoe ingeborgerd tot me ze nog lesteg zal herkinne, wie
bakkeleien
,
banjeren
,
branie
(oersprunkelek e bijveugelek naomwoord, allewijl zoeget wie 'lef'),
(dat is niet mijn) pakkie-an
,
piekeren
en
soebatten
.
[1]
Veur e groet deil vaan die waord gelt tot ze veural gebruuk weure in Wes-Nederland, boe de zielui vaandan kaome en boe de mieste Indische Nederlanders zien goon woene. Sommege evels zien zjus zoe good tot de
Limborgse
dialekte doorgedroonge.
Amper
en
batjakker
beveurbeeld weure algemein es
Mestreechse
waord geaccepteerd.
[2]
Euveregens heet 't Maleis ouch depen invlood naogelaote op 't
Afrikaans
. De versumpeling vaan de grammatica in die taol kump deils veur rekening vaan de Maleise gemeinsjap in de
Kaapkolonie
. Ouch kint 't Afrikaans e groet aontal Maleise waord, wie 't vaolgebruuk
baie
. 'n Creooltaol met e gemingk Nederlands-Maleis vocabulair is 't
Petjoh
.
Dit artikel baseert ziech op 't corresponderend Ingelstaoleg artikel en wel in
dees versie
, zoewie op miejer aonligkende artikele.
- ↑
Jan W. de Vries, "Indisch-Nederlands" in:
Nicoline van der Sijs
(red.):
Wereldnederlands. Oude en jonge varieteiten van het Nederlands.
D'n Haag, Sdu, 2005: pp. 69-71.
Ouch online besjikbaar.
- ↑
Me kin ze vinde in
Pol Brounts
e.a.,
De nuie Mestreechsen dictionair.
Veldeke, Mestreech, 2004: pp. 61, 72