Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
'n
Kolonie
[1]
of
Colonie
[2]
is 'nen term dee in de
polletieke weitesjappe
zoevaol meint es 'n
territorium
wat door
boetelenders
weurt geregeerd.
[3]
't Stiechte vaan kolonies steit bekind es
kolonisatie
. 't Veurstendersjap veur 't opriechte en/of behawwe vaan kolonies weurt
kolonialisme
geneump. Dees
ideologie
weurt euver 't algemein gezien es deil vaan 't modern
imperialisme
. De formelen term veur eine dee in 'n kolonie hojs is 'ne
koloniaol
.
[4]
Veur koloniaole oet
Oos-Azie
, met naome
Indonesie
oonder
Nederlands
heersjap, woort veurger ouch deks 'nen informelen term gebruuk: 'nen
oosgenger
.
[5]
Door moyen vaan dominantie vaan koloniserende len blieve kolonies administratief gesjeie vaan 't koloniserend land (wat ouch-wel de
metropolitaonse staot
genump weurt en informeel ouch 't "mojersland").
[6]
Dit is dus gaans aanders es de situatie boe-in
Nederlands Limborg
deil woort vaan
Nederland
en dus gans en al, ouch in terme vaan
borgerrechte
, Nederlands gebeed woort (
gein
kolonie dus).
D'n term "kolonie" kump vaan 't
Latien
, um percies te zien oet 't
Roemeins Riek
, boe d'n term
colonia
woort gebruuk veur nui groondgebeed.
Colonia
kaom daan weer vaan 't
Aajdgrieks
apoikia
, wat "wied eweg vaan hoes" meint.
[7]
De kommende kolonies vele historisch oonder
Nederland
:
Nederlands-Indie
en
Nederlands-Nui-Guinea
(allewijl veural
Indonesie
mer bis
1815
waor ouch 'n deil vaan allewijl
Papoea-Nui-Guinea
deil heivaan),
Suriname
,
Aruba
,
Bonaire
,
Curacao
,
Sint-Maarten
,
Sint Eustatius
en
Saba
. Daoveur goof 't ouch Nederlandse kolonies in 't allgewijl
New York
,
Brazilie
,
Guinee
,
Zuid-Afrika
,
Goudkos
,
Sri Lanka
en
Taiwan
.
Veur 't
Belsj
geit 't historisch um de kommende kolonies:
Belsj-Kongo
(allewijl
Kongo (Kinshasa)
),
Ruanda-Urundi
(allewijl
Rwanda
en
Burundi
) en de
Lado-enclave
(deil vaan 't allewijl
Soedan
). Daoveur goof 't ouch kolonies in
Santo Tomas
(deil vaan 't allewijl
Guatemala
),
Entre Rios
(deil vaan 't allewijl
Argentinie
) en
Tianjin
(deil vaan 't allewijl
China
).
Duitsland had kolonies bis 't ind vaan d'n
Ierste Wereldoorlog
. Daonao moos 't die aofgeve aon
Fraankriek
en 't
Vereineg Keuninkriek
umwille vaan 't
Verdraag vaan Versailles
. 't Gong um dees kolonies:
Duits-Zuidwes-Afrika
('t allewijl
Namibie
),
Tongoland
(de allewijl len
Togo
en
Ghana
),
Duits-Oos-Afrika
(allewijl
Burundi
,
Rwanda
en
Tanganyika
, wat 't vasteland vaan 't allewijl
Tanzania
is) en
Duits-Kameroen
(allewijl
Kameroen
en e klein deil vaan
Nigeria
).
De gebeede die allewijl door de
Vereinegde Naties
(VN) weure erkend es kolonies weure officieel
soeverein gebede zoonder zelfbestel
geneump. Dezen term lieket op 't ierste geziech 'ne groete
paradox
.
Soeveiniteit
ros naomelek op 't ideaal tot 'ne staot zien eige
bestel
heet. 't Idee hei is evels tot dees gebede wel zelfbestel zawwe kenne hobbe mer tot zie dit (nog) neet hobbe gekrege. Op dees
lies
staon neet alle euverziese gebeede. Zoe weurt beveurbeeld
Curacao
neet es kolonie gezien. Allewel 't
eilaand
deil oetmaak vaan 't
Keuninkriek vaan de Nederlen
heet 't vaol
autonomie
en maag 't dat op eder momint oetbreie.
Frans-Polynesie
, beveurbeeld, weurt evels wel es kolonie bestompeld umtot 't gans en al oonder mach vaan de
Franse
hoofstad
Paries
vilt.
[8]
Op force vaan de VN gief 't nog vief len die werkelek kolonies hobbe:
Fraankriek
,
Nui-Zieland
,
Spanje
, 't
Vereineg Keuninkriek
(VK) en de
Vereinegde Staote
(VS). Dit laot zien wievaol 't modern kolonialisme is verweve met de
historie
vaan
Wes-Europa
. De euvergebleve kolonistische len zien naomelek of zelf Wes-Europees (Fraankriek, Spanje en 't VK) of hun bestaonsrech is historisch gezien e produk vaan ieder Wes-Europees kolonialisme (Nui-Zieland en de VS).
- ↑
gengbaar op 't
Nederlands
en
Duits
- ↑
gengbaar op 't
Frans
- ↑
https://en.wikipedia.org/wiki/Colony
- ↑
https://www.mestreechtertaol.nl/dictionair/nld/koloniaal/2/
- ↑
https://www.mestreechtertaol.nl/dictionair/nld/koloniaal/3/
- ↑
https://en.wikipedia.org/wiki/Colony
- ↑
https://en.wikipedia.org/wiki/Colony
- ↑
https://de.wikipedia.org/wiki/Hoheitsgebiete_ohne_Selbstregierung