Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
De
Germaanse taole
zien 'n taolfamilie binne de
Indogermaanse taole
, gesproke door de
Germane
, die in de gebiede aon de oosteleke
Noordzie
en de westeleke
Ooszie
en sinds de
Groete Volksverhuizing
ouch in de Hercynische streike, de
Alpe
en op
Groet-Brittannie
endemisch zien. Bovedeen hobbe ze ziech naodeen verspreid euver gans
Noord-Amerika
en
Australie
en op vaol ander plaotse. De groetste drei taole zien 't
Ingels
, wat euver de ganse wereld door groete grope lui verstoon weurt, 't
Duits
en 't
Nederlands
; ouch 't
Limburgs
is 'n Germaanse taol. Aofhenkelek vaan de definitie vaan
taol
zien dao nege tot mie es vijfteg levende Germaanse taole; daoneve besteit nog 'n aontal creooltaole die op 'n Germaanse taol (meistal 't Ingels) gebaseerd zien.
De Germaanse taole vormde ziech es taalgroop um de westeleke Oosziekoste es Indo-Germaanse taol op 't
substraot
vaan 't volk vaan de
Hunebedbouwers
. Ze mote ziech al hiel vreug vaan de andere Indo-Europese taole hobbe aofgesjeie door de
Wet vaan Grimm
, e taolprincipe wat de consequinte mutatie vaan de oorsprunkeleke Indo-Europese plosieve in 'n aontal ander kleng inhelt. 't Aontal echte verbetije is beperk tot twie, 't presens en 't preteritum, al hobbe alle Germaanse taole (in de ierste plaots 't Ingels) door 't gebruuk vaan participia en
holpverbe
e vaol groeter aontal samegestelde tije gecreeerd. Vaol verbe vorme hunne verleien tied met
ablaut
(de zoegeneumde
sterke verbe
), e systeem wat dees taolgroop es einege vaan 't
Proto-Indo-Europees
heet euvergenomme. De meiste verbe zien evels
zwak
en vorme ziech met 'ne
suffix
. De Germaanse taole hobbe e sterk
dynamisch accint
op de
wortel
syllaab
(deks de ierste vaan e woord); daodoor hobbe de meiste hun
vocaole
in de neet-betoende syllabes laote verzwakke tot
sjwa
's. Sommege taole hobbe nog e systeem vaan
naomvalle
bewoerd ('t
Proto-Germaans
had 'rs zes, 't
Duits
en 't
Ieslands
hobbe 'rs nog veer). Wijer kint 't Germaans vaan oorsproonk sterke en zwakke
adjectieve
- dit systeem is nog dudelek in 't Duits en leechtelek in 't Nederlands presint, meh is verdwenen in 't Limburgs (boete in 't
Venloos
boe-in 't is gereintroduceerd).
Allewel tot vaandaog d'n daag de Germaanse taole de meis opgesjreve taole t'r wereld zien, is tot in de late
Middeliewe
vaan dees taole weineg bekind. 't
Proto-Germaans
, wat in eder geval in de twiede helf vaan 't ierste milennium veur Christus gesproke woort, is allein euvergeleverd in de
Negauhelm
, woe 'n korte
inscriptie
in steit. In de
ierste iew
na Christus sjrijf
Tacitus
zie werk
Germania
, woe-in vaol Germaanse naome veurkoume. Vaanaof de
twiede iew
zien de ierste inscripties in
rune
bewoerd gebalove. Echte tekste woorte pas in de
veerde iew
opgesjreve: de
Gotische
bisjop
Wulfila
vertaolde e paar
Biebelfragminte
in 't
Gotisch
en sjreef dao ouch e paar theologische werke (
skeireins
) in. In
Ingeland
oonstoont later 'n bleujende traditie in 't
Angelsaksisch
. Op
Iesland
woorte de aw Germaanse
sages
opgesjreve. Pas vaanaof de
daartiende
en
veertiende iew
kaom de traditie blievend op geng, 't iers in de
literatuur
. De meiste Germaanse taole waore in deen tied al in de middelfase.
Alle Germaanse taole, boete 't
Jiddisch
, weure noe in 't
Latiens sjrif
gesjreve. In d'n
heidensen
tied waor 't runesjrif in gebruuk. 't Gotisch had zien eige
Gotisch sjrif
.
In de Roemeinsen tied, op slag vaan de Middeliewe, moot me drei dudelek versjellende taole binne 't Germaans oondersjeie kinne hobbe. Dao-oet leit me de volgende drei subfamilies aof: de
Noordgermaanse taole
, de
Wesgermaanse taole
en de
Oosgermaanse taole
.
Zuug veur 'n oetgebreide lies vaan (sub-)dialekte en diverse variante en standaarde de
Lies vaan Germaanse taolvariante
.
- Aw taole
Aajdnoords
- Westelek Noordgermaans
Ieslands
,
Faeroers
,
Noors
-
Nynorsk
- Oostelek Noordgermaans
Noors-
Bokmal
,
Elfdaals
,
Jamtlands
,
Zweeds
,
Deens
Oorsprunkeleke verdeiling in
Fries
,
Frankisch
,
Saksisch
, Alemannisch en Beiers.
- Aw taole
Angelsaksisch
,
Aajdnederfrankisch
,
Aajdhoegduits
,
Aajdfries
Middelingels
,
Middelnederlands
,
Middelhoegduits
- Ingweoons
Ingels
,
Sjots
,
Weslauwers Fries
,
Saterfries
,
Noordfries
- Nederduits
Nederlands
,
Limburgs
,
Nedersaksisch
,
Oosnederduits
,
Afrikaans
- Middelduits
Ripuarisch
,
Moezelfrankisch
,
Middelhessisch
,
Noerdhessisch
,
Oeshessisch
,
Rijnfrankisch
,
Thurings
,
Noerdobersachsisch
,
Silezisch
,
Hoegpruisisch
,
Hoegsaksisch
,
Lausitzisch-Neumarkisch
,
Pennsylvaans
- Hoegduits
(
Duits
)
Hoegfrankisch
,
Alemannisch
,
Beiers-Oosterieks
,
Jiddisch
Die zien allemaol historisch. Allein 't Gotisch is werkelek bewoerd gebleve.
Gotisch
en
Krimgotisch
,
Vandaols
,
Boergondisch