Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
Alagoas
is ein vaan de 26 staote vaan
Brazilie
. De staot ligk aon de kos, in de macroregio Noordoos, en is in vaol opziechte zier typisch veur dit deil vaan 't land. Heer grens (met de klok met, beginnend in 't noorde) aon
Pernambuco
, d'n
Atlantischen Oceaon
,
Sergipe
en (veur e klei deil)
Bahia
. Alagoas is nao Sergipe de kleinste staot vaan 't land.
Met zien ing 28.000 km² is Alagoas 'ne nao verhaajding zier kleine staot; neve
Sergipe
en 't
Federaol Distrik
is 't es instegste Braziliaanse bestuurseinheid kleiner es Nederland of 't Belsj. Veur zienen umvaank is de staot nog vrij divers. Aon de kos hiers e tropisch klimaot. Me vint hei vaol vaan de
lagunes
(Portugees:
lagoas
) boe de staot ziene naom aon daank. De oersprunkeleke plantegreuj is hei
Atlantisch bos
; door de iewelang historie vaan landbouw is dat allaank verdwene. 't Binneland is vrij druug en besteit oet
caatinga
,
steppe
-echtege vegetatie typisch veur dit deil vaan 't land.
Veural door zien klein aofmetinge en ligking aon zie ligk de staot rillatief lieg: 86% vaan 't groondgebeed ligk minder es 300 meter bove de ziespiegel, 61% zelfs oonder de 200 meter. Mer 1% vaan 't land ligk hoeger es 600 meter. Toch is 't gebeed wel heuvelechteg; de ierste heuvelkes beginne deks al kort achter 't strand.
Diverse klein revierkes doorstruime de staot. De insegste groete revier is de
Rio Sao Francisco
aon de grens met Sergipe.
Alagoas, geinen al te bevolkingsrieke staot, sjik drei
senatore
en nege
aofgeveerdegde
nao 't
nationaol parlemint
. 't Staotsparlemint besteit oet 27 lui. Gouverneur is anno 2018
Renan Filho
vaan de middepartij
MDB
.
Alagoas is verdeild in 102 gemeintes, die gegroppeerd zien in 11 microregio's en 2 mesoregio's.
Alagoas heet naoventrint 3,4 mieljoen inwoeners en is daomet de zestiende staot vaan Brazilie.
De mierderheid vaan de bevolking besteit oet
pardos
: lui vaan gemink Europees, Afrikaans en deks ouch inheims blood. Volgens de leste
volkstelling
hoort 66,18% vaan de inwoeners tot dees grop. 30,39% neumde ziech
blaank
, 3,02%
zwart
en 0,35%
Aziatisch
. Inheimse volker zien numeriek neet belaankriek.
Volgens e
DNA
-oonderzeuk oet 2013 hobbe de Alagoanos veur 53,7% Europese, veur 26,6% Afrikaanse en veur 18,7% inheimse wortele.
In Alagoas sprik me 't noordoostelek dialek vaan 't
Portugees
. Dit dialek versjelt op cruciaol punte vaan 't
Braziliaans Portugees
wie me dat in media huurt, umtot dees taolnorm veural op de zuieleke dialekte beros en 't noorde vaan Brazilie 'n gans aander vestegingshistorie heet. Zoe oontbrik de
palatalisatie
vaan /t/ en /d/. /s/ en /z/ weure zjus wel weer gepalataliseerd, meh allein veur de dentaole /t/, /d/ en /n/. /s/ en /z/ op 't ind weure gereduceerd tot /h/.
Oondanks zien lang historie vaan Europese kolonisatie weurt in Alagoas nog zeker ein inheimse taol gesproke. 't
Iate
had in 1999 nog zoe'n 3.000 sprekers (meh weurt minder doorgegeve aon de jong generatie). Vief aander taole zien recint oetgestorve en hobbe woersjijnelek nog twiedetaolsprekers die de taol later hobbe opgepik.
[1]
Alagoas had in 2010 'n
Minseleke Oontwikkelingsindex
vaan 0,631 - de liegste vaan 't land. Wie groete deile vaan 't noorde heet Alagoas gein groete industriesector en 'ne nog kleinere deenstesector. De economie beros nog zjus wie in de koloniaolen tied gooddeils op de bouw vaan
sokkerreet
, wat ouch 't insegs exportproduk vaan belaank is. D'n export geit veural nao
Rusland
. Diverse aander produkte weure veur binnelandse consumptie verbouwd, boe-oonder
ananas
,
touwbak
,
boene
,
maniok
,
ries
,
katoen
en
mais
. De secundaire sector besteit veural oet sokkerverwerkende industrie; in d'n tertiaire sector is veural 't
toerisme
vaan belaank.
Geziech op de koloniaol stad
Penedo
.
D'n iersten Europeaon dee Alagoas aondeeg waor
Americo Vespucci
in
1501
. In
1545
, is
Duarte Coelho
dinkelek de Rio Sao Francisco opgevare. Later, in
1570
, stiechde heer de stad
Porto Calvo
. Coelho waor hier vaan
Pernambuco
; 't huieg Alagoas hoort bekaans de ganse koloniaolen tied bij dit kapteinsjap. Begin zeventienden iew greujde de teelt vaan
sokkerreet
hei sterk. Vaan
1630
tot
1646
waor Alagoas deil vaan
Nederlands-Brazilie
. In de zeventienden iew bleujde ouch de
quilombo
(dorp in 't binneland vaan gevlochde slave)
Palmares
, dee pas tegen 't ind vaan d'n iew woort oonderdrok.
In d'n achtienden iew kraog Alagoas e zelfstendeger karakter: in
1710
woort 't 'nen apaarte
comarca
binne Pernambuco. Pas in
1817
kaom 't gans op ziechzelf te stoon. De staot woort geneump nao zien hoofstad. In
1839
naom de opkoumende havestad
Maceio
d'n titel hoofstad euver. Wie vaol aander noordeleke staote woort de plantage-economie hel geraak wie 't land in
1888
de
slavernij
aofsjafde. 't Is ouch neet gans touwvalleg tot d'n ierste president vaan 't land,
Deodoro da Fonseca
, oet Alagoas kaom: deze maarsjalk zat keizer
Peter II
ouch oet vraak heiveur aof. Nao haom is de stad
Marechal Deodoro
('t veurmaoleg Alagoas) geneump.
Dit artikel is gooddeils gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend
Ingelstaoleg
en
Portugeestaoleg
artikel.
- ↑
Ethnologue - Languages of Brazil