1992

1989 - 1990 - 1991 - 1992 - 1993 - 1994 - 1995

1992 (MCMXCII) waor e sjrikkeljaor wat begos met 'ne goonsdag op de Gregoriaanse kalender .

Gebaortenisse

jannewarie

1 - D'n Egypteneer Boutros Boutros-Ghali vervingk de Peruaon Javier Perez de Cuellar es secretair-generaol vaan de Vereinegde Naties .
6 - De Armeense minderheid in Azerbeidzjan reup de rippubliek Hoeg-Karabach oet.
9 - De Serve in Bosnie-Herzegovina rope hunnen eige staot oet, de Republika Srpska .
9 - Roond de pulsar PSR B1257+12 weure twie planete oontdek. Dit zien de ierste bevestegde exoplanete oets.
13 - Japan beujt Korea excuses aon veur gedwoonge prostitutie vaan Koreaanse vrouwlui in d'n Twiede Wereldoorlog .
15 - Slovenie en Kroatie sjeie ziech aof vaan Joegoslavie en weure astrein door sommege staote erkind.
19 - Falko Zandstra weurt met twinteg jaor de joonkste Europees kampioen allroundsjaatse tot daan touw.
26 - De Russische president Boris Jeltsin kundeg aon de kernrakette geriech op Amerikaanse stei weg te hole. In ruil deit d'n Amerikaanse president George H.W. Bush 'tzelfde.

fibberwarie

1 - George Bush en Boris Jeltsin verklaore de Kawwen Oorlog formeel veurbij.
7 - 't Verdraag vaan Mestreech weurt geteikend.
8 - 23 fibberwarie - In Albertville ( Fraankriek ) vinde de Olympische Winterspeule plaots. Nederland haolt ein gouwe, ein zelvere en twie broonze medajes.
9 - Naotot eine maond ieder 't Islamitisch Heilsfroont (FIS) de parlemintsverkezinge heet gewonne, reup de regering vaan Algerije de noedtouwstand oet um dees partij de kop in te duie.
16 - Israelische helikopters liquidere Abbas al-Moesawi , leismaan vaan Hezbollah , en ziene zoen, es vergelding veur 'nen aonval boebij drei Israelische soldaote waore umgekoume.
21 - De Veilegheidsraod vaan de Vereinegde Naties nump Resolutie 743 aon boe-in weurt beslote um troppe vaan de UNPROFOR nao 't conflikgebeed in Joegoslavie te sjikke.
25 - 26 - In Khojaly weure 613 Azerbeidzjaanse borgers umgebrach.

miert

3 - In 't Turks Zonguldak vint 'n kojlramp plaots boebij 263 lui umkoume.
4 - 't Algerijns Hoeggeriechshoof verbeujt 't FIS.
18 - Blaanke Zuid-Afrikaone stumme in e rifferendum veur hervorminge die de apartheid gans zalle aofsjaffe.
18 - Microsoft bringk Windows 3.1 oet, de groete doorbraok vaan de Windows -besturingsprogramma's.

april

5 - 't Parlemint vaan Bosnie-Herzegovina verklaort ziech oonaofhenkelek vaan Joegoslavie. Astrein beginne Bosnisch-Servische troppe met 't belag vaan Sarajevo .
9 - De Conservatief Partij wint tege de verwachtinge in de Britse parlemintsverkezinge. John Major kin daodoor premier blieve.
12 - Euro Disney, allewijl Disneyland Paries , geit ope.
13 - Eerdbeving bie Remunj met ein krach van 5.5 op de sjaal van Richter .
20 - In 't Wembleystadion in Londe weurt e konzer t'r iere vaan Freddy Mercury gehawwe. De opbrings geit nao 't aidsoonderzeuk .
28 - In Den Haag weurt 't nuuj geboew van de Twiede Kamer in gebruuk genomme.
28 - Servie en Montenegro beslete formeel veur same wijer te goon es de Federaol Rippubliek Joegoslavie, in de volksmoond 'Klein-Joegoslavie'.

mei

7 - De Space Shuttle Endeavour maak haor ierste vloch.
9 - 't Klimaotverdraag vaan de Vereinegde Naties weurt aongenome.
13 - AFC Ajax wint de Europacup 2 door euver twie matche vaan Torino FC te winne.
17 - " Black May " in Bangkok begint: demonstraties tege de militair machhobbersj.
23 - D'n Italiaanse antimafiarechter Giovanni Falcone weurt door 'ne bom umgebrach.
24 - Iersjte vrie parlementsverkezinge in Burkina Faso .
30 - De regulier treindeens tosje Mestreech en Aoke weurt gesjtaak.

juni

2 - De Deense bevolking verwerp in 'n klein mierderheid 't Verdraag vaan Mestreech .
10 - 26 - In Zwede vint 't Europees kampioensjap hierevoetbal plaots. Denemarke weurt kampioen.
17 - In Boipathong breke gevechte oet tossen 't Afrikaans Nationaol Congres en de Inkatha Vrijheidspartij . Heibij koume 46 lui um. Dit incident steit in 't teike vaan de aw rivaliteit tosse Zoeloes en Xhosa's .
22 - Twie gereemsele, opgegrave in Jekaterinenborg , weure geidentificeerd es de reste vaan tsaar Nicolaas II en zien vrouw .
29 - President Mohamed Boudiaf vaan Algerije weurt door eine vaan zien liefwachte vermaord.

juli

13 - Yitzhak Rabin weurt premier van Israel .
19 - D'n Italiaanse rechter Paolo Borsellino weurt door 'nen otobom vaan de Mafia geliquideerd.
19 - 't Parlemint vaan Israel bevruis de bouw vaan nui neerzettinge op de Westeleke Jordaankant .
20 - Vaclav Havel treujt aof es president vaan Tsjecho-Slowakije .
23 - Abchazie verklaort ziech onaafhenkelik van Georgie .
25 juli - 9 augustus - Olympische Zomerspeule in Barcelona . Nederland haolt twie gouwe medajes, zes zelvere en zeve broonze, 't Belsj haolt ein zelvere en twie broonze medajes.
31 - In Kathmandu ( Nepal ) sjtort 'n Airbus A310 van Thai Airways neer; alle 113 inziettende sjterve.
31 - Georgie weurt es 179e land tot de Vereinegde Naties touwgelaote.

augustus

22 - In Rostock begint 'n serie aonvalle vaan neonazi's op migrante.
23 - De zwoeren orkaan Andrew kump in de Bahama's aon land.

september

7 - In 't Zuid-Afrikaans toesland Ciskei sjete troppe vaan dictator Oupa Gqozo in op demonstrante vaan 't ANC, met zeker 28 doeje en bekaans 200 gewoonde tot gevolg.
12 - In Peru weurt guerillaleier Abimael Guzman gearresteerd.
20 - In e rifferendum stumme de Franse met 'n zier klein mierderheid veur 't Verdraag vaan Mestreech.
20 - Vleegveld Ypenburg in D'n Haag geit touw.
29 - 't Hoes vaan Aofgeveerdegde vaan Brazilie stump veur aofzetting vaan president Fernando Collor de Mello . Ziene vice-president Itamar Franco volg haom op.

oktober

1 - Cartoon Network , 't ierste tv-kenaal gans gewijd aon teikefilms, begint.
3 - De Ierse zengeres Sinead O'Connor rit op de tv 'ne foto vaan paus Johannes Paulus II door, wat veur wereldwij controvers zorg.
4 - Bijlmerramp : Vloch 1862 vaan El Al stort neer in de Bijlmermeer in Amsterdam en raak twie flatgebouwe. 43 lui koume um.
4 - De regering vaan Mozambique slut e bestand met de RENAMO , boemet nao 16 jaor 'n ind kump aon de Mozambikaanse borgeroorlog.
6 - Lennart Meri weurt d'n ierste president vaan Esland sinds de oonaofhenkelekheid.
21 - 150.000 koompele demonstrere in Londe tege de veurgenome kojlsletinge in 't Vereineg Keuninkriek.
23 - Keizer Akihito begint aon e staotsbezeuk in China .
31 - Paus Johannes Paulus II stelt in naom vaan de Roems-Kathelieke Kerk Galileo Galilei officieel in 't geliek en zet postuum de inquisitie tege haom stop.

november

3 - Bill Clinton versleit de zittende president George H.W. Bush in de Amerikaanse presidentsverkezinge.
8 - In Berlien protestere mie es 350.000 lui tegen extreemrechs geweld.
11 - De Anglicaonse Kerk beslut veur vrouwlui es preester touw te laote.

december

6 - Extremistische hindoes slope de Babrimoskee in Ayodhya ( India ), wat tot groetsjaoleg religieus geweld veurt.
9 - Prins Charles vaan Wales en Prinses Diana kundege hun sjeiing aon.
12 - In Indonesie vint 'ne zwoeren eerdsjok plaots met 't epicentrum op Flores . Zoeget 2.500 lui koume um.
21 - E vleegtuig vaan Martinair stort neer op 't vleegveld vaan Faro ( Portugal ). 56 lui koume um.
29 - aansjlaag op 't Gold Mihor Hotel in Aden door Usamah bin Ladin woabie 2 doaje valle.

Nobelprieze

Natuurkunde : Georges Charpak "um zien oetvinding en oontwikkeling vaan deilkesdetectore, in 't bezunder de miedraodege proportiekamer ."
Sjemie : Rudolph A. Marcus "um zien bijdrage aon de theorie vaan elektroneuverdrachsreacties in sjemische systeme."
Geneeskunde : Edmond H. Fischer en Edwin G. Krebs "um hun oontdekkinge umtrint umkierbaar eiwitfosforylatie es e biologisch reguleringsmechanisme."
Literatuur : Derek Walcott "veur e poetisch oeuvre vaan groete verleechting, oondersteund door 'n historische visie, de oetkoms vaan 'n multicultureel oondernumming."
Vrei : Rigoberta Menchu "um haor werk veur sociaol gerechtegheid en etno-cultureel verzeuning gebaseerd op respek veur de rechte vaan de inheimse volker."
Economie : Gary Becker "um 't oetbreie vaan 't domein vaan micro-economische analyse tot e roum veld vaan minselek gedraag, boe-oonder neet-merretgedraag."