Xelifetiya Ebasiyan
|
|
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Abbasid_banner.svg/125px-Abbasid_banner.svg.png) |
Ala ebasiyan
|
|
|
Agahiyen gelemperi
|
Reveberi
|
|
|
Paytext
|
|
Qahire
1261-1517
|
Ziman
|
|
Erebi
|
Din
|
|
Islam
|
TBH
|
|
|
TBH/sal
|
|
{{{tbh kes}}}
|
Dirav
|
|
{{{dirav}}}
|
Dem
|
|
{{{dem}}}
|
Ni?ana internete
|
|
{{{ni?ana internete}}}
|
Kd. telefone
|
|
{{{koda telefone}}}
|
{{{agahigelemp1 sernav}}}
|
|
{{{agahigelemp1}}}
|
{{{agahigelemp2 sernav}}}
|
|
{{{agahigelemp2}}}
|
{{{agahigelemp3 sernav}}}
|
|
{{{agahigelemp3}}}
|
{{{agahigelemp4 sernav}}}
|
|
{{{agahigelemp4}}}
|
{{{agahigelemp5 sernav}}}
|
|
{{{agahigelemp5}}}
|
Gelhe
|
|
|
{{{gelhe}}}
|
|
|
{{{gelhe2}}}
|
|
|
{{{gelhe3}}}
|
|
|
{{{gelhe4}}}
|
|
|
{{{gelhe5}}}
|
Ruerd
|
|
|
{{{ruerd}}}
|
|
|
{{{ruerd2}}}
|
|
|
{{{ruerd3}}}
|
|
|
{{{ruerd4}}}
|
|
|
{{{ruerd5}}}
|
Dirok u buyer
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Serweri
|
Wekil
|
750-754
|
|
As-Saffah
|
1508-1517
|
|
al-Mutawakkil III
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
{{{serokA6}}}
|
{{{sernav serokB}}}
|
|
|
{{{serokB1}}}
|
|
|
{{{serokB2}}}
|
|
|
{{{serokB3}}}
|
|
|
{{{serokB4}}}
|
|
|
{{{serokB5}}}
|
{{{sernav serokC}}}
|
|
|
{{{serokC1}}}
|
|
|
{{{serokC2}}}
|
|
|
{{{serokC3}}}
|
|
|
{{{serokC4}}}
|
|
|
{{{serokC5}}}
|
{{{sernav serokD}}}
|
|
|
{{{serokD1}}}
|
|
|
{{{serokD2}}}
|
|
|
{{{serokD3}}}
|
|
|
{{{serokD4}}}
|
|
|
{{{serokD5}}}
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
{{{serokE6}}}
|
|
|
{{{serokE7}}}
|
|
|
{{{serokE8}}}
|
|
|
{{{serokE9}}}
|
Karina qanundanine
|
|
{{{perleman}}}
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Xelifetiya Ebasiyan
(bi
erebi
:
????????????? ????????????????
,
lat.
al-Xil?fah al-?Abb?s?yah
) xanedana di 750an de
xelifeti
ji
umeyeyan
standi bu u xelifeti heta 1258an di desten xwe de girti bun. Ew pi?ti
?ore?a Ebasi
ye hatin. Nave
Xanedana Ebasiyan
ji
Ebas bin Ebdulmutelib
, yek ji apen
Muhemmed pexember
hatiye.
[1]
Ebu Muslim Xoresani
di
747an
li
Merw
/
Xorasan
Ebu'l-Ebas, yek ji miroven ape Muhemmed pexember Ebas, wek
Xelifeye
nu d zanin. Ew tevgera ji aliya xelken irani ji bo aristokrasiyan
Umeyeyan
hati bu der xistin. Di kargera umeyeyan de li keleka
Ereb
[2]
xelken irani wek sinifa duyem diman. Bi dawi
750an
de Ebasiyan di
750an
de Umeyeyen di serdariya xelife
Merwan II
de li nezi
ceme Zape
bin xistin u xelifeti dest xwe xistin.
[3]
Ji pe ve bin ketine re yek ji mirzayen Umeyeyan u gel reviya
Endulus
,
Spanya
, kuder ku wi di
756an
de Ebdurehman I Emirata Kordobaye sazandi bu.
Ebul Ebas di
754an
de mir. Biraye wi El-Mensur, ki ku gori hinan wek damezrenere Ebasiyan te ditin, Ebu Muslim di
755an
de hat ku?tin da u dewlet wek keyaniya Iraniyan demezrand.
[4]
Di car salan de wi di
762an
de
Bexdad
?unda ava kir u paytext ji
?ame
de bira we der.
Dema
Harun Re?id
de (
786
-
809
) Ebasiyan dema xweya heri rind di bun. Di we deme de Harun Re?id
weziren
xwe ji e?ireteke irani
Bermakiyan
de hilbijarti bun. Le di hev?ewe wexte de
Endulus
,
Maxreb
di desten Ebasiyan de der ket.
Hembera van berzaxan Ebasiyan di
sedsala 9'an
u 8'an de rew?eke nuwazeya abori u cendayi didi bun didi bun. Klasika mezin
Hezar u yek ?ev
di wan deman de hat nivisandi bu.
Ji pe mirina Harun Re?id re
809
kargeri navbera du lawen wi El-Emin (Bexdad) u El-Memun (
Merw
) hat parva kirin. Le di
813an
de El-Memun bi tene derbaza xelifetiye bu. Wi encax di
819an
de paytexta xwe bira Bexdad u heta mirina xwe
833an
li wir ma.
Ji pe El-Memun re El-Mutesim (833-842) xelifeti dewam kir. Di
sedsala 9'an
de Ebasiyan arte?eke ji dilan de pek dihati, Memlukan, saz kiri bun. Dema El-Mutesim de paytext hat ji Bexdade de birina
Semerqend
. Le ji pe ve buyere re li Bexdade
Buwayhidan
karger dest xwe xist. Edi di we deme ?unda Buwayhidan xelifeti bi temami kontrol dikir u wan ku ki dixast ew vebuhta xelifetiye dikirin. Heta
Selcuqiyan
di
1055an
de bi serdariya Tuxrul Beg Bexdad dagir kir kargeriya Ebasiya di desten wan de ma. El-Muqtefi (
1136
-
1160
) u En-Nesir (
1180
-
1225
) otoriteya Ebasiyan peyda kir ji, ve care ji dagirkirina
Moxolan
dest pe kir.
[5]
Di
1258an
de Moxolan bi desten
Hulagu
Bexdad dagir kir u xelife el-Mustesim idam kirin da u xelifetiya Ebasiyan hilwe?andin. Le el-Mustensir, ape xelifeyi pa?in el-Mustesim, reviya
Qehire
u li wir bi pi?tgirtiya
siltane
Memlukan
,
Baybars
, wek xelifeye nu da zanin. Le edi li ser kargeriye tu bandora Xelife tune bu. Tene el-Mustein (
1406
-
1414
) demeke kut
1412an
de dijeke politik stand.
Xelifeye pa?in el-Mutewekil III (
1508
-
1516
ji pe dagir kirina imparatore
Osmanan
Selim I
re ji Qehire de hat birina
Stenbol
e u xelifeti derbaza Osmanan bu.
- ^
Illerhaus: Haschimitische Propaganda. 2011.
↑
- ^
"AB? MOSLEM ?OR?S?N? ? Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Archived from the original on 22 November 2015. Retrieved 20 November 2015.
- ^
Bobrick 2012, p. 45
- ^
Richards, D. S. (22 April 2020). The Chronicle of Ibn al-Athir for the Crusading Period from al-Kamil fi'l-Ta'rikh. Part 3: The Years 589?629/1193?1231: The Ayyubids after Saladin and the Mongol Menace. Routledge.
ISBN 978-1-351-89281-0
.
- ^
Vgl. Baber Johansen: Contingency in a Sacred Law. Legal and Ethical Norms in the Muslim Fiqh (= Studies in Islamic Law and Society. Bd. 7). Brill, Leiden u. a. 1999,
ISBN 90-04-10603-0
, S. 3.
|
---|
Navneteweyi
| |
---|
Neteweyi
| |
---|
Yen din
| |
---|