Италья
(
ит.
Italia
[i?taːlja],
роч.
Италия
) ? итальян отирл?н канму
Европа
лунвылын,
Муш?р саридз
ареал медш?рын. Куйл?
Апеннин к?дж
вылын,
По волькыт?нын
,
Альпаэз
лунвыв покаттэз вылын, а с?дзж?
Сардиння
,
С?чилья
да эш? кынымк? поснитжык д? вылын.
Ойвылас Итальян республика межаась?
Франск?т
(488 км кузя визирыс),
Швейцармук?т
(740 км),
Австрияк?т
(430 км) да
Словенияк?т
(232 км). Италья пытшкын куйл?ны кык уч?тик канму:
Ватикан
(визиррес 3,2 км кузя?сь) да
Сан Марино
(39 км).
Канкар Итальяын ?
Рома
.
?ння мувывтор вылас ?тувья канму лоис итальяннэзл?н 1861 год?, к?р быд?с регионнэз ?тлаасис? да аркмис Королевство Италья. Республика татч? л?сь?т?мась 1946 восянь. Талун Итальяыс ол?
?тласа Европаын
, пыр?
Шенген зона?
да
Еврозона?
.
Италья
нас медодз шуис? дзир Апенниннэзл?сь лун-рытвыв торс?. Кысянь лоис эт?я нимыс, абу т?дса. Мук?дыс лыддь?ны, с?я п? артмис важ
эллин кылын
, кыт?н с?й? позь? веж?ртны кыдз ≪Кукань му≫. М?д?ккез шу?ны, тат?н п? овл?ма к?рк?
италик
увтыр, дак сы сь?рт? и нимт?мась канмус?. Талун Итальяын ол?ссез шу?ны асьныс?
итальяно
(у.л.
итальян?
). Коми?н ми гижам? мортс?
итальян
(
о
-т?г, мыля с?я ? вежласяна тор), а мус? ?
Италья
, мыля итальяннэз сам?й с?дз и шу?ны канмунысл?сь нимс?, к?ть роччез гиж?ны латыньын шу?м сь?рт? ?
Италия
.
Италья унажыкс? куйл? Апеннин к?джын, к?дал?н формаыс сап?г кодь. Эт?я ≪сап?гыс≫ 1200 км кузя.
Италья ? кер?са ладор. Сы ойвылын куйл?ны
Альпаэзл?н
?ддь?н вылын мусюррез, к?дна вевтть?м?сь пырся лыммез?н да визывтан йы?н. Лыммезся улынжык куйл?ны кер?свывся виж видззез. Быд?с покаттэс гарй?м?сь пыдын оллез?н. Ны кузя визывт?ны юэз, к?дна аркм?т?ны коськкез да борганнэз. Медкузь ю ?
По
.
Ломбардия лажмыт?н
? эта важся саридз курья, к?да тырт?ма юэз?сь бура шогм?тан нюйт?н. По юл?н дельтаыс и ?ння кад? сё быдм? да дзеск?т? асыввывлань
Адрия саридзс?
. Кыкдас век б?рлань сам?й эта саридз дорын сулал?с Адрия кар, а ?н? с?я вад?рсяняс сулал? 22 километра ылынаын.
По юся, эт?я саридз? усь?ны Эч ю да уна поснитик юоккез; этасянь сэт?н аркм?ны сё вились виль непыдын?ннэз, д?эз да чукыляиннэз, к?дна й?рй?ны саридзсянь непыдын ваа курьяэз ? лагунаэз. С?й?н, мыля Ломбардия лажмыт?н г?г?рт?ма куим ладорсянь кер?ссэз?н, сыл?н климатыс континентвывся; сы? оз верм? кокнита сюрны т?ввез, к?дна п?льт?ны
Атлантика океансянь
. Т?л?н сэтчин овл?ны не уч?т к?дзыттэз (?10°-?дз), и муыс нешоча вевттись? лым?н, но сы туй? гожум овл? ?ддь?н жар.
Доль быд?с к?джыс кузя кыссь?ны
Апенниннэз
. Ой-рытвылын,
Генова курья
дынын, Апенниннэз матына локт?ны саридз дор? да ор?ны ны дынын ?ддь?н ыджыт тшуп?ттэз?н, коль?ны токо векнитик вад?р видз ?
Итальян ривьера
, кыт?н пыр виж пуэз?сь саддэз?н уна сулал?ны дачаэз?н посёлоккез да саридз курорттэз. Покаттэз кузя вылынжыка быдм?ны сора в?ррез да ольсассь?ны виж видззез.
Матын
Арно
ю йыв дынын Апенниннэзл?н видыс швач вежсь?, с?дз кыдз сэт?н понд?тч? ш?р?т Италья аслас к?с климат?н.
Апенниннэз да
Тиррен саридз
коласын куйл?ны мыса кер?содззез, к?дна пыр кот?рт?ны Арно,
Тибр
да м?д?к юэз. Асланыс уссёэзын н?я не ?т?к век сь?рна аркм?т?с? нюра волькыт?ннэз ?
мареммаэз
, к?днаын позд?сь? малярия; ?н? н?я мымдак? косьт?м?сь. Мареммаэз да Апенниннэз коласын эм?сь кус?м вулканнэз; паськыт муэз ны г?г?р вевтть?м?сь вулкан п?им?н, к?да п?ртчис бура шогм?тан мусин?. Лунвыв Итальяын сам?й
Наполи курья
дорын эм ловья вулкан
Везувий
. С?чильяын ?
Этна
,
Стромболи
.
Везувий кратерись пыр пет?ны дзирыт паррез, к?дна шогм?т?ны йыв дынас кым?рок; кад?сь кад? овл?ны быльн?й шупкись?ммез. Ыджыт шупкись?м в?л? 1906 год?, эта дырни вулканыс чапкис тшына кым?рс? вылынанас 13 километра; кым?рыс гымал?с да вирдал?с. Везувий шупкис ?ддь?н уна дзирдамм?м бомбаэз, и сы конусын аркмис? виль кратеррез, к?днаись понд?с? петны лава визыввез, к?дна дзирдамм?м?сь чочком?дз. ?т?к биа визыв понд?с лэдзчыны покат кузя да сот?с кынымк? олан?н; эт?я визыпыс в?л? пасьтанас 4 километр. Везувий ойвыв покатын куим кар в?л?с? тырт?м?сь п?им?н да лапилли?н ? поснит, ?рек ыжда кынм?м лава кус?ккез?н.
С?чилья
да
Сардиння
д?эз ? коляссэз с?я к?с?нл?н, к?да одзжык ?тла?тл?с Европас?
Африкак?т
.
Муувт выннэз, мыйсянь эна му юк?тас янсал?с?, ол?ны и ?ння кад?.
Эта йыл?сь баит?ны вулканнэзл?н шупкись?ммез, а с?дзж? вына мув?р?ммэз, к?дна овл?ны ом?н лунвыв Итальяын, а ?ддь?нжыкс?
Калабрияын
да С?чильяын.
Лунвыв Итальяын климат, кытч? оз пыр? токо Апенниннэзл?н вылын мусюррез, субтропикын кодь: жар к?с гожум да зэра ыркыт т?в.
Ен?ж сэтчин невна не пыр мича, нельки т?внас оз овл? туманнэз; кад?сь кад? рытвывсянь мыччисьл?ны кым?ррез, к?днаись мун? сливеня зэр, но эта недыр кеж? ? чожа ен?жыс мичам?, и б?ра бура югд?т? шонд?. К?дзыттэз к?ть и овл?ны, но неыджыт?сь, лымыс вевтть? ток? кер?ссэз, да и н?й? недыр кеж?. Этасянь сэтчин быдм?ны пыр виж пуэз да тэлляэз, к?дна шусь?ны маккияэз?н.
Республика янс?тч? 20 регион выл?:
Эн?я регионнэз?сь вита (Сицилия, Сардиния, Трентино-Альто-Адидже, Валле-д’Аоста и Фриули-Венецья-Джулия) видз?ны тодильн?й статус, м.ш. ныл?н ыджытжык автономия.
Регионнэз янс?тч?ны провинцияэз выл? (быдс?н Итальяын 110 провинция), к?дна асьныс янс?тч?ны коммунаэз выл? (коммунаэс 8101-а). Регионнэзл?н эм асланыс парламенттэз (региональ советтэз) да веськ?тланнэз (джунтаэз).