?арайымдар
(?зд.атауы ?арайлар, ?ырымша?, караим) ? ?араизмд? ?станатын т?рк? т?лдес этнос. ?арайымдар?а жа?ын халы?тар ? еврейлер мен ?ырым татарлары. ?арайымдарды? жалпы саны 2 мы? адамдай. К?пш?л?г? Украинада т?рады, шамамен 1200 адам. Бас?а елдерде (
Ресей
,
Литва
,
?аза?стан
ж?не
Польша
) шамамен 250-350 адам т?рады.
?арайым т?л?
- т?рк? т?лдер?н?? б?р?. ?ыпша? (солт.-батыс) тобыны? ?ыпша?-половец б?та?ына жатады. 1840 жылдан д?ни к?тап, журнал басу ?с?нде к?не еврей, орыс (
кириллица
) ?рп?н ?олдан?ан. ?арайым т?л? ? тракай, галицк ж?не ?ырым диалект?с? болып ?шке б?л?нед?. Нег?зг? с?зд?к ?оры
т?рк? т?лдер?не
орта? с?здер.
?арайымдар
Я?уди д?н?н??
8-?асырда Алды??ы Азияда ?алыптас?ан б?р б?та?ын (?араизм) ?станады. Халы?ты? аты да осы атаудан ?алыптас?ан.
?арайымдар
Антропологиялы? ерекшел?г? жа?ынан зерттеуш?лер оларды
Хазар ?а?анды?ыны?
??рамында?ы т?рк? тайпаларыны? ?рпа?ына жат?ызады. ?арайымдарды? б?р б?л?г?н 1397 ж. Литваны? ?лы княз?
Витовт
шекара к?зету ?ш?н
Литва?а
?кеткен. Ал
Украина?а
олар осы ма?сатпен 1408-11 ж. ?оныс аударды. Осылайша ?арайымдар 3
этнографиялы? топ?а
б?л?н?п кеткен.
?арайымдарды? д?ст?рл? к?с?б? - ег?нш?л?к. Бау-ба?ша салу, сауда-сатты? жасау, ж?з?м егу, сондай-а? ?ол ?нер?мен ш??ылданды.
?арайым ки?м?
?ырымда?ы ?арайымдарды? материалды? м?дениет? мен т?рмыс-т?рш?л?г? ?ырым татарларына ?ксас. ?арайымдарды? бай фольклоры са?тал?ан.
Этникалы? костюмдер
Польша
,
Болгария
,
Франция
ж?не
Америка ??рама Штаттарыны?
т?р?ындарында са?тал?ан. Ерлер ки?мдер? -
шалбар
,
жейде
, кафтан,
к?рте
. Жо?ар?ы шалбарды? астында кальсондар киед?. Кафтанны? жа?асы к?шкентай ж?не т?зу, ?лмектерге бек?т?лген. Был?ары немесе ж?ннен жасал?ан белд?кт? пайдаланады, ?ыста тон киед?. ?арайымдарды? ?здер?н?? ?арак?лден т?г?лген бас ки?м? бар. Оны караит деп атайды. Д?ст?рл? бас ки?мд? а?а буын киед?. Та?ы б?р бас ки?м - фес, оны? т?б? тег?с, ?ызыл, к?лг?н немесе ?о?ыр т?ске боял?ан.
?арайымдар с?т та?амдарын, б?л?штерд?, т?рл? жем?стер мен к?к?н?стерд?, ?амырдан жасал?ан ?н?мдерд? пайдаланады.
- ?лтты? м?ртебес? бар е? танымал та?ам - хамур-долма. Сорпада ?айнатыл?ан к?шкентай т?шпаралар?а ??сайды.
- Ек?нш? та?ам рет?нде ?ой немесе
??с ет?
жел?нед?. Етт? котлет т?р?нде беруге немесе
?ара ?р?к
?осып, ?азанда б??тыру?а болады.
- ?йрек
,
к?ркетауы?
немесе ?ош?ар ет? ?осыл?ан палау танымал.
- ?лтты? асханасыны? е? экзотикалы? та?амдарыны? б?р? ? тавук долмасы. Б?л жасыл
б?рша?
пен шие ?осыл?ан
тауы? ет?
.
[4]
?арайымдар ?аза?стан?а нег?з?нен ?ткен ?асырды? 90-жылдарынан бастап, нары?ты? ?арым-?атынастар?а байланысты к?ш?-?он ?рд?стер?не орай ?оныстан?ан. ?аза?станда?ы ?арайымдарды? саны:
- 1970 жылы - 50 адам;
- 1979 жылы - 33 адам;
- 1989 жылы - 33 адам;
- 1999 жылы - 28 адам;
- 2009 жылы - 231 адам.
[5]