Людвиг ван Бетховен нем. Ludwig van Beethoven
1820 жыл?ы Жозеф Карл Штилер сал?ан портрет
Нег?зг? а?парат
Ту?ан к?н?	16 желто?сан 1770 ( 1770-12-16 )
Ту?ан жер?	Бонн , ?асиетт? Рим империясы
?айтыс бол?ан к?н?	26 наурыз 1827 ( 1827-03-26 ) (56 жас)
?айтыс бол?ан жер?	Вена , Аустрия империясы
Белсенд?л?к жылдары	1782 ? 1827
Мемлекет	?асиетт? Рим империясы Аустрия империясы
Маманды?тары	Сазгер, Пианист, Скрипкашы, Дирижер
Аспаптары	Фортепиано , Скрипка
Жанрлары	Классикалы? музыка , Симфония, Опера, Соната, Реквием, ?шект? квартет ?олтанбасы
Орта??орда?ы Аудио, сурет, видео

Людвиг ван Бетховен ( нем. Ludwig van Beethoven ; 16 желто?сан , 1770 жыл , Бонн , ?асиетт? Рим империясы ? 26 наурыз , 1827 жыл , Вена , Аустрия империясы) ? нем?ст?? ?лы сазгер , дирижер? ж?не пианис? , ?ш Вена классиктер?н?? б?р?.

?м?рбаяны

Бетховен ?нерд?? ма?сатын, м?н?н барлы? ?ауым?а ?з?н?? кеудес?ндег? ысты? жалынымен к?йд?р?п бара жат?ан пендеге ж?не бостанды??а деген махаббатын жетк?зуде к?рген. Б?ра? оны? ?нер?н?? б?к?л адамзат?а ?ызмет ету?, а?и?атта зиялы ?ауымда?ы жеке адамдар ше?бер?не ?ызметке айналды. Б?л Бетховен ?м?р?не азапты ?сер етт?.

Боннды? кезе?

Людвиг ван Бетховен 1770 жылды? желто?санында Германияны? Бонн ?аласында д?ниеге келд?. Иоганн ван Бетховен ? Людвигт?? ?кес? ? капеллада ?ызмет етт?. ?нш? , скрипкашы , клавесинист , ол ?аб?летт? музыкант бол?анымен, ?ш?мд?кке ??марлы?ы Людвигт?? ?м?р?не ауыр зиян келт?рд?. Бетховенн?? ерте к?р?нген музыкалы? дарынына ?кес? жа?а табыс к?з? рет?нде ?арады.

Кейб?р ма?л?маттар?а ж?г?нсек, 1778 жылы Бетховенн?? ал?аш?ы ?ауымды? концерты ?тт?. О?уыны? хаосты?ына, ж?йес?зд?г?не ?арамастан Людвиг 12 жасында клавесинде, скрипкада, органда ерк?н ойнады ж?не пара?тан же??лд?кпен ноталы? м?т?ндерд? о?и ал?ан.

Христиан Готлоб Нефе Боннды? капелланы? жа?а директоры болып келд?. К?птеген зингшпильдер ж?не опералар, ?з заманыны? сергек музыканты, к?к?рег? ашы?, дана, алды??ы ?атарлы адам, Нефе Бетховенн?? ?стазына айналды. Ол жас Бетховенд? гармония, контрапунктпен таныстырды. Нефены? ар?асында 1782 жылы Бетховенн?? ал?аш?ы туындылары: Дресслер маршы та?ырыбына вариациялар, ?ш фортепианолы? соната, басылып шы?ты. 13 жастан бастап ол жан?ясын ?аржыландырушы?а айналады. Органшы-Нефены? к?мекш?с?, сарай ма?ылы? капелланы? альтшысы болып ?ызмет жасайды. Сол кезде Бетховен ?ала интеллигенциясымен араласып, ата??а ие болады. Б?ра?, провинциялы? ?м?рден жалы?ып, ол 1787 жылы Вена?а аттанады. Онда Бетховен Моцартпен кездес?п ≪Свадьба Фигароны?≫ авторын ?з?н?? импровизациясымен та? ?алдырады. Кенеттен шешес? ауырып ?алып, Бетховен ту?ан ?аласына оралу?а м?жб?р болады. Анасыны? ?м?рден ?ткен?нен кей?н ?кес? рухани ?лс?реп, т?мендеген Бетховен к?ш? ?н?лер?не ?ам?оршы болады. Сол ауыр жылдары Елена фон Брейнинг ?й?не барып, ол тыны?ып, шы?армашылы? ж?гер ал?андай болатын. 1792 жылы Йозеф Гайдн Бонн?а келгенде, жас композиторды? (50 ша?ты шы?арма: фортепиано?а арнал?ан к?ш?г?р?м пьесалар, ?ш соната, т?рл? ??рамды? ансамбльдер, ек? кантата, к?ш?г?р?м балет) шы?армаларына с?йс?н?п, Бетховенд? Вена?а ша?ырады.

Боннды? кезе? Бетховенн?? идеялы?-к?ркемд?к ?алыптасуында ма?ызды р?л ат?арды деуге болады. Оны? динамизммен, ба?ыттылы?пен, ж?герл?кпен к?зге т?се баста?ан. 1792 жылды? к?з?нде Бетховен жасты?пен ?оштасып, Вена?а бет алады. Венада ?ткен ал?аш?ы б?рнеше жыл Бетховен ?м?р?ндег? е? ба?ытты ша? бол?ан. Бетховен-пианистты? тамсандырарлы? с?т? Бетховен-композитор?а сара жол ашты. Алайда ?з шы?армаларын басып шы?арар алдында Бетховен Гайдн , Альбрехтсбергер , Сальериден д?р?с алып, теориялы? б?л?мдер?н тексер?п, толы?тырып ал?ан. Бетховен пианист ж?не импровизатор рет?нде Венаны? ?нерпаздары арасында к?зге т?ст?.

• 1795 жылы басыл?ан оркестрл?к 1. фортепианолы? трио Бетховенге композитор рет?нде к?пш?л?к назарын аударды.
• 1795-1802 жж. аралы?ында?ы он ша?ты шы?арманы? ?ш?нде 12 фортепианолы? соната, 3 фортепиано мен оркестрге арнал?ан концерт, ек? симфония, 6 ?шект?к квартет оркестр 18, фортепианолы? ж?не ?шект? аспапты? трио, ж?не т. б.

?иын ?з?н?? ?нер?н?? м?дениет ?лем?нде орын ?здеу жылдары Бетховен ?лкен ?ас?ретке душар болып ?алады, ол ест?мейд?. Музыкант ?ай?ысына адам ?иыншылы?ы ?осылады, ол жас, зиялы ?ауымны? ?ызы Джульетта Гвиччардид? с?йед?. Вегелерге жаз?ан хаттарында ?м?рге ?уанышты екен?н айтып, та?дырды? ?аталды?ына мойымайтынын ?рандады. Б?ра? жа?а со??ы дайын т?рады, Дж. Гвиччарди ортасында Бетховен тек кедей музыкант болып саналды. Ж?не есту ?аб?лет?нен айырылуы жа?ындап, б?л?не бастады. Емш?лер ке?ес?мен Бетховен Гейлигенштад деген жерге денсаулы?ын д?рыстау?а барады. Б?ра? емдеу к?мектеспей, Бетховен ?те ?атты ?ай?ы?а батады. Ол трагедиялы? ?сер? ?лкен Гейлигенштадты? а?ыр хат (завещание) деп аталатын ескертк?шт? сол ауыр к?ндер? жазады.

• 1800-1803 жж. шы?армаларында композиторды? бастан кеш?рген?н?? барлы?ы ай?ын к?р?нед?: ?ш?нш? до-минорлы? фортепианолы? концерт, ор. 37 (1800ж.), жерлеу маршы бар Ля бемоль мажорлы? соната, ор. 26 ж?не ≪Лунная≫ сонатасы (1801), скрипка мен фортепианолы? ≪Крейцерл?к≫ сонатасы (1803), ж?не т. б. шы?армалар.

Б?ра? адам ?ас?рет? музыкант с?тт?л?г?не ?келд?. ?а?арманды? симфонияда жеке т?л?алы? ?иыншылы?тарды ?м?рге деген ??штарлы?, ?нерге деген тере?, ысты? махаббат же??п шы?ады.

Кемелдену кезе?? (1803-1812)

• 1803-1808 жж. орталы? шы?армалар. Бетховен т?с?н?г?нде ?м?р ? ?а?арманды? к?рес болды, композитор ?ш?н б?к?л адамзат?а ба?ыт пен шатты? сыйлау ж?не адамдар?а ?лкен махаббат м?ндет бол?андай.

Б?л жылдары Бетховен бес?нш? симфонияны? ж?не ≪Аппасионата≫ сонатасыны? жобасы жасалды, ≪?а?аяманды?≫ симфониясын ж?не ≪Аврораны≫ ая?тап жат?анда ≪Фиделио≫ операсымен ж?мыс жасайды, кей?н?рек т?рт?нш? симфоияны жаза бастайды. С?йт?п керемет ж?герл? шы?армашылы? ?зден?стерде болады. Осы ?м?р кезе??нде скрипка?а арнал?ан концерт?н жазады, алтыншы симфония , ≪Кориолан≫ увертюрасы , фортепиано, хор, ж?не оркестрге арнал?ан фантазия жары??а келед?. ?ш?нш? симфония Наолеон?а арнал?ан ед?, б?ра? ол ?з?н император деп жарияла?ан со? Бетховенны? к?з?нде т?с?п, ?з?н?? туындысын композитор ≪Eroica≫ , я?ни ?а?арманды? деп атады. Идеясыны? б?рын болып к?рмеген батылды?ына, формалар мен музыкалы? м?нерлеу ?д?стер?не ?арай б?л симфония шынымен де революциялы? акт болды. Осы шы?арма алда?ы симфонизмге ке? ?р?с ашты, б?л туындыдан бастап ?лем симфонизм?нде жа?а эра басталды. ?ш?нш? симфониядан кей?н композитор ≪Фиделио≫ операсын жазу?а к?р?с?п кетед?.

≪Фиделио≫ - Бетховенны? жал?ыз операсы. Сахналы? жанрларда, ж?не опералы? формаларда Бетховен симфонияларда ?ранда?ан тираниямен к?ресу ж?не ерк?нд?кке ??штарлы? идеяларын ашады. Б?л опера?а француз драматургы Буйиды? либреттосын алды. Онда идеалды махаббат пен отбасы бер?кт?г? басты ??ндылы?тар болып табылады.≪Фиделионы≫ жазу ж?мысы 1803 жылды? со?ына жатады, ал 1805 жылды? к?з?нде опера ≪Фиделио≫ веналы? театрды? сазнасында ?ойылды. ?о?амда?ы жа?дай пераны? с?тс?з ?ойылуына ы?пал етед?. Тек 1814 жылда Венада ?айта ?ойыл?ан ≪Фиделио≫ ысты? ы?ылас?а б?ленд?. С?л уа?ыттан кей?н опера Прагада ж?не Берлинде орындалды.

• 1809-1812 жж. шы?армалары. ≪Эгмонт≫ . Бес?нш? концерттен кей?н Бетховен б?л жанрда ж?мысын ая?тайды. Композитор ?аламыны? астынан б?л жылдары ор. 81а ми-бемль-мажорлы соната, жет?нш? ж?не сег?з?нше? симфониялар (1812) шы?ады.

Осы жылдары Бетховен Гете поэзиясымен ?уес болатын. ≪Фауст≫ трагедиясыны? ?сер?мен опера жазатын ой туады. Ж?не ≪Эгмонт≫ трагедиясына музыка жазады. Венада Бетховенн?? аты ?йг?л? болып о?ан к?птеген тапсырыстар бер?лед?. Шы?армадылы? ?рлеу шы?дал?анмен жеке ?м?р? ?алыптаспа?ан композитор жан?ялы? ба?ытты а?сайды. Ысты? сез?м? жайылы ол Жозефина Деймге (Брунсвиг) хатында жаз?ан болатын. Бетховен ?аржылы? т?ра?тылы?ты ма?сат ет?п княз?а ж?мыс?ы композитор болып т?руды с?раумен хат жазды. Б?ра? жауап болма?ан со?, ?лы композитор австриядан кетуд? ойластырады. Б?ны б?л?п ?ал?ан кейб?р меценаттар сондай к?рнект? композиторды? оларды ?алдырып кет?п ?алуын ?аламай, о?ан зейнета?ы т?леп т?ру?а кел?сед?. Б?ра? б?л шеш?мнен кей?н де а?шадан к?р? ж?мысы к?п болды. Композитр ?м?р?не ест?меу к?п ?иыншылы? ?келд?. Ол Италия?а барып концерттер беруден бас тарту?а м?жб?р болды. А?ша жа?ынан да, ?арым ? ?атынастар да азайып к?рдел? жа?дай туды.

?м?р? мен шы?армашылы?ыны? со??ы кезе??.

• ≪Киел? достасты?≫ (≪Священный союз≫). Наполеон империясыны? к?йреу?нен кей?н Еуропада к?рдел? саяси реакциялар басталды. Австриялы? канцлер Меттернихты? ?ол астында ≪Киел? достасты??а≫ е? агрессивт? басшылы?тар ен?п б?р?кт?. Веналы? конгрессты? салтанатты мерекелер?нде зиялы ?ауым байлы?тарын ма?тан ет?п, революциялы? халы?тан ?оры??андарын жасыру?а тырысты. Сол уа?ытта еуропалы? картаны кеск?ндеп, жерлерд? таласып б?лу ?айнап жатты.

Бетховенге б?л ?рекеттер б?тен болды, композитор осы жа?дай?а араласпады, т?с?нбед?. Осы?ан ?арамастан Бетховен к?з?н?? т?р? кез?ндег? ата?ыны? шы?ына тек сол уа?ытта жетт?. Ол ?йг?л? механик Мельцельды? тапсырысы бойынша ≪Бита при Виттории≫ шы?армасын жазды. Оны? та?ырыбы сол кезде модада бол?ан ?скери арна?а жататын. ≪Битва при Виттории≫ орындал?ан концертте жет?нш? симфония да орындал?ан мен ол б?р?нш?н?? к?ле?кес?нде ?алып ?ойды. Бетховенн?? концерттер?нде короналы ?к?лдер келген, ж?не ата?ы ас?а?та?асын операсы да еске т?с?п ?айта ?ойылды. Сахнада ≪Фиделио≫ орындал?анда Бетховен дирижерл?к пультте т?рды, б?ра? ??ла?ы ест?мегенд?ктен ?ател?ктер кет?п отырды.

• Шы?армашылы? кризис. Зиялы ?ауымны? еркелеткен?не ?арамастан шы?армашылы? ?м?рде жа?алы?тар азайды. Бетховен 1813-1818жж. а?ырын ж?не аз шы?арады. Бетховенны? ≪кей?нг? стил?≫ фортепиано?а арнал?ан ми минорлы ор. 90 сонатасында, виолончельге арнал?ан сонаталарында, халы? ?ндер?н?? ??деулер?нде к?р?нед?.

≪К далекой возлюбленной≫ ?ндер циклы, 1816-1822 жж. арасында фортепианолы? сонаталар, квартеттер? шы?ады. Композициясы ж?не музыкалы? т?л? жа?ынан к?рдел? болып келед?. Бетховен класикалы? соната?а сипатты форма??рау за?дылы?тарыны? шег?нен шы?ып, полифониялы? б?л?мдер ?осады, тематизмде орын аустыру жа?а даму ?д?стер?не ?келд?.

• То?ызыншы симфония. Кей?нг? шы?армалар арасында ас?ар шы? болып то?ызыншы смфония т?р. О?ан ?а?арманды? пен Бес?нш? симфонияны?, асторальды≫ ж?не Жет?нш? симфонияны?асиеттер? кел?п ?р?лд?.Симфонияны? титанды? идеясы ? дыбыстармен ?лем халы?тарыны? б?рл?г?н, а?айынды?ын ж?не те?д?г?н жетк?зу ? жа?а формаларды талап етт?. Бетховен тек ыормалар шекарасын ке?ейт?п ?ана ?оймай, жанрды? ?з?нен тыс шы?ып кетед?. О?ан миллиондар?а ?ндеу ?ш?н, оларды б?р?кт?ру ?ш?н аспапты? музыка жетпей, с?з керек болды. Сонды?тан Бетховен симфония финалына Шиллерд?? ≪К радости≫ деген одасына хор жазып ?осты. Шиллерд?? к?рсеткен ойында Бетховен арманда?ан гуманистт?к идеалдар бер?лген.
• ?м?р?н?? со??ы жылдары. Композиторды? со??ы жылдары ?те ?иын ж?не ?ай?ылы болды. Оны сол уа?ытта?ы саяси жа?дай шаршатып, ?з?н жал?ыз сез?нд?. ?лы композитор еште?е ест?мед?.Бетховенны? материалды? жа?дайы б?рын?ыдай нашар болып ?ала беред?.

Бетховенны? б?лес? композиторды? ?ам?орында ед?. Оны т?рбиелеуге енд? ?лкен ?иыншылы?пен табылатын ?аржыны? барлы?ы кет?п отырады. ?лы композитор 1827 жылды? 26 науырызында б?рнеше ай ауыр?ан со? ?м?рден ?тт?. ^[1]

Дерекк?здер

Орта??орда б??ан ?атысты медиа файлдар бар: Людвиг ван Бетховн