Wilhelm Marx
(aytılıwı: Vilgelm Marks; 1863-jıl 15-yanvar, Kyoln ? 1946-jıl 5-avgust, Bonn) ? nemis yuristi ham siyasatshısı (Tsentra partiyası). 1923-1924 ham 1926-1928-jıllarda Weimar Respublikası reyxskansleri bolıp xızmet etken.
1925-jıl
da Wilhelm Marx Weimar koaliciyası (SPD, NDP ham Germaniya Tsentra partiyası) tarepinen Reyx prezidentligine kandidat retinde korsetildi, biraq Poul fon Gindenburgqa je?ildi. Wilhelm Marx mudamı basqa siyasatshılardı?: Gustav Stresemann yamasa
Fridrix Ebert
ti? sayasında edi. So?an qaramay,
Weimar
Respublikası tariyxında ol demokratiyalıq lagerdi? birligi ushın guresken oraylıq siyasıy ?ayratkerlerden biri retinde saqlanıp qaldı.
Mektep oqıtıwshısı sha?ara?ında tuwıl?an, Kyolnda osken. Shıpakerler onı salmaqlı miyopi sebepli askeriy xızmetke jaramsız dep jariyala?anınan keyin, ol
Bonn universiteti
ne oqıw?a kirdi ham sol jerde huqıq fakultetinde oqıdı.
Oqıwdı tamamla?annan keyin, ol
Elberfeld
te, keyin Kyoln ham
Dyusseldorf
ta sudya bolıp isledi, biraq ozini?
katolik dini
ham Oray partiyasına tiyisliligi sebepli
Prussiya
da mamleket xızmetinde ayrıqsha shı?lar?a erise almadı.
1891-jılda ol Iyoganna Ferkoyenge uylendi. Neke 55 jıl dawam etti, olardı? tort perzenti bar edi, eki ulken balası erte oldi.
1899-jıl
dan tap
1918-jıl
?a shekem Wilhelm Marx Prussiya parlament deputatı boldı. 1910-jılda ol Reyxstag deputatı bolıp, onda oz partiyasını? frakciyasın basqardı ham mektep talimi ham de madeniyat salasında aktiv qatnastı. Marxtı? dushpanları az bol?an. Ol saldamlı, sheshimge keliwshi siyasatshı esaplanar edi.
Birinshi jahan urısı
waqtında Marx
1917-jıl
19-iyul
da?ı tınıshlıq rezolyuciyasın qollap-quwatladı.
Urıstan keyin Wilhelm Marx Weimar Sholkemlestiriw Assambleyasına saylandı. Rur kelispewshilikleri waqtında, basıp alın?an regionlarda?ı basqa koplegen siyasatshılardan tısqarı, Marx regiondı Prussiyadan ajıratıw?a qarsı shıqtı. Marx
Versal shartnaması
n qollap-quwatlaw ushın dawıs beriwin aytıp, birinshi nawbette, eger kelisim pitimi bolmasa, Reyn ayma?ı Prussiyadan putkilley ajralıp shı?ıwınan qorqıw menen tusindirdi.
Weimar Respublikası
dawirinde Marx birinshi nawbette
Jozef Wirth
kabinetin kushli qollap-quwatlaw ushın parlamenttegi oray kushlerin birlestiriwge ba?ıshladı ham ol ozini? siyasıy usılı ham katolik isenimi sebepli tabısqa eristi.
1923-jıl
da Strezeman kabineti napaqa?a shıqqanınan keyin, Wilhelm Marx Reyx prezidenti Fridrix Ebertti? Reyx kansleri lawazımın iyelew usınısın qabıl etedi ham 1919-jıldan Germaniyanı? onınshı hukimetin basqaradi. Marx eki ret Reyx kansleri lawazımında bol?an: birinshi ret ? derlik 13 ay (1923-jıl 30-noyabrden 1925-jıl 15-yanvar?a shekem), ekinshi marte ? 25 ay (1926-jıl 17-maydan 1928-jıl 29-iyun?a shekem). Bul dawirde Marx imperator hukimetini? tort quramına basshılıq qılıw mumkinshiligine iye boldı.
Wilhelm Marx
Weimar Respublikası
hukimetin koplegen krizisli dawirlerden birinde basqar?an. Bular:
Saksoniya
ham
Bavariya
jerleri menen toqnasıwlar, basıp alın?an Reyndegi ayırmashılıq hareketleri.
1923-jıl
da?ı giperinflyaciyadan keyin ekonomikalıq ham finanslıq maseleler menen birge ja?a valyutanı iske tusiwi guzetildi, o?an Marx byudjetti tejew ilajları, xızmetkerlerdi bosatıw ham ja?a salıqlardı engiziw menen juwap berdi.
1924-jıl
yanvar ayını? aqırında ja?day turaqlılasqanınan keyin askeriy ja?day biykar etildi. Marxti? reyxskanslerlik dawirinde Dous jobası qabıllandı.
Wilhelm Marx Reyxskanslerligini? ekinshi dawirinde Germaniya Milletler Ligasına qosıldı. Marx general-polkovnik
Hans von Sekt
ti jumıstan bosatadı. Bu?an sebep Reyxsverdi mamleket ishindegi mamleketke aylantır?anı edi. Lekin keyinirek Marx ayne Reyxsverde qa?ılıp qaladı. Social-demokrat Filipp Schaidemann Reyxstagta Reyxsverdi? Qızıl Armiya menen jasırın sheriklik faktlarin jariyalaydı.
1925-jıl
da Germaniyada bolıp otken birinshi ulıwma milliy prezidentlik saylawlarında qatnastı: birinshi turde ? Oray partiyası kandidati retinde, ekinshi turde ? ?Xalıq blokı“ sol-orayshılardı? wakili retinde. Ekinshi turde 45,3 % dawıs al?an halda, 48,3 % dawıs al?an Poul fon Gindenburgqa je?ildi.
1925-jıl 10-fevraldan 18-martqa shekem Wilhelm Marx ozini? miyrasxorı
Hans Luther
hukimetinde Prussiya Bas ministri, keyininen Reyx Adillik ministri bolıp isledi. 1932-jıl?a shekem Wilhelm Marx Reyxstag a?zası boldı.
Milliy socializm dawirinde Wilhelm Marx siyasattan uzaqlastı ham Bonnda jasadı.
- Ulrich von Hehl
. Wilhelm Marx 1863?1946, eine politische Biographie
. Mainz: Matthias-Grunewald, 1987.
ISBN
3-7867-1323-5
.
- Patrushev A.I.
Bismarktan Merkelge shekem bol?an Germaniya kanclerleri. ? M.: Moskva universiteti baspası, 2009-jıl.
- ↑
1,0
1,1
(unspecified title)