Strið Prussa og Austurrikismanna
, einnig kallað
sjo vikna striðið
,
sameiningarstriðið
,
þyska bræðrastriðið
eða
þyska striðið
, var strið milli
Prusslands
og
austurriska keisaradæmisins
og bandamanna þeirra innan
þyska rikjasambandsins
sem hað var arið 1866. Prussar voru einnig i bandalagi við Italiu og þvi var striðið hað samhliða
þriðja sjalfstæðisstriðinu
i
sameiningu Italiu
.
Striðið endaði með afgerandi osigri Austurrikismanna og bandamanna þeirra. Afleiðing striðsins var su að Austurrikismenn glotuðu ahrifastoðu sinni meðal þysku þjoðanna og ljost varð að Prussar yrðu forystuþjoðin i
stofnun nys rikis fyrir þysku þjoðina
. Þyska rikjasambandið, sem hafði lotið forystu Austurrikismanna, var leyst upp i kjolfar striðsins og þess i stað stofnað
norður-þyskt rikjasamband
undir stjorn Prussa, þar sem Austurrikismenn og bandamann þeirra fengu ekki aðild. Einnig neyddust Austurrikismenn til að lata af hendi heraðið
Veneto
til Itala.
Orsakir striðsins voru langvarandi deilur Austurrikis og Prusslands um forystu innan þyska rikjasambandsins. Tylliastæðan fyrir striðinu var deila um stjorn hertogadæmanna
Slesvikur og Holtsetalands
, sem Prussar og Austurrikismenn hofðu i sameiningu haft af Donum i
siðara Slesvikurstriðinu
.
Vilhjalmur 1. Prussakonungur
Arið 1866 voru aðstæðurnar akjosanlegar fyrir Prussa þar sem efnahagsastandið i Austurriki var slæmt og
Frakkland
hafði lyst yfir að þeir myndu viðhalda hlutleysi sinu ef til striðs kæmi milli þysku rikjanna.
Otto von Bismarck
, kanslari Prusslands, stofnaði til bandalags við Itali með þvi að lofa þvi að Italir fengju að innlima heraðið
Veneto
fra Austurriki ef sigur ynnist a Austurrikismonnum.
Til þess að reyna að kæfa deilurnar i fæðingu kolluðu Austurrikismenn saman rikisþing þyska sambandsins þann 1. juni og siðan landsþingið i Holtsetalandi. Formlega seð var Holtsetaland yfirraðasvæði Austurrikis en Austurriki studdi þar stjorn hertogans
Friðriks 8.
, sem for mjog i taugarnar a Prussum.
Prussar toldu framgang Austurrikismanna vera brot a Gastein-samningnum fra arinu 1865, þar sem Prussar og Austurrikismenn hofðu fallist a að skipta Slesvik og Holtsetalandi i ahrifasvæði og stofna þar ekki sjalfstæð þysk riki. Þann 9. juni reðust prussneskir hermenn inn i Holtsetaland og Austurrikismenn og bandamenn þeirra i þyska rikjasambandinu lystu yfir striði gegn Prusslandi. Prussar lystu þvi yfir að striðsyfirlysingin væri brot a sambandssattmalanum og að þar með væri þyska rikjasambandið leyst upp. Sambandið var formlega leyst upp þann 23. agust i
Augsburg
.
Með Prusslandi borðust
konungsrikið Italia
,
hertogadæmið Aldinborg
,
hertogadæmið Mecklenburg
,
hertogadæmið Brunsvik
og nokkur smariki i
Þyringalandi
.
Með Austurriki ? eða formlega seð með þyska rikjasambandinu ? borðust
konungsrikið Saxland
,
konungsrikið Bæjaraland
,
storhertogadæmið Baden
,
konungsrikið Wurttemberg
,
konungsrikið Hannover
,
storhertogadæmið Hessen
,
Kurhessen
,
hertogadæmið Nassa
og nokkur þysk smariki.
Þann 23. juli helt fyrsti prussneski herinn inn i
Bæheim
i gegnum
Seidenburg
og
Zittau
. Þann 26. juni kom til ataka við Huhnerwasser, Sichrow og Turnau.
Orrustan við Podol
var hað milli fyrsta prussneska hersins undir stjorn
Friðriks Karls Prussaprins
og hermarskalksins
Eberhards Herwarth von Bittenfeld
annars vegar og hins vegar austurriska og saxnesku herjanna. Þann 27. juni braust annar prussneski herinn undir forystu
Friðriks kronprins
inn i Riesengebirge og haði orrustur við Nachod og Trautenau. Orrustan siðastnefnda var su eina i ollu striðinu sem Austurrikismenn unnu. Daginn eftir kom til orrusta i Skalitz, Soor og Munchengratz. Austurrikismenn voru gersigraðir i þeim ollum.
Friðrik Karl Prussaprins i orrustunni við Koniggratz.
Prussneskir hermenn fra
Minden
og
Hamborg
baðu osigur gegn Hanover-monnum i orrustu við Langensalza þann 27. juni. Hanover-menn neyddust engu að siður til þess að gefast upp aðeins tveimur dogum siðar vegna mikils manndals, birgðaskorts og miklu smærri hers sins. Enn stendur minnismerki um þennan sigur i miðbæ Minden. Bandamenn Prussa reðust a
Kassel
og borgrikið
Frankfurt am Main
a meðan hægri vængur prussneska hersins gerði ovænta aras a
Nurnberg
i
Bæjaralandi
.
A suðurvigstoðvunum tokst Austurrikismonnum þann 24. juni að sigra italska herinn undir stjorn hershofðingjans
La Marmora
i orrustu við Custozza. Austurriska flotanum a Adriahafi tokst einnig að vinna bug a italska flotanum i orrustunni við Lissa. Ein af astæðunum fyrir endanlegum osigri Austurrikismanna var að þurfa að berjast a tveimur vigstoðvum.
Ludwig von Benedek
Prussar unnu
urslitaorrustuna gegn Austurriki
þann 3. juli við
Koniggratz
i Bæheimi. Fyrir her Prussa i orrustunni for
Vilhjalmur 1. Prussakonungur
sjalfur asamt hershofðingjanum
Helmuth von Moltke
. Austurrikismenn hofðu vonast eftir þvi að besti herforingi þeirra,
Ludwig von Benedek
, gæti sigrað Prussana. Þetta var borin von þar sem Prussar voru orðnir miklu fleiri ? um 250.000 gegn 160.000 ? og bjuggu yfir miklu betri vopnum. I orrustunni fellu um sjo Austurrikismenn fyrir hvern Prussa. Benedek hafði reynd að forðast orrustuna þar sem hann hafði enga reynslu af bardogum i Bæheimi og þar sem norðurarmur Austurrikishersins var i mjog lelegu standi. Eftir orrustuna var hann sviptur embætti og dreginn fyrir herrett en hætt var við rettarholdin að osk
Frans Josefs keisara
. Benedek var skipað að minnast aldrei framar a orrustuna.
Siðasta orrusta striðsins hofst i
Uettingen
þann 26. juni a milli Prussa og Bæjara. Prussar unnu sigur en i atokum við Blumenau tokst Austurrikismonnum a siðasta degi striðsins að koma i veg fyrir að Prussar hertækju
Pressburg
.
Mannfall striðandi fylkinga var eftirfarandi:
- Austurriki: 1313 herforingjar, þar af 330 drepnir; 41.499 almennir hermenn, þar af 5328 drepnir.
- Saxland: 55 herforingjar, þar af 15 drepnir; 1446 almennir hermenn, þar af 120 drepnir.
- Prussland: 359 herforingjar, deraf 99 drepnir; 8794 almennir hermenn, þar af 1830 drepnir.
Til þess að forðast að Frakkar eða Russar skiptu ser að striðinu raðlagði
Otto von Bismarck
Vilhjalmi konungi
að draga striðið ekki a langinn heldur sækjast fljott eftir friðarsattmala. Sama ar skrifaði Bismarck:
- Við urðum að forðast að skaða Austurriki verulega. Við urðum að forðast að kveikja i þeim langvarandi biturð eða hefndarþorsta. Hyggilegra var að vingast aftur við andstæðinga okkar og lita a austurriska keisaradæmið sem leikmann a evropska skakborðinu. Ef Austurriki hefði hlotið verulegan miska af striðinu hefðu þeir gengið i lið með Frokkum og oðrum andstæðingum okkar. Þeir hefðu jafnvel verið visir til að lata af andstoðu sinni við Russa til þess að na fram hefndum gegn Prusslandi... markmið okkar var að skapa einingu þyska rikja undir forystu Prusslandskonungs.
Otto von Bismarck
Friðarsattmalinn var undirritaður þann 26. juli i Nikolsburg með milligongu
Napoleons 3.
Frakkakeisara. Austurrikismenn gafu Prussum það sem þeir vildu og drogu sig að mestu ur þyskum stjornmalum. Friðarsamningurinn var siðar staðfestur með Pragfriðinum (milli Austurrikis og Prusslands) og Vinarfriðinum (milli Austurrikis og Italiu).
Italir innlimuðu
Veneto
og Prussar oll ovinariki sin austan við
Main-fljot
fyrir utan Saxland og Hessen-Darmstadt. Prussar tengdu þar með loks landsvæði sin við Rin og innra landsvæði þeirra i
Brandenborg
.
Þyska rikjasambandið
var leyst upp og
norður-þyska rikjasambandið
stofnað þess i stað undir stjorn Prussa. Þegar Frakkar gerðu krofur um landsvæði við samningaborðið gengu þysku rikin i bandalag til að hafna krofunni og varð þetta grunnurinn að bandalagi þeirra i
fransk-prussneska striðinu
faeinum arum siðar.
Otto von Bismarck vann mikinn sigur i innanrikisstjornmalum Prusslands þegar fallist var a fjarlog hans um utgjold til prussneska hersins a þyska rikisþinginu.
Samskipti Prussa við Frakkland versnuðu til muna eftir sigur Prusslands. Napoleon 3. hafði vonast til þess að hljota yfirraðasvæði i vesturhluta Rinarlandsins að launum fyrir milligongu sina i friðarumræðunum en hann mat gang striðsins ekki rett og var of seinn að leggja fram krofur sinar.