macOS (upphaflega Mac OS X , aður stytt i OS X) er styrikerfi þroað og markaðsett af Apple siðan 2001. Það er þonokkuð a eftir Windows i markaðshlutdeild, en a undan Linux, þar með talið ChromeOS .

macOS er annað Unix-lega styrikerfi Apple Inc. Það fyrsta var A/UX kerfið sem Apple þroaði snemma a tiunda aratugnum til að keyra a netþjonum sem fyrirtækið framleiddi, það atti lika hlut i þroun MkLinux en það kerfi keyrði aldrei a velum seldum fra fyrirtækinu.

Nyjustu utgafur macOS keyra eingongu a 64-bita orgjorvum, og hefur Apple tekið ut stuðning fyrir 32-bita forrit. Upphaflega utgafan af OS X, keyrði eingongu a (32-bita) PowerPC orgjorvum, en siðar var skipt yfir i að nota Intel orgjorva, sams konar og notaði hofðu verið a Windows, og fra þeim tima hefur lika verið hægt að keyra Windows a tolvunum sem macOS er fyrir. Siðan hefur hins vegar verið skipt algerlega yfir i ARM-orgjorva, og Apple hannar sitt eigið afbrigði af þeim, su lina er nefnd Apple Silicon. Efir að það gerðist þa hefur macOS stuðning við iPad forrit (þvi ARM orgjorvinn er samhæfður iPad/iPhone) sem eru mun fleiri en hefbundin macOS forrit. Þau forrit eru reyndar oll gerð fyrir mus og lyklaborð, en iPad forrit ekki fyrir mus (heldur snertingu með puttum). iPad styður i seinni tið lika penna, sem heldur er þoþjall nema a laretum skja, en mus kemur að einhverju leiti i staðinn. Það er moguleiki a að þessi forrit seu ekki alveg eins vel aðloguð, en flest, eða oll, eiga að virka. Þar sem honnun forrita fer mikið efir viðmoti er ovist að oll ("iPad") forritin seu þau bestu sem hægt er að gera fyrir macOS styrikerfistolvur. Það sem getur hjalpað er að hægt er að nota rodd i einhverjum forritum, stuðningur við rodd getur verið sams konar a milli tækja. Annað er að forrit geta verið miðuð við minnst oflugasta faanlega orgjorva (fyrir mesta markaðshlutdeild), eða hugsanlega mest ofluga t.d. a iPad, en þar sem iPad notast við rafhloðu getur sa orgjorvi aldrei orðið eins oflugur. Hægt er að gera sum forrit, t.d. leiki, sem geta nytt ser meira ofluga orgjorva en iPad biður upp a, a macOS, en samt verið "iPad" forrit i einhverjum skilningu, þ.e. aðlagast minn oflugum ef keyrt er a iPad, t.d. þa með minna finni grafik. En það krefst samt að betri grafikin se honnuð og ef macOS hefur (afram) mun minni markaðshlutdeild ma vera að það yrði aldrei gert.

macOS sjalft er skrifað i forritunarmalunum C, C++ (t.d. kjarninn), Objective-C, og að auki i seinni utgafum i nyja mali Apple, Swift. Það er hægt að skrifa forrit fyrir macOS (og iOS) i alls konar malum, ekki bara þessum, en mjog algengt var að nota Objective-C, en ekki lengur, og nu er Swift mikið notað.

Þegar styrikerfið kom a markað arið 2001 var Mac OS X Server (fra 1999) þegar i nokkurri notkun (sem er ekki lengur selt, solu hætt 2022, svo kom aldrei ut fyrir ARM orgjorva).

Uppbygging [ breyta | breyta frumkoða ]

Apple hefur yfirumsjon með þroun kerfisins, en hlutar þess koma ur fjolmorgum attum. Meðal annars er allnokkuð notað ur FreeBSD , NetBSD , OpenBSD og GNU kerfinu a Unix -hliðinni en margt er ættað ur NeXTSTEP og svo vitaskuld ur eldri utgafum Mac OS.

XNU [ breyta | breyta frumkoða ]

Kjarni macOS, XNU , er blendingskjarni eða breyttur orkjarni byggður a nokkurs konar samsuðu Mach kjarnans fra Carnegie?Mellon haskola og FreeBSD kjarnans , Mach hlutinn ser meðal annars um verndað minni , syniminni umsjon með keyrðum forritum ofl. a meðan BSD ættaði hlutinn ser um netkerfið , syniskraarkerfið ofl.

Darwin [ breyta | breyta frumkoða ]

Darwin er grunnur macOS og er byggður að mestu leiti a FreeBSD og Mach . Það er gefið ut sem frjals hugbunaður af Apple Inc. Ymsir hlutar kerfisins eru fengnir ur oðrum kerfum og þa aðallega BSD-kerfum og GNU . Darwin er hægt að keyra sjalfstætt a fleiri orgjorvum en PPC-orgjorvunum sem Apple notast við i Macintosh-tolvur sinar, eins og t.d. Intel-orgjorvum . Darwin keyrir svo undir orkjarna sem heitir XNU ( XNU is not Unix ).

Aqua [ breyta | breyta frumkoða ]

Notendaviðmot macOS byggir a Aqua . Flestir notendur kerfisins nota nær eingongu Aqua við sin storf.

Hlutar kerfisins [ breyta | breyta frumkoða ]

Kerfishlutir [ breyta | breyta frumkoða ]

• AppleScript ? Skriftumal fyrir styrikerfið sem byggir a myndrænu notendaumhverfi kerfisins.
• Dashboard ? Kerfishluti sem synir ymiskonar tol byggð a XHTML , CSS og JavaScript sem hægt er að fela og syna með Expose-tækninni .
• Mission Control ? Með Mission Control (aður Expose) er hægt að opna glugga og forrit sem eru i gangi a hraðvirkan hatt. Þetta er serstaklega hentugt þegar mjog margir gluggar eru opnir i einu.
• Finder ? Skraastjori macOS
• System Preferences ? Grunnstillingar styrikerfisins. Svipar til Control Panel i Microsoft Windows .
• Font Book ? Forrit til að hafa umsjon með leturgerðum .
• OpenGL ? Opinn staðall fyrir þrividdargrafik og er i flestum oðrum styrikerfum.
• QuickTime ? Forrit til að spila myndskeið og hljoð . Er einnig til i s.k. Pro-utgafu sem þarf að borga fyrir, auk Windows-utgafu.
• Spotlight ? Notað til að leita að texta i skram og annars staðar i kerfinu.
• X11 ? I OS X utgafu 10.3 til 10.7 fylgir forritið X11.app sem hægt að keyra grafisk forrit sem byggð eru a X11 með Aqua-kerfinu.

Notendaforrit [ breyta | breyta frumkoða ]

• Chess ? Skakleikur . Grafiskt notendaviðmot fyrir GNU Chess .
• DVD Player ? DVD-spilari .
• Forsyn ? Myndryniforrit með nokkrum myndvinnslumoguleikum. Það styður flestar gerðir mynda auk PDF-skjala , svo eitthvað se nefnt.
• iChat ? Spjallforrit sem notast við AOL og Jabber-tækni .
• Image Capture ? Forrit til að na ljosmyndum og myndskeiðum af stafrænum myndavelum.
• iSync ? Forrit til að samstilla postfangaskra og iChat svo eitthvað se nefnt við farsima og lofatolvur .
• iTunes ? Tonlistarspilari með innbyggðri netverslun til að versla tonlist. Styður m.a. MP3 og AAC .
• Mail ? Postforrit .
• Postfangaskra ? Heldur utan um heimilisfong og upplysingar um einstaklinga og fyrirtæki .
• Safari ? Vefskoðari sem byggir a WebKit-vel ("gaffall" af KHTML-vel KDE-hopsins ).
• TextEdit ? Litill textaritill ætlaður fyrir grundvallarvinnslu a texta.

Islenskt mal i macOS [ breyta | breyta frumkoða ]

Snemma kom i ljos að stuðningur OS X við islenskt mal var ekki eins og best var a kosið og var það rakið til þess að með tilkomu Mac OS X var farið að nota 8-bita Unicode stafatoflu i stað MacRoman og MacIcelandic stafataflanna sem hofðu verið rikjandi aður. Þetta olli þeim sem nota islenskan texta i ymsum hugbunaði sem studdi ekki enn Unicode en keyrði þo a Mac OS X nokkrum vandræðum en aður hofðu þeir sem notuðu islenskt mal a fyrri kerfum þurft að snurfusa kerfið til a ymsan hatt til að gera ser auðvelt fyrir.

Styrikerfi Apple voru fyrst allra með goðan stuðing við islensku, þ.e. i viðmoti (ekki bara stafatoflum, aðrir voru með það fint aður, þo svo að styrikerfi fra mismunandi framleiendum voru með mismunandi islenska stafatoflur, nu byggja allir a sama Unicode alþjoðastalinum sem styður islensku og onnur mal). Lengi vel voru margir samkeppnisaðilar, t.d. Microsoft með engan stuning við islensku (nema sem stafi), i viðmoti, en nu orðið er Apple ekkert serstaklega spes með t.d. Android og Windows með stuðning lika.

Islenskustuðningur [ breyta | breyta frumkoða ]

Humac ehf. (Apple IMC a Islandi) brast við þessum vandamalum með þvi að gefa ut viðbot sem latin var fylgja með og var kolluð islenskustuðningur og lagaði hluta þeirra vandamala sem hofðu skapast vegna skiptingarinnar yfir i nyja stafatoflu. Með utgafu 10.4 hefur þetta vandamal verið lagað að storum hluta.

Islensk þyðing [ breyta | breyta frumkoða ]

A degi islenskrar tungu , 16. november 2004 eftir að uppfærsla i utgafu 10.3.8 var gefin ut gaf Oflun ehf. ut islenska þyðingu a ymsum hlutum kerfisins; Finder, Mail, Kerfisstillingum og iChat, en þyðingin fylgdi með islenskustuðningnum.

Orðsifjar [ breyta | breyta frumkoða ]

Bokstafurinn X i nafninu stendur fyrir toluna 10 i romverska talnakerfinu og þvi er er styrikerfið oft nefnt annað hvort OS ex eða OS tiu en það er oft kallað tian i daglegu tali.

Þroun macOS [ breyta | breyta frumkoða ]

Tengt efni [ breyta | breyta frumkoða ]

• A/UX
• MkLinux
• Apple Inc.

Tenglar [ breyta | breyta frumkoða ]

• Vefsiða macOS a vef Apple Inc.