한국   대만   중국   일본 
Jurt - Wikipedia, frjalsa alfræðiritið Fara i innihald

Jurt

Breyta tenglum
Ur Wikipediu, frjalsa alfræðiritinu
(Endurbeint fra Jurtariki )
Jurtir
Timabil steingervinga: miðfrumlifsold til nutima
Jurtir
Jurtir
Visindaleg flokkun
Veldi : Heilkjornungar ( Eukaryota )
Riki : Plantae
Copeland , 1956
Fylkingar

Grænplontur

Kimplontur ( Embryophyta )

† Nematophyta

Samheiti
  • Chloroplastida Adl et al., 2005
  • Viridiplantae Cavalier-Smith 1981
  • Chlorobionta Jeffrey 1982, emend. Bremer 1985, emend. Lewis and McCourt 2004
  • Chlorobiota Kendrick and Crane 1997

Jurtir eða plontur ( fræðiheiti : Plantae ) eru stor hopur lifvera sem telur um 380.000 tegundir og myndar serstakt riki , jurtarikið . Til jurta teljast meðal annars tre , blomplontur , gros og burknar . Jurtir ljostillifa sem þyðir að þær fa orku ur solarljosi . Þær nota grænukorn , sem þær hafa fengið með innanfrumusamlifi við blabakteriur og innihalda blaðgrænu , til að framleiða sykrur ur koltvisyringi og vatni . Nær allar jurtir ljostillifa. Einu undantekningarnar eru snikjujurtir sem hafa misst þennan hæfileika og lifa a oðrum jurtum eða sveppum .

Aristoteles skipti ollum lifverum i jurtir og dyr og taldi meðal annars þorunga og sveppi til jurta. Þetta urðu svo jurtariki ( Vegetabilia og siðar Plantae ) og dyrariki ( Animalia ) hja Carli von Linne . Siðar kom i ljos að rikið innihelt nokkra oskylda hopa þannig að sveppir og sumar tegundir þorunga voru flutt i serstok riki. I þessari grein er jurtarikið skilgreint sem allar grænplontur , og nær þa yfir bæði grænþorunga og kimplontur ( hornmosa , soppmosa , baukmosa , jafna , burkna , barrtre og aðra berfrævinga og dulfrævinga ). Erfðafræðilega teljast grænplontur til fornblaðgrænunga ( Archaeplastida ), asamt rauðþorungum ( Rhodophyta ) og blaþorungum ( Glaucophyta ).

Um 380.000 tegundir jurta eru þekktar. Þar af er langstærsti hlutinn, um 280.000 tegundir, fræplontur . Jurtir na yfir allt fra einfruma lifverum að risavoxnum trjam . Þær framleiða storan hluta af surefnissameindum jarðar, og sykrurnar sem þær bua til eru helsti orkugjafi vistkerfa . Aðrar lifverur , þar a meðal dyr , lifa a jurtum, ymist með þvi að eta þær beint, eða með þvi að nærast a oðrum jurtaætum .

Menn hagnyta plontur með margvislegum hætti. Korn , avextir og grænmeti hafa verið mikilvægur hluti af fæðu manna i þusundir ara. I sumum tilvikum hafa menn þroað ræktunarafbrigði af tilteknum matjurtum , með valræktun yfir margar aldir. Jurtir eru mikilvæg uppspretta byggingarefna , sem skraut og skriffæri . Menn hafa auk þess nytt margar jurtir til lækninga og i lyfjagerð . [1] [2] [3] Jurtir eru meginrannsoknarefni grasafræði , sem er undirgrein liffræði .

Skilgreiningar [ breyta | breyta frumkoða ]

Allar lifverur voru aður flokkaðar i tvo flokka: jurtir og dyr . Þessa flokkun ma rekja til Aristotelesar (384-322 f.Kr.) sem setti þa fram i liffræði Aristotelesar . [4] Hann gerði greinarmun a lifverum sem hefðu ?tilfinninganæma sal“ eða aðeins ?vaxtarsal“ eins og plontur. [5] Þeofrastos þroaði flokkunarfræði Aristotelesar afram. [6] Longu siðar lagði Linnaeus (1707?1778) grunninn að visindalegri flokkun nutimans, en helt i þessi tvo riki: dyrarikið Animalia og jurtarikið Vegetabilia . [6]

Þegar hugtakið Plantae er notað til að flokka lifverur a það oftast við um eina af þessum fjoru skilgreiningum:

Nafn Inntak Skilgreining Lysing
Kimplontur ( Embryophyta ) Plantae sensu strictissimo Aðeins fjolfruma Jurtir i þrengstum skilningi telja soppmosa , hornmosa , baukmosa og æðplontur , auk forsogulegra jurta sem likjast þessum flokkum (s.s. Metaphyta Whittaker, 1969 , [7] Plantae Margulis , 1971 [8] ).
Grænplontur ( Viridiplantae , Viridiphyta , Chlorobionta eða Chloroplastida ) Plantae sensu stricto Bæði einfruma og fjolfruma Jurtir i þrongum skilningi telja græna þorunga og landplontur sem þrouðust ut fra þeim, þar a meðal kransþorunga . Innbyrðis skyldleiki þessara lifvera er enn til rannsoknar og nofnin breytast ort. Greinin Viridiplantae nær yfir lifverur með beðmi , blaðgrænu a og b , og plastið með tveimur himnum sem geta ljostillifað og geymt mjolva. Þessi skilgreining er notuð i þessari færslu (s.s. Plantae Copeland , 1956 [9] ).
Fornblaðgrænungar ( Archaeplastida , Plastida eða Primoplantae ) Plantae sensu lato Bæði einfruma og fjolfruma Jurtir i viðum skilningi , þar a meðal rauðþorungar ( Rhodophyta ) og blaþorungar ( Glaucophyta ) sem framleiða rauðþorungamjolva i utanfrumuefni . Þessi grein telur allar þær lifverur sem fengu grænukorn fyrir milljonum ara með þvi að gleypa blageril (s.s. Plantae Cavalier-Smith, 1981 [10] ).
Eldri ureltar skilgreiningar Plantae sensu amplo Bæði einfruma og fjolfruma Jurtir i viðustum skilningi , þar a meðal oskyldir þorungar , sveppir og bakteriur , samkvæmt eldri ureltum skilgreiningum (s.s. Plantae eða Vegetabilia Linnaeus 1751 , [11] Plantae Haeckel 1866 , [12] Metaphyta Haeckel, 1894 , [13] Plantae Whittaker, 1969 [7] ).

Þroun [ breyta | breyta frumkoða ]

Fjolbreytni [ breyta | breyta frumkoða ]

Skrautþorungurinn Cosmarium botrytis er einfruma.
Strandrauðviðurinn Sequoia sempervirens verður allt að 120 metrar a hæð.

Um 382.000 jurtategundir eru viðurkenndar. [14] Mikill meirihluti þeirra, um 283.000 tegundir, eru fræplontur . [15] I toflunni er helstu fylkingum grænna jurta raðað eftir aætluðum fjolda tegunda. Um 85-90% af ollum jurtum eru blomstrandi jurtir (dulfrævingar). Nokkur verkefni hafa reynt að safna færslum um allar þekktar jurtategundir i gagnagrunn, eins og World Flora Online . [14] [16]

Minnstu jurtir heims eru einfruma lifverur eins og skrautþorungar (fra 10 μm i þvermal) og picozoa -þorungar (innan við 3 μm i þvermal), [17] [18] og þær stærstu eru risavaxin tre , eins og rauðviður ( Sequoia sempervirens ) sem verður allt að 120 metrar a hæð, og trollagumviður ( Eucalyptus regnans ) sem verður allt að 100 metrar. [19]

Helstu fylkingar nulifandi grænna jurta eftir fjolda tegunda
Oformlegur flokkur Fylkingarnafn Almennt nafn Fjoldi lystra nulifandi tegunda
Grænir þorungar Chlorophyta Grænþorungar 3800?4300 [20] [21]
Charophyta Kransþorungar 2800?6000 [22] [23]
Bryophytes
(mosar) 		Marchantiophyta Soppmosar 6000?8000 [24]
Anthocerotophyta Hornmosar 100?200 [25]
Bryophyta Baukmosar 12000 [26]
Pteridophyta
(byrkningar) 		Lycopodiophyta Jafnar 1200 [27]
Polypodiophyta Burknar 11000 [27]
Spermatophyta
(fræplontur) 		Cycadophyta Kongulpalmar 160 [28]
Ginkgophyta Musteristre 1 [29]
Pinophyta Barrtre 630 [27]
Gnetophyta Gnetuviðir 70 [27]
Angiospermae Dulfrævingar 258650 [30]

Alþjoðlegt nafnakerfi þorunga, sveppa og plantna [31] og Alþjoðlegt nafnakerfi ræktaðra plantna [32] halda utanum nafngiftir plantna.

Skyldleikatre [ breyta | breyta frumkoða ]

Arið 2019 var stungið upp a eftirfarandi skyldleikatre ut fra greiningu a erfðamengi og umritunarmengi ur 1.153 jurtategundum. [33] Staðsetning þorungahopa byggist a erfðamengi ur ættunum Mesostigmatophyceae og Chlorokybophyceae sem hafa verið raðgreind. Bæði chlorophyta og streptophyta þorungar eru taldir samstofna i þessari greiningu, þar sem landplontur þrouðust fra þessum hopum. [34] [35] Flokkun mosa er bæði samhljoða Puttick et al. 2018, [36] og þrounarferlum sem byggja a raðgreiningu a erfðamengi hornmosa. [37] [38]

Fornblaðgrænungar
 

Rauðþorungar

 
 
 

Blaþorungar

 
Grænplontur
 

Grænþorungar

 
 
 

Prasinococcales

 
 

 

 
 
 
 

Mesostigmatophyceae

 
 
 

Chlorokybophyceae

 
 

Spiraldjasn

 
 
 
 
 

Klebsormidiales

 
 
 

Kransnal

 
 
 

Coleochaetales

 
 
Okþorungar

 
Kimplontur
 
Mosar
 

Hornmosar

 
 
 

Soppmosar

 
 

Baukmosar

 
 
 
 
 
 

Jafnar

 
 
Burknar

 
Fræplontur
 

Berfrævingar

 
 

Dulfrævingar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Lifeðlisfræði [ breyta | breyta frumkoða ]

Plontufrumur [ breyta | breyta frumkoða ]

Aðalgrein: Plontufruma
Skyringarmynd sem synir helstu frumuliffæri plontufrumu.

Plontufrumur hafa ymis serkenni sem aðrir heilkjornungar hafa ekki. Þær hafa vatnsfyllta safabolu i miðri frumunni, grænukorn og sterkan en sveigjanlegan frumuvegg sem umlykur frumuhimnuna . Grænukornin voru eitt sinn samlifi frumu oljostillifandi lifveru og blagerils . Frumuveggurinn er að mestu ur beðmi og gerir það að verkum að fruman getur belgst ut af vatni, an þess að springa. Safabolan gerir frumunni kleift að breyta um stærð, þratt fyrir sama magn umfrymis . [39]

Bygging [ breyta | breyta frumkoða ]

Aðalgrein: Plontuliffæri
Liffærafræði fræplantna: (1) sprotakerfi , (2) rotarkerfi , (3) kimstongull , (4) brumknappur , (5) laufblað , (6) stongulliður , (7) brum , (8) blaðstilkur , (9) stilkur, (10) stongulliðamot , (11) stolparot , (12) rotarhar , (13) rotarendi, (14) rotarbjorg .

Flestar jurtir eru fjolfrumungar sem mynda serhæfða vefi, eins og æðvefi , viðarvefi og saldvefi i laufi og stonglum . Plontur mynda lika serhæfð liffæri , eins og rætur til að draga upp vatn og steinefni, stongla til að styðja plontunar og flytja vatn og plontuefni , lauf sem sja um ljostillifun , og blom fyrir æxlun .

Tilvisanir [ breyta | breyta frumkoða ]

  1. ↑ Vilmundur Hansen (2000). ?Lækningajurtir og galdraplontur“ . Lesbok Morgunblaðsins : 4?5.
  2. ↑ Jon Hjaltalin (1872). ?Um ymsar islenskar lækningajurtir“ . Heilbrigðistiðindi (3?4): 30?32.
  3. ↑ Ingolfur Daviðsson (1955). ?Gros voru notuð gegn hverskyns kvillum fyrr a timum“ . Visir (159): 5.
  4. ↑ Hull, David L. (2010). Science as a Process: An Evolutionary Account of the Social and Conceptual Development of Science . University of Chicago Press . bls. 82. ISBN   9780226360492 .
  5. ↑ Leroi, Armand Marie (2014). The Lagoon: How Aristotle Invented Science . Bloomsbury Publishing . bls. 111?119. ISBN   978-1-4088-3622-4 .
  6. ↑ 6,0 6,1 ?Taxonomy and Classification“ . obo . Sott 7. mars 2023 .
  7. ↑ 7,0 7,1 Whittaker, R. H. (1969). ?New concepts of kingdoms or organisms“ (PDF) . Science . 163 (3863): 150?160. Bibcode : 1969Sci...163..150W . CiteSeerX   10.1.1.403.5430 . doi : 10.1126/science.163.3863.150 . PMID   5762760 . Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 17. november 2017 . Sott 4. november 2014 .
  8. ↑ Margulis, Lynn (1971). ?Whittaker's five kingdoms of organisms: minor revisions suggested by considerations of the origin of mitosis“ . Evolution . 25 (1): 242?245. doi : 10.2307/2406516 . JSTOR   2406516 . PMID   28562945 .
  9. ↑ Copeland, H. F. (1956). The Classification of Lower Organisms . Pacific Books. bls. 6.
  10. ↑ Cavalier-Smith, Tom (1981). ?Eukaryote Kingdoms: Seven or Nine?“. BioSystems . 14 (3?4): 461?481. Bibcode : 1981BiSys..14..461C . doi : 10.1016/0303-2647(81)90050-2 . PMID   7337818 .
  11. ↑ Linnaeus, Carl (1751). Philosophia botanica (latina) (1st. utgafa). Stockholm: Godofr. Kiesewetter. bls. 37. Afrit af uppruna a 23. juni 2016.
  12. ↑ Haeckel, Ernst (1866). Generale Morphologie der Organismen . Berlin: Verlag von Georg Reimer. vol. 1: i?xxxii, 1?574, plates I?II; vol. 2: i?clx, 1?462, plates I?VIII.
  13. ↑ Haeckel, Ernst (1894). Die systematische Phylogenie .
  14. ↑ 14,0 14,1 ?An Online Flora of All Known Plants“ . The World Flora Online . Sott 25. mars 2020 .
  15. ↑ ?Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996?2010)“ (PDF) . International Union for Conservation of Nature. 11. mars 2010. Afrit (PDF) af uppruna a 21. juli 2011 . Sott 27. april 2011 .
  16. ↑ ?How many plant species are there in the world? Scientists now have an answer“ . Mongabay Environmental News . 12. mai 2016. Afrit af uppruna a 23. mars 2022 . Sott 28. mai 2022 .
  17. ↑ Hall, John D.; McCourt, Richard M. (2014). ?Chapter 9. Conjugating Green Algae Including Desmids“. I Wehr, John D.; Sheath, Robert G.; Kociolek, John Patrick (ritstjorar). Freshwater Algae of North America: Ecology and Classification (2. utgafa). Elsevier . ISBN   978-0-12-385876-4 .
  18. ↑ Seenivasan, Ramkumar; Sausen, Nicole; Medlin, Linda K.; Melkonian, Michael (26. mars 2013). ?Picomonas judraskeda Gen. Et Sp. Nov.: The First Identified Member of the Picozoa Phylum Nov., a Widespread Group of Picoeukaryotes, Formerly Known as 'Picobiliphytes' “ . PLOS ONE . 8 (3): e59565. Bibcode : 2013PLoSO...859565S . doi : 10.1371/journal.pone.0059565 . PMC   3608682 . PMID   23555709 .
  19. ↑ Earle, Christopher J., ritstjori (2017). ?Sequoia sempervirens“ . The Gymnosperm Database . Afrit af uppruna a 1. april 2016 . Sott 15. september 2017 .
  20. ↑ Van den Hoek, C.; Mann, D.G.; Jahns, H.M. (1995). Algae: An Introduction to Phycology' . Cambridge: Cambridge University Press . bls.  343 , 350, 392, 413, 425, 439, & 448. ISBN   0-521-30419-9 .
  21. ↑ Guiry, M.D. & Guiry, G.M. (2011), AlgaeBase : Chlorophyta , National University of Ireland, Galway , afrit af uppruna a 13. september 2019 , sott 26. juli 2011
  22. ↑ Guiry, M.D. & Guiry, G.M. (2011), AlgaeBase : Charophyta , World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway, afrit af uppruna a 13. september 2019 , sott 26. juli 2011
  23. ↑ Van den Hoek, C.; Mann, D.G.; Jahns, H.M (1995). Algae: An Introduction to Phycology . Cambridge: Cambridge University Press . bls.  457 , 463, & 476. ISBN   0-521-30419-9 .
  24. ↑ Crandall-Stotler, Barbara; Stotler, Raymond E. (2000). ?Morphology and classification of the Marchantiophyta“. I Shaw, A. Jonathan; Goffinet, Bernard (ritstjorar). Bryophyte Biology . Cambridge: Cambridge University Press . bls. 21. ISBN   0-521-66097-1 .
  25. ↑ Schuster, Rudolf M. (1992). The Hepaticae and Anthocerotae of North America . VI. argangur. Chicago: Field Museum of Natural History . bls. 712?713. ISBN   0-914868-21-7 .
  26. ↑ Goffinet, Bernard; William R. Buck (2004). ?Systematics of the Bryophyta (Mosses): From molecules to a revised classification“. Monographs in Systematic Botany . 98 : 205?239.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Raven, Peter H.; Evert, Ray F.; Eichhorn, Susan E. (2005). Biology of Plants (7th. utgafa). New York: W. H. Freeman and Company . ISBN   978-0-7167-1007-3 .
  28. ↑ Gifford, Ernest M.; Foster, Adriance S. (1988). Morphology and Evolution of Vascular Plants (3rd. utgafa). New York: W. H. Freeman and Company . bls. 358. ISBN   978-0-7167-1946-5 .
  29. ↑ Taylor, Thomas N.; Taylor, Edith L. (1993). The Biology and Evolution of Fossil Plants . New Jersey: Prentice Hall . bls. 636. ISBN   978-0-13-651589-0 .
  30. ↑ International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, 2006. IUCN Red List of Threatened Species:Summary Statistics Geymt 27 juni 2014 i Wayback Machine
  31. ↑ ?International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants“ . www.iapt-taxon.org . Sott 4. mars 2023 .
  32. ↑ Gledhill, D. (2008). The Names of Plants . Cambridge University Press . bls. 26. ISBN   978-0-5218-6645-3 .
  33. ↑ Leebens-Mack, M.; Barker, M.; Carpenter, E.; og fleiri (2019). ?One thousand plant transcriptomes and the phylogenomics of green plants“ . Nature . 574 (7780): 679?685. doi : 10.1038/s41586-019-1693-2 . PMC   6872490 . PMID   31645766 .
  34. ↑ Liang, Zhe; og fleiri (2019). ?Mesostigma viride Genome and Transcriptome Provide Insights into the Origin and Evolution of Streptophyta“ . Advanced Science . 7 (1): 1901850. doi : 10.1002/advs.201901850 . PMC   6947507 . PMID   31921561 .
  35. ↑ Wang, Sibo; og fleiri (2020). ?Genomes of early-diverging streptophyte algae shed light on plant terrestrialization“ . Nature Plants . 6 (2): 95?106. doi : 10.1038/s41477-019-0560-3 . PMC   7027972 . PMID   31844283 .
  36. ↑ Puttick, Mark; og fleiri (2018). ?The Interrelationships of Land Plants and the Nature of the Ancestral Embryophyte“ . Current Biology . 28 (5): 733?745. doi : 10.1016/j.cub.2018.01.063 . hdl : 10400.1/11601 . PMID   29456145 .
  37. ↑ Zhang, Jian; og fleiri (2020). ?The hornwort genome and early land plant evolution“ . Nature Plants . 6 (2): 107?118. doi : 10.1038/s41477-019-0588-4 . PMC   7027989 . PMID   32042158 .
  38. ↑ Li, Fay Wei; og fleiri (2020). ?Anthoceros genomes illuminate the origin of land plants and the unique biology of hornworts“ . Nature Plants . 6 (3): 259?272. doi : 10.1038/s41477-020-0618-2 . PMC   8075897 . PMID   32170292 .
  39. ↑ ?Plant Cells, Chloroplasts, and Cell Walls“ . Scitable by Nature Education . Sott 7. mars 2023 .
   Þessi liffræði grein er stubbur . Þu getur hjalpað til með þvi að bæta við greinina .
Sott fra ? https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Jurt&oldid=1857630 “