Carolyn Ruth Bertozzi
(f. 10. oktober 1966) er
bandariskur
efnafræðingur
sem er þekkt fyrir umfangsmikil storf sin i bæði efnafræði og
liffræði
. Hun fann upp hugtakið ?
liffræðileg þverstæðuefnafræði
“
[1]
[2]
til að lysa
efnahvorfum
sem geta orðið innan lifkerfa an þess að hafa ahrif a lifsferla þess. Meðal nylegri starfa hennar ma nefna rannsoknir hennar a sykrum a yfirborði frumna, svokolluðum
glykonum
, og hvernig þær hafa ahrif a sjukdoma eins og krabbamein, bolgur og veirusjukdoma eins og COVID-19.
[3]
Bertozzi er
Anne T. og Robert M. Bass
-professor við hug- og raunvisindadeild
Stanford-haskola
.
[4]
Bertozzi er jafnframt rannsakandi við
Howard Hughes-læknisfræðistofnunina
[5]
og fyrrum framkvæmdastjori
Molecular Foundry
,
ortæknirannsoknarstofu
við
Lawrence Berkeley-þjoðarrannsoknarstofuna
.
[6]
Bertozzi hlaut
MacArthur-verðlaun
fyrir snilligafu þegar hun var 33 ara.
[7]
Arið 2010 varð hun fyrst kvenna til að hljota hin virtu
Lemelson-MIT-verðlaun
. Hun er meðlimur i
bandarisku visindaakademiunni
(2005),
Læknisfræðiakademiu Bandarikjanna
(2011) og
Uppfinningaakademiu Bandarikjanna
(2013). Arið 2014 var tilkynnt að Bertozzi myndi ritstyra
ACS Central Science
, fyrsta ritrynda timariti
Bandarisku efnafræðiakademiunnar
sem er aðgengilegt almenningi an endurgjalds.
[8]
Nemendur og samstarfsfolk Bertozzi hafa litið til hennar, sem er
lesbia
, sem fyrirmyndar i fræða- og visindasamfelaginu.
[9]
[10]
Bertozzi vann
Nobelsverðlaunin i efnafræði
arið 2022 asamt
Morten P. Meldal
og
Karl Barry Sharpless
, ?fyrir þroun
smellefnafræði
og liffræðilegrar þverstæðuefnafræði.“
Carolyn Bertozzi utskrifaðist
summa cum laude
með
A.B.-graðu
i efnafræði ur
Harvard-haskola
og vann þar með professornum Joe Grabowski við honnun og byggingu ljoshljoðunar-hitaeiningamælis.
[11]
A meðan Bertozzi var i grunnnami spilaði hun með nokkrum hljomsveitum. Su merkasta var Bored of Education, sem taldi meðal annars til sin verðandi gitarleikara
Rage Against the Machine
,
Tom Morello
.
[12]
[13]
Eftir utskrift vann hun hja Bell Labs með Chris Chidsey.
[14]
Bertozzi lauk doktorsgraðu i efnafræði við
Kaliforniuhaskola i Berkeley
arið 1993 undir umsja Marks Bednarski og vann við
efnasmiði
fasykra
.
[15]
A namsarum sinum i Berkeley uppgotvaði hun að veirur geta bundið sig við sykrur i likamanum.
[16]
Uppgotvunin leiddi Bertozzi in a fræðabraut
fasykruliffræði
. A þriðja ari Bertozzi i framhaldsnami var Bednarski greindur með ristilkrabbamein, sem leiddi til þess að hann tok ser leyfi fra storfum og gekk i læknaskola. Bertozzi og rannsoknarstofan luku þvi doktorsnami an beinnar umsjonar.
[17]
Eftir að Bertozzi utskrifaðist ur doktorsnami i Berkeley hlaut hun eftirdoktorsstyrk til nams við
Kaliforniuhaskola i San Francisco
(UCSF) með Steven Rosen, þar sem hun rannsakaði virkni fasykra
æðaþelsins
við að stuðla að
frumuviðloðun
a
bolgusvæðum
.
[18]
[19]
A meðan Bertozzi vann með Rosen við UCSF tokst henni að breyta protini og sykursameindum i veggjum lifandi frumna til þess að þær tækju við aðkomuefni eins og igræðslum.
[20]
Bertozzi hlaut starf við Berkeley arið 1996.
[18]
Hun hefur verið rannsakandi við
Howard Hughes-læknisfræðistofnunina
(HHMI) fra arinu 2000.
[6]
Arið 1999, a meðan Bertozzi vann hja HHMI og Berkeley, lagði hun grunn að fræðigreininni
liffræðilegri þverstæðuefnafræði
, og gaf henni nafn sitt arið 2003.
[21]
[22]
[23]
Þetta nyja fræðasvið og aðferðir þess gera rannsakendum kleift að efnabreyta sameindum i lifandi verum an þess að trufla virkni frumunnar.
[24]
Arið 2015 flutti Bertozzi til Stanford-haskola til að ganga til liðs við ChEM-H-stofnunina.
[25]
Bertozzi rannsakar fasykrufræðilega þætti undirliggjandi sjukdoma eins og
krabbameins
, bolgusjukdoma eins og
liðagigtar
og
smitsjukdoma
eins og
berkla
. Með rannsoknum sinum hefur hun aukið skilning þvi hvernig fasykrur a yfirborði frumna gera þeim kleift að bera kennsl hver a aðra og eiga samskipti sin a milli. Bertozzi hefur beitt aðferðum liffræðilegrar þverstæðuefnafræði til að rannsaka
sykurhismann
, sykrurnar sem umlykja frumuhimnuna.
[26]
Rannsoknarstofa Bertozzi hefur jafnframt þroað rannsoknarverkfæri. Meðal annars hefur hun buið til efnafræðiverkfæri til að rannsaka
glykana
i lifkerfum.
[6]
Þroun rannsoknarstofunnar a
ortækjum
sem rannsaka lifkerfi leiddi til þrounar fljotvirkra berklaskoðunartækja arið 2018.
[27]
[28]
Arið 2017 var Bertozzi boðið að taka til mals a
TED talk-fundi
vegna uppgotvunar rannsoknarstofu hennar a sykrum a yfirburði krabbameinsfrumna og getu þeirra til að forðast varnir onæmiskerfisins.
[29]
Bertozzi er með rumlega 600 greinar a Web of Science. Oftast hefur verið visað i eftirfarandi:
- Sletten, EM; Bertozzi, CR (2009).
?Bioorthogonal Chemistry: Fishing for Selectivity in a Sea of Functionality“
.
Angewandte Chemie International Edition in English
.
48
(38): 6974?98.
doi
:
10.1002/anie.200900942
.
PMC
2864149
.
PMID
19714693
.
- Bertozzi, Carolyn R.; Kiessling, Laura L. (2001). ?Chemical Glycobiology“.
Science
.
291
(5512): 2357?64.
Bibcode
:
2001Sci...291.2357B
.
doi
:
10.1126/science.1059820
.
PMID
11269316
.
S2CID
9585674
.
- Saxon, Eliana; Bertozzi, Carolyn R. (2000). ?Cell Surface Engineering by a Modified Staudinger Reaction“.
Science
.
287
(5460): 2007?10.
Bibcode
:
2000Sci...287.2007S
.
doi
:
10.1126/science.287.5460.2007
.
PMID
10720325
.
S2CID
19720277
.
- Agard, Nicholas J.; Prescher, Jennifer A.; Bertozzi, Carolyn R. (2005). ?A Strain-Promoted [3 + 2] Azide?Alkyne Cycloaddition for Covalent Modification of Biomolecules in Living Systems“.
Journal of the American Chemical Society
.
126
(46): 15046?15047.
doi
:
10.1021/ja044996f
.
PMID
15547999
.
- Dube, DH; Bertozzi, CR (2005). ?Glycans in cancer and inflammation?potential for therapeutics and diagnostics“.
Nature Reviews Drug Discovery
.
4
(6): 477?88.
doi
:
10.1038/nrd1751
.
PMID
15931257
.
S2CID
22525932
.
- ↑
?Carolyn R. Bertozzi“
.
HHMI.org
(enska)
. Sott 5. februar 2020
.
- ↑
Petur Magnusson (5. oktober 2022).
?Fa Nobelsverðlaun fyrir þroun a smellefnafræði“
.
RUV
. Sott 5. oktober 2022
.
- ↑
?Carolyn Bertozzi | Department of Chemistry“
.
chemistry.stanford.edu
. Sott 16. mars 2022
.
- ↑
Adams, Amy.
?Stanford chemist explains excitement of chemistry to students, the public“
. Stanford News. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 5 januar 2022
. Sott 19. juli 2015
.
- ↑
?Carolyn Bertozzi honored by GLBT organization“
.
UC Berkeley News
. 27. februar 2007
. Sott 8. februar 2013
.
- ↑
6,0
6,1
6,2
?Carolyn Bertozzi“
. HHMI. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 5 oktober 2022
. Sott 8. februar 2013
.
- ↑
?Carolyn Bertozzi, Organic Chemist“
.
MacArthur Foundation
. Sott 3. februar 2015
.
- ↑
Wang, Linda.
?Carolyn Bertozzi To Lead ACS Central Science | Chemical & Engineering News“
.
cen.acs.org
. Sott 19. agust 2015
.
- ↑
Cassell, Heather (22. februar 2007).
?Two Bay Area gay scientists honored“
.
Bay Area Reporter
. Sott 24. oktober 2015
.
- ↑
?NOGLSTP to Honor Bertozzi, Gill, Mauzey, and Bannochie at 2007 Awards Ceremony in February“
. NOGLSTP
. Sott 19. februar 2019
.
- ↑
Grabowski, Joseph J.; Bertozzi, Carolyn R.; Jacobsen, John R.; Jain, Ahamindra; Marzluff, Elaine M.; Suh, Annie Y. (1992). ?Fluorescence probes in biochemistry: An examination of the non-fluorescent behavior of dansylamide by photoacoustic calorimetry“.
Analytical Biochemistry
.
207
(2): 214?26.
doi
:
10.1016/0003-2697(92)90003-P
.
PMID
1481973
.
- ↑
?Meet Carolyn Bertozzi“
. NIGMS. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 5 oktober 2017
. Sott 8. februar 2013
.
- ↑
Houlton, Sarah (Jan 12, 2018).
?Carolyn Bertozzi“
.
Chemistry World
. Sott
Oct 7,
2020
.
- ↑
?Carolyn Bertozzi' s Winding Road to an Extraordinary Career ? inChemistry“
.
inchemistry.acs.org
. Sott 17. februar 2020
.
- ↑
?Bertozzi: Infectious In Her Enthusiasm“.
Chemical & Engineering News
.
78
(5): 26?35. 31. januar 2000.
- ↑
?Carolyn Bertozzi | Lemelson-MIT Program“
.
lemelson.mit.edu
. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 10. agust 2020
. Sott 5. februar 2020
.
- ↑
Azvolunsky, Anna (31. mai 2016).
?Carolyn Bertozzi: Glycan Chemist“
.
The Scientist Magazine
. Sott
Oct 7,
2020
.
- ↑
18,0
18,1
Davis, T. (16. februar 2010).
?Profile of Carolyn Bertozzi“
.
Proceedings of the National Academy of Sciences
.
107
(7): 2737?2739.
Bibcode
:
2010PNAS..107.2737D
.
doi
:
10.1073/pnas.0914469107
.
PMC
2840349
.
PMID
20160128
.
- ↑
Gardiner, Mary Beth (2005).
?The Right Chemistry“
(PDF)
.
HHMI Bulletin
. Winter 2005: 8?12
. Sott 24. oktober 2015
.
- ↑
?Carolyn Bertozzi“
.
Chemical Heritage Foundation
. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 12. juli 2016.
- ↑
?Carolyn Bertozzi's glycorevolution“
.
Chemical & Engineering News
(enska)
. Sott 12. februar 2020
.
- ↑
?NIHF Inductee Carolyn Bertozzi Invented Bioorthogonal Chemistry“
.
www.invent.org
(enska)
. Sott 5. februar 2020
.
- ↑
Sletten, Ellen M.; Bertozzi, Carolyn R. (20. september 2011).
?From Mechanism to Mouse: A Tale of Two Bioorthogonal Reactions“
.
Accounts of Chemical Research
.
44
(9): 666?676.
doi
:
10.1021/ar200148z
.
ISSN
0001-4842
.
PMC
3184615
.
PMID
21838330
.
- ↑
Sletten, Ellen M.; Bertozzi, Carolyn R. (2009).
?Bioorthogonal Chemistry: Fishing for Selectivity in a Sea of Functionality“
.
Angewandte Chemie International Edition in English
.
48
(38): 6974?6998.
doi
:
10.1002/anie.200900942
.
ISSN
1433-7851
.
PMC
2864149
.
PMID
19714693
.
- ↑
?Carolyn R. Bertozzi“
.
bertozzigroup.stanford.edu
. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 6. agust 2019
. Sott 13. april 2018
.
- ↑
Xiao, Han; Woods, Elliot C.; Vukojicic, Petar; Bertozzi, Carolyn R. (22. agust 2016).
?Precision glycocalyx editing as a strategy for cancer immunotherapy“
.
Proceedings of the National Academy of Sciences
(enska).
113
(37): 10304?10309.
Bibcode
:
2016PNAS..11310304X
.
doi
:
10.1073/pnas.1608069113
.
ISSN
0027-8424
.
PMC
5027407
.
PMID
27551071
.
- ↑
?Carolyn Bertozzi 2010 Lemelson-MIT Prize“
. MIT. Afrit af
upprunalegu
geymt þann 10. agust 2020
. Sott 13. mai 2014
.
- ↑
Kamariza, Mireille; Shieh, Peyton; Ealand, Christopher S.; Peters, Julian S.; Chu, Brian; Rodriguez-Rivera, Frances P.; Babu Sait, Mohammed R.; Treuren, William V.; Martinson, Neil; Kalscheuer, Rainer; Kana, Bavesh D. (2018).
?Rapid detection of Mycobacterium tuberculosis in sputum with a solvatochromic trehalose probe“
.
Science Translational Medicine
.
10
(430): eaam6310.
doi
:
10.1126/scitranslmed.aam6310
.
ISSN
1946-6242
.
PMC
5985656
.
PMID
29491187
.
- ↑
Bertozzi, Carolyn.
?Carolyn Bertozzi | Speaker | TED“
.
www.ted.com
(enska)
. Sott 5. februar 2020
.
|
---|
1901?1925
| | |
---|
1926?1950
| |
---|
1951?1975
| |
---|
1976?2000
| |
---|
2001?
| |
---|