Maurico
esas
arkipelago
e lando jacanta sud-este de
Afrika
en
Indial oceano
, inter
Madagaskar
,
Seycheli
e
Reunion
. Ol distas cirkume 2.000 km este de Afrikana kontinento.
Bazala fakti pri Maurico
Maurico ja konocabis depos la
10ma yarcento
dal Araba maristi, qui nomizis ol
Dina Arobi
.
Portugalani
, qui esis l'unesma
Europani
qui vizitis l'insuli, trovis l'insulo sen habitantaro en
1507
. En 1512, Portugalana maristo
Pedro de Mascarenhas
trovis l'insulo, ed, en lua homajo, navigisto Diogo Rodrigues nomizis li
Mascarenhas
. Pose, la vicina insuli nomesis
insuli Rodrigues
, homaje Diogo Rodrigues.
En
1598
l'unesma
Nederlandani
aparis ed, ye la
20ma di septembro
sam yaro, li nomizis l'insulo
Prins Maurits van Nassaueiland
(Insulo di Princo Mauritius, origino di nuna nomo "Maurico") memoriginta Nederlandana princo
Johan Maurits van Nassau-Siegen
. Nederlandani komencis koloniigar l'insulo en
1638
e finis lua koloniigo en
1710
.
Franci
okupis l'insulo en
1710
til la
3ma di decembro
1810
, kande
Britaniani
vinkis Franca armeo en l'insulo ed okupis ol. Britanian administrado, qua komencis kun
Robert Townsend Farquhar
karakterizis su por rapida ekonomiala e sociala chanji. un ek la maxim importanta esis l'aboliso di
sklaveso
en
1835
. Agrokultivisti recevis indemni di du milion
Britaniana pundi
por la perdajo di lua sklavi, importita de Afrika e
Madagaskar
dum Franca dominaco. Pos l'aboliso di la sklaveso,
Indiani
enmigranti komencis arivar en l'insulo quale libera laboristi por remplasar la sklavi.
Elekti por legifal asemblajo qui eventis en
1947
, vinkesis da
Labour Party
e markizis la fino di dominaco di
Franca-parolanti
en la politiko dil insulo, e l'unesma pazo por futura nedependo. La kampanio por nedependo kreskis pos
1961
, ed en
1965
Britaniani separis l'arkipelago Chagos del teritorio di Maurico por krear la
Britaniana teritorio che Indial Oceano
ed uzar ta insuli en defensiva strategii kun Usa.
La nedependo di Maurico eventis ye la
12ma di marto
1968
, kom membro di la "
Commonwealth
". Ye la
12ma di marto
1992
, la lando divenis
republiko
.
Maurico esas
parlamentala
republiko
. La
chefo di stato
esas la
prezidanto
, qua elektesas da la parlamento por 5 yari. La
chefo di guvernerio
esas la
chefministro
, qua elektesas da la prezidanto. La prezidanto indikas l'altra ministri, kun la helpo di la chefministro. La
konstituco
di Maurico adoptesis ye la
12ma di marto
1968
, dio di la nedependo di la lando.
La
parlamento
havas unika chambro, la Nacional Asemblo
(National Assembly)
, kun 70 membri, di qui 62 elektesas direte dal populo por 4 yari. L'altra 8 membri elektesas da supra korto di la lando, por sekurar ke rasala e religiala minoritati havas reprezenteri en la parlamento.
La bazo di la legala sistemo di Maurico esas l'Angla e la Franca legala sistemi. La supra korto di Maurico havas 6 membri. Ank existas alta apelo-korto.
La teritorio di Maurico kreesis per
volkanal
aktiveso cirkume 8 milion yari ante nun. Lua maxim alta punto esas monto "Piton de la Petite Riviere Noire", kun 828
m
sur
marala nivelo
.
Insuli Rodrigues
, jacanta 560 km nord-este de Maurico, insuli Agalega, kun 289 habitanti e 1.100 km norde de Maurico, ed anke l'
arkipelago
Cargados Carajos ank esas parto di la lando.
Maurico havas
tropikala klimato
kun
oceanal
influo. La pluvoza sezono eventas de novembro til aprilo. L'yarala mezavalora
pluvo-quanto
varias de 900 mm en litoro til 1.500 mm en alta regioni. La mezavalora
temperaturo
varias de 20.4 °C dum
vintro
til 24.7 °C dum
somero
.
Cikloni
povas eventar de
januaro
til
marto
.
En 1993 49,26% de lua sulo uzesis por
agrokultivo
, e 22% esis boski e foresti. Multa rara speci di animali existas en Maurico, ma l'introdukto di exotika speci minacas la nativa.
Dronto
esis nativa ucelo qua desaparis en
1681
, min kam du yarcenti pos lua deskovro.
Pos la nedependantesko, l'
ekonomio
di Maurico diversigesis.
Turismo
, la produktado di stofi e
sukro
e financal agadi esas la precipua ekonomial agadi di la lando. Recente, komunikala teknologii, pesko e rinovigebla fonti di energio anke divenis importanta.
Segun statistiki de
The World Factbook
pri 2023, Maurico havis 1 309 448 habitanti
[2]
. Segun la
demografiala kontado
di 2011, Maurico havis 1 286 340 habitanti, di qui 1 248 129 habitis Maurico e 37 922 habitis Rodrigues. La habitantaro mixas Indian-Mauricani, kreoli, Chinian-Mauricani, Franca Mauricani ed Angla-Mauricani. De 1972 til nun, la demografiala kontadi ne havas inquesti pri raso.
[2]
La linguo oficala esas
Angla
, parolata da min kam 1% de la habitantaro kom matrala linguo. La kreola linguo di Maurico esas la maxim parolata: 86,5%. Bhojpuri parolesas da 5,3%,
Franca
da 4,1%, 1,4% parolas du lingui, 2,6% parolas altra lingui (inkluzite l'Angla), e 0,1% ne informis lia matrala linguo en 2011.
[2]
La Franca ank uzesas en
televiziono
e
jurnali
[3]
.
Segun statistiki de 2015, 97,5% dil adulti Mauricana savis lektar e skribar
[4]
, un ek la maxim alta procenti en Afrika. Omna studianti mustas lernar l'
Angla
e la
Franca
, e frequentar skolo esas obligata til evar 16 yari
[5]
.
La procento di habitantaro segun
religio
esas:
hinduismo
(48,5%).
Katoliki
esas 26,3%, Mohamedani esas 17,3%, altra kristani esas 6,4%, altra religii esas 0,6%, sen religio esas 0,7%, e 0,1% ne informis pri religio.
[2]
La 10 maxim granda urbi di Maurico
(
2019
)
|
Mauricana
koquoarto
mixas Indiana, Afrikana, Chiniana ed Europan influi.
Atuno
,
buliono
,
daube
(klasika Provencala disho),
civet de lievre
e
coq au vin
(hano bolieskata kun
vino
, lardo, fungi, e kelkafoye
alio
) esas lua precipua dishi.
Pipro
esas kelkafoye uzata por elaborar li.
La celebro-dii dil Indiana festivali Ratha-Yatra, Ugadi, Maha Shivratree e Thaipoosam Cavadee, Ganesh Chaturthi,
Diwali
, e di la printempo-festivalo Chiniana esas publika vakancodii.
Kristnasko
, l'asunciono di la Virgino Maria, e la Mohamedana festo Eid ul-Fitr ank celebresas kom vakancodii.
L'
arkitekturo
di Maurico influesis dal kontakto komercala inter Europa e l'Oriento. Arkitekturala stili adportita da Nederlandani, Franci ed Angli pos la 17ma yarcento mixesis kun influi Indiana e de estal Afrika, e rezultis unika arkitekturala stilo, kun artala importo. Tamen, la multa yardeki di politikala, ekonomiala e kulturala chanji rezultis la destrukto di multa exempleri del arkitekturala heredajo Mauricana.
Pri
literaturo
, la maxim importanta skriptisti esas
Malcolm de Chazal
, Ananda Devi, Raymond Chasle, Loys Masson, Marcel Cabon ed
Edouard Maunick
. La maxim multa skriptisti skribas en la lingui
Franca
,
Angla
o
Bhojpuri
, ma skriptisto Abhimanyu Unnuth skribas en
hindi-linguo
.
La maxim populara muzikala jenri esas
sega
, kantata en kreola linguo, qua originis de la muziki kantita e pleita da sklavi, e lua fuziono kun
reggae
, nomizita
seggae
. Muziki kantata en Bhojpuri, la muziki di filmi de
Bollywood
e
rock
ank esas populara.
La maxim populara
sporto
en Maurico esas
futbalo
. Altra populara sporti esas biciklado,
tabloteniso
,
kavalo-kurado
,
badminton
,
volebalo
,
basketbalo
,
handbalo
,
boxo
,
judoo
ed altra kombato-sporti, ed
atletismo
.