Venezia
(surnomizita
kanali
-urbo
) esas chef-urbo di la
regiono
Veneto
e di la provinco samnoma, en
Italia
. Segun statistiki de 2020, ol havis 258 685 habitanti, di qui 55 000 personi rezidas en lua historiala quartero (
centro storico
). Ensemble kun
Padova
e
Treviso
, ol apartenas a la
metropolala regiono
Padova-Treviso-Venezia (PATREVE), qua havas 2,6 milion habitanti.
[1]
L'urbo jacas sur multa mikra
insuli
en
marshoza
laguno
alonge l'
Adriatiko
en nord-estal Italia, inter la boki di la fluvii
Po
e Piava. L'urbo okupas 118 insuleti sur la laguno.
Veneziana republiko
esis la precipua marala povo e bazo por la
krucomiliti
. Ol anke esis la maxim importanta
artala
e komercala centro (nome por
spici
) dum la
Renesanco
. L'urbo esis nasko-loko di
Antonio Vivaldi
.
Malgre ne restar historiala enrejistruri pri la fondo di Venezia, l'atesti disponebla posibligis a multa historiisti afirmar ke l'unesma habitanti dil urbo esis refujinti veninta de vicina Romana urbi, exemple
Padova
,
Aquileia
,
Treviso
,
Altinum
e
Concordia
(la nuna Portogruaro), ed anke de rurala regioni, qui fugis de multa invadi dal Germani e dal Huni.
[2]
Posa fonti Romana mencionis la habitado di peskisti en multa insuli de la laguno. Tradicionale, on identifikas la fondo dil urbo kun la dediko dil kirko di San Giacomo, situita sur l'insulo Rialto (
Rivoalto
, "alta rivo") eventinta ye la
25ma di marto
421
(Dio dil Anunco-festo).
L'unesma
dojo
di Venezia, Paolo Lucio Anafesto, elektesis en 697, segun afirmas kroniko skribita en 1008. Kelka moderna historiisti afirmas ke Paolo Lucio Anafesto esis fakte l'exarko (reprezentero dil imperiestro Leo la 3ma Izauriano, de
Bizanco
). En 726, soldati e civitani del exarkio, incitita dal
papo Gregorius la 2ma
, komencis revolto kontre l'ikonoklasmo Bizancana. En 751, Lombarda rejulo Aistulf konquestis la maxim multa teritorio del exarkio Ravenna, e Venezia restis la sola avanposteno Bizancana en la regiono, sempre plu multe autonoma.
Karolus la Granda
probis submisar Venezia, ed imperis ke la papo ekpulsez Veneziani de Pentapolis ("kin urbi", Rimini, Pesaro, Fano, Sinigaglia ed Ancona), che
Adriatiko
. Peppino, filiulo de Karolus, probis siejar Venezia, sensucese e kun granda perdaji: la siejo duris dum sis monati, e l'armeo de Peppino devastesis pro morbi, e fine retretis en 810. Poka monati pose, Peppino mortis, posible pro morbo aquirita dum la siejo. En 814, pakto inter Karolus la granda e l'imperiestro Nikeforos la 1ma de Bizanco agnoskis Venezia kom Bizancana teritorio, ed agnoskis la yuro dil urbo pri komerco en tota
Adriatiko
.
De la 9ma til la 12ma yarcenti, Venezia divenis povoza marala imperio, anke konocata kom un ek la 8
repubbliche marinare
. Ultre Venezia, altra povoza republiki esis
Genova
,
Pisa
e
Amalfi
. La strategiala lokizo di Venezia, apud
Adriatiko
, e l'elimino di
pirati
alonge la litoro di
Dalmatia
transformis ol en importanta komercala centro inter westal Europa,
Bizancana imperio
ed
Azia
. La republiko kaptis diversa posedaji an l'estala rivo di Adriatiko ante 1200, ambe por motivi komercala e por kombatar pirati. Ol dominacis la komerco di
salo
, obtenita de insuli che
Egea maro
, nome
Kriti
, e mantenis importanta komercala privileji kun
Bizancana imperio
. Lua povo augmentis pos la
4ma krucomilito
, qua kulminis kun la kapto di
Konstantinoplo
ed establiso di tale nomizita "Latina imperio". Konstantinoplo spoliesis, e quar skulturi pri kavali del
hipodromo
dil urbo kaptesis ed instalesis avan la katedralo di Santa Markus, en Venezia.
Dum la 13ma yarcento, Venezia esis la maxim povoza urbo di Europa: cirkume 36 mil maristi laboris en 3 300 navi, e l'urbo dominacis Mediteranea komerco. L'urbo administresis da la Granda Konsilistaro, qua konsistis ek nobela familii. La Konsilistaro nominis tota publika oficisti e la Senato, qua havis de 200 til 300 membri, de qui 10 selektesis por formacar la "konsilistaro di la 10", qua administris la urbo. Inter la dek, 1 elektesis kom "
dojo
", o supra exekutiva chefo. La dojo mantenis lua titulo dumvive. Ca administro-strukturo havis similesi kun l'anciena
Romana republiko
, kun elektita chefo (dojo), asemblitaro di nobeli simila a senato, e civitanaro kun limitizita politikala povo.
La
reliefo
di Venezia esas plana, e granda parto dil urbo jacas sub la
marala nivelo
. Ofte, tale nomizita
Acqua alta
(alta
marei
) inundas granda parti dil urbo. En 2003 inauguresis moderna sistemo di
digi
por protektar ol.
La
klimato
di Venezia esas
humida subtropikala
(
Cfa
, segun la
klimatala klasifikuro da Koppen-Geiger
), kun kolda vintri e varma e humida someri. La maxim kolda monato esas
januaro
, kun temperaturo mezavalora di 3,3°C. La maxim varma monato esas
julio
, kun mezavalora temperaturo di 23°C. La mezavalora yarala
temperaturo
esas 13°C.
La mezavalora yarala
pluvo-quanto
esas 748,4mm. La maxim pluvoza monato esas junio (78 mm), kontre ke la maxim sika monato esas januaro (47 mm).
Turismo
esas importanta ekonomial agado por la urbo de la
18ma yarcento
, kande richa Europani, nome Britaniani, kreis tradiciono konsistinta ek exkursar tra Europa por konocar exempleri pri klasikal arto. Ca exkurso nominesis
Grand Tour
. Dum la 19ma yarcento, Venezia divenis eleganta centro por la "richi e famozi", qui lojis su e dineis en luxoza loki, exemple la hotelo
Danieli
e la kafeerio
Caffe Florian
.
Nun existas multra atraktivi en la urbo, exemple:
- La
baziliko
di Santa Markus (
Cattedrale Patriarcale di San Marco
), jacanta sur la samnoma
placo
(
Piazza San Marco
) qua kompleteskis la yaro 1092.
- La palaco dil dojo (duko) di Venezia, fondita en 1340, qua divenis
muzeo
en 1923.
- La Granda Kanalo (
Canal Grande
), la precipua
kanalo
dil urbo.
- La
Ponto Rialto
, konstruktita unesmafoye en 1173, sur la Granda Kanalo.
- ↑
Patreve, l'attuale governance non-funziona
-
Publikigita da Corriere Della Sera. Dato di publikigo: 6ma di marto 2011. Idiomo: Italiana.
- ↑
Le origini di Venezia
. Publikigita da Istituto Geografico De Agostini. Loko di publikigo: Novara.