Nagsasabtan
:
41°54′N
12°27′E
/
41.900°N 12.450°E
/
41.900; 12.450
Ti
Siudad ti Batikano
[14]
wenno
Estado ti Siudad ti Batikano
,
[15]
iti
Italiano
opisial a ti
Stato della Citta del Vaticano
(
panangibalikas
[?staːto della t??it?ta del vati?kaːno]
),
[16]
ket maysa a
napalikmutan ti daga
a
naturay
nga
siudad-estado
a ti teritoriona ket buklen iti nadidingan nga
enclave
ti kaunegan ti siudad ti
Roma
,
Italia
. Adda daytoy ti kalawa ti agarup a 44 ektaria (110 acre), ken ti populasion iti sumorok a 800.
[6]
[17]
Daytoy ket mangaramid ti Siudad ti Batikano ti kabassitan a naturay nga estado iti lubong babaen ti kalawa ken populasion.
Ti Estado ti Siudad ti Batikano ket nabangon idi 1929 babaen ti
Laterano a Tulag
, a pinirmaan babaen ti
Sekretario Kardinal ti Estado
a ni
Pietro Gasparri
, para ken ni
Papa Pio XI
ken babaen ti
Kangrunaan a Ministro ken Daulo ti Gobierno
a ni
Benito Mussolini
para ken ni Ari
Victor Emmanuel III ti Italia
.
[18]
Ti Estado ti Siudad ti Batikano ket naisangsangyan manipud iti Santa Sede,
[19]
a napetsaan daytoy manipud idi
nasapa a Kristianidad
ken isu ti kangrunaan a
episkopal a sede
dagiti 1.2 bilion a
Latin
ken ti
Dumaya a Katoliko
a kumapkappon iti sangalubongan. Dagiti bilin iti Siudad ti Batikano ket naipablaakda iti Italiano; dagiti opisial a dokumento iti Santa Sede ket kangrunaan a maited iti
Latin
. Dagitoy dua nga entidad ket adada dagiti naisangsangyan a pasaporte: ti Santa Sede, a saan a maysa a pagilian, ket agitited laeng iti diplomatiko ken serbisio a pasaporte, a ti Estado ti Siudad ti batikano ket agitited iti kadawyan a pasaporte. Nga iti tunggal maysa a kaso ket agitited laeng iti bassit a pasaporte.
Ti
Laterano a Tulag
idi 1929, a nangisangpet ti irurumsua ti siudad-estado, ket mangisao a ka kas ti baro a panakapartuat (Pangyuna ken Artikulo III), a saan a pakakitaan dagiti dakdakkel a
Papa nga Estado
(756?1870) a sigud idi a nagsakup ti kaaduan iti tengnga nga Italia. Kaaduan kadagityo a teritorio ket nasagepsep iti Pagarian ti Italia idi 1860, ken ti maudi a paset, ti siudad iti Roma nga adda ti
Lazio
, kalpasan ti sangapulo a tawen, idi 1870.
Ti Siudad ti Batikano ket maysa a
eklesiastiko
[6]
wenno
saserdote
-
a monarkiko
[7]
nga estado, a tinurayan babaen ti Obispo iti
Roma
?a ti Papa. Dagiti kangatuan nga opisio ti estado ket dagiti Katoliko a klerigo a nagtaud kadagiti nadumaduma a pagilian. Daytoy ket naturay a teritorio iti
Santa Sede
(
Sancta Sedes
) ken ti lokasion ti pagtaengan ti Papa, a matawtawagana ti
Apostoliko a Palasio
.
Dagiti Papa ket kadawyan a nagtaengda iti daytoy a lugar nga idi 1929 ket nagbalin a ti Siudad ti Batikano manipud idi pannakaisubli manipud iti
Abinion
idi 1377, ngem nagtaengda pay kadagiti napalabas a panawen idiay
Quirinal a Palasio
idiay Roma ken sabsabali pay a lugar. Kasisigudda, a nagtaeng idiay
Laterano a Palasio
idiay
Turod ti Caelian
idiay adayo a bangir iti Roma manipud iti Batikano. Ni
Emperador Konstantino
ket nangited iti daytoy a lugar ken ni
Papa Miltiades
idi 313. Ti pannakapirma dagiti nagtultulagan a nangibangon ti baro nga estado ket naaramid dita naudi a patakder, a nangited ti panakaipangato ti nagan iti
Laterano a Tulag
, a babaen ti pannakaaammo dagitoy.
Ti
klima
ti Batikano ket kapadpada ti Roma; a kalalaiganna, a
Mediteraneo a klima
nga adda ti nalanay, a panagtutudo iti kalamiisan a tiempo manipud iti Septiembre aginggana ti tengnga ti Mayo ken napudot, a namaga a kalgaw manipud iti Mayo aginggana ti Agosto. Adda pay dagiti lokal a langlanga, a naipangpangruna ti angep ken linnaaw, a pinataud babaen ti naisangsangayan a kinadakkel ti Basilika ni San Pedro, ti kangato, dagiti burayok ken ti kadakkel ti nasimiento a kuadrado.
Ti Siudad ti Batikano ket isu ti kabassitan nga
estado
, a daytoy ket agarup laeng a 44 ha (110 acre).
Idi Hulio 2007, ti Batikano ket immannurot nga agbalin ti immuna a
karbon nga agmangngamangnga
nga estado. Planoda a magun-od daytoy babaen ti panagtangdanan ti
panagipugso ti karbona dioksido
nga adda ti panakapartuat iti
Kabakiran a Klima ti Batikano
idiay Hungria.
[20]
- ^
Dagiti agbisbisita ken turista ken saanda a mapalubusan nga agmaneho iti uneg ti Batikano no awan ti naisangayan a pammalubos, a kadawyan daytoy a maited laeng kadagiti adda kaipanggepanda iti opisina ti Batikano.
- ^
Website ti Estado ti Siudad ti Batikano
- ^
Tulag a nagbaetan ti Santa Sede ken Italia
, artikulo 26.
- ^
Ti Siudad ti Batikano ket maysa a
siudad-estado
- ^
Segun ti parapo a maika-2 iti
Legge sulle fonti del diritto
iti 7 Hunio 1929, amin a linteg ken pagalagadan iti estado ket maipablaak iti pagsasao nga Italiano
Supplemento per le leggi e disposizioni dello Stato della Citta del Vaticano
a naikabit iti
Acta Apostolicae Sedis
. Ti teksto dagiti pito nga immuna a banag a naipablaak iti dayta a suplemento ket naited
ditoy.
Bayat a ti estado ket agus-usar laeng ti Italiano, adu pay dagiti nadumaduma a pagsasao nga inususar babaen dagiti instituto a mabirukan iti kaunegan ti estado, a kas iti
Santa Sede
, ti
Pontipiko a Suiso a Guardia
, ken ti
Pontipiko nga Akademia dagiti Siensia
. Ti Santa Sede ket agus-usar iti
Latin
a kas ti opisial a pagsasao ken Pranses a kas ti diplomatiko a pagsasao; iti maipatinayon, ti bukodna a
Sekretaria ti Estado
ket agus-usar iti Ingles, Aleman, Italiano, Polako, Portuges ken Espaniol. Ti Suiso a Guardia, kadagiti bilin iti parada ket nait-ited iti Aleman, ken agus-usar pay ti Pranses ken Italiano kadagiti amin nga opisial a seremoniana. Ti semi-opisial a warnakan ti Santa Sede a
L'Osservatore Romano
ket agus-usar iti Ingles, Pranses, Aleman, Italiano,
Malayalam
, Polako, Portuges ken Espaniol. Ti
Radio Batikano
ket agususar kadagiti 40 a pagsasao, a mairaman ti Albanes, Amariko, Arabiko, Armenio, Bieloruso, Bulgaro, Insik, Kroata, Tseko, Esperanto, Ingles, Filipino, Pranses, Aleman, Hindi, Hungaro, Italiana, Leton, Lituano, Malayalam, Polako, Portuges, Rumano, Ruso, Eslobako, Eslobeno, Somali, Espaniol, Swahili, Tamil, Tigrigna, Ukraniano, ken Bietnamis.
- ^
http://www.vatican.va/holy_father/paul_vi/apost_constitutions/documents/hf_p-vi_apc_19670815_regimini-ecclesiae-universae_it.html
- ^
a
b
c
d
"Santa Sede (Siudad ti Batikano)"
.
CIA?The World Factbook
. Naiyarkibo manipud iti
kasisigud
idi 2019-01-10
. Naala idi
9 Hulio
2011
.
- ^
a
b
"catholic-pages.com"
. catholic-pages.com
. Naala idi
9 Hulio
2011
.
- ^
"Internet a portal iti Estado ti Siudad ti Batikano"
. Estado ti Siudad ti Batikano
. Naala idi
9 Hulio
2011
.
- ^
Nick Megoran, "Megoran" (Internasional nga Ensiklopedia iti Heograpia ti Tao, Tom. 11, Elsevier 2009 ISBN 978-0-08-044911-1), p.226
- ^
[1]
Naiyarkibo
2019-01-10 iti
Wayback Machine
,
The World Factbook
, CIA. Naala idi 25 Enero 2012.
- ^
Manipud idi 1 Enero2002.
www.vatican.va
Opisina ti Santa Sede a Pagmalditan
? Sapasap a Pakaammo. Naala idi 23 Oktubre 2009.
- ^
Sakbay idi 2002, ti
Lira ti Batikano
(a maipada ti Italiano a lira)
- ^
Ti
ITU-T
a nainagan a kodigo a 379 para iti Siudad ti Batikano. Nupay kasta, ti Siudad ti Batikano ket nairaman iti Italiano a plano ti panagnumero ken agus-usar ti pagilian ti Italia a kodigo ti 39, a sarunuen babaen ti 06 (para iti Roma) ken 698.
- ^
Rubino, Carl Ralph Galvez (2000). "Batikano".
Ilocano Dictionary and Grammar: Ilocano-English, English-Ilocano
(iti Ingles ken Ilokano). University of Hawai?i Press. p. 105.
ISBN
978-0-8248-2088-6
.
- ^
"Sapot a Pagsaadan ti Estado ti Siudad ti Batikano"
. Vaticanstate.va
. Naala idi
15 Oktubre
2010
.
- ^
"Stato della Citta del Vaticano" ket isu ti nagan nga inus-usar iti
pannakaipatakder a dokumento
ti estado, ti
Tulag a nagbaetan ti Santa Sede ken Italia
, nga artikulo 26.
- ^
"Estado ti Siudad ti Batikano"
. Gobierno ti Siudad ti Batikano
. Naala idi
28 Nobiembre
2007
.
- ^
Pangyuna iti Laterano a Tulag
- ^
"Panagtaeng ken panagtrabaho iti ballasiw-taaw ? Santa Sede"
.
Opisina ti Ganganaet ken Mankomunidad ti Nagkaykaysa a Pagarian
. Naiyarkibo manipud iti
kasisigud
idi 2010-04-29
. Naala idi
2012-06-04
.
- ^
"Ti Batikan ket agbalin nga Agmangngamangnga iti Karbon"
. United Press International. 13 Hulio 2007
. Naala idi
12 Septiembre
2009
.
|
---|
|
Akinlaud
| |
---|
Akin-amianan
|
- Copenhagen
,
Dinamarka
- Helsinki
,
Pinlandia
- Longyearbyen
,
Svalbard
(Norwega)
- Mariehamn
,
Is-isla ti Aland
(Pinlandia)
- Olonkinbyen
,
Jan Mayen
(Norwega)
- Oslo
,
Norwega
- Reykjavik
,
Islandia
- Riga
,
Letonia
- Estokolmo
,
Suesia
- Tallinn
,
Estonia
- Torshavn
,
Is-isla ti Peroe
(Dinamarka)
- Vilnius
,
Lituania
|
---|
Sentral
|
- Berlin
,
Alemania
- Berna
,
Suisa
- Bratislava
,
Eslobakia
- Budapest
,
Hungaria
- Ljubljana
,
Eslobenia
- Luxembourg
,
Luxembourg
- Prague
,
Republika a Tseka
- Vaduz
,
Liechtenstein
- Vienna
,
Austria
- Warsaw
,
Polonia
|
---|
Akin-abagatan
|
- Ankara
,
Turkia
3
- Atenas
,
Gresia
- Belgrado
,
Serbia
- Bucharest
,
Romania
- Gibraltar
,
Gibraltar
(UK)
- Lisbon
,
Portugal
- Madrid
,
Espania
- Monaco
, Monaco
- Nicosia
,
Cyprus
4
- Amianan a Nicosia
,
Akin-amianan a Cyprus
4, 5
- Podgorica
,
Montenegro
- Pristina
,
Kosovo
5
- Roma
,
Italia
- San Marino
, San Marino
- Sarajevo
,
Bosnia ken Herzegovina
- Skopje
,
Amianan a Macedonia
- Sofia
,
Bulgaria
- Tirana
,
Albania
- Valletta
,
Malta
- Siudad ti Batikano
, Siudad ti Batikano
- Zagreb
,
Kroasia
|
---|
Akindaya
|
- Baku
,
Azerbaijan
3
- Chi?in?u
,
Moldova
- Kyiv
,
Ukrania
- Minsk
,
Bielorusia
- Moscow
,
Rusia
3
- Nur-Sultan
,
Kazakhstan
3
- Stepanakert
,
Artsakh?
4, 5
- Sukhumi
,
Abkhazia
3, 5
- Tbilisi
,
Georgia
3
- Tiraspol
,
Transnistria
5
- Tskhinvali
,
Abagatan nga Osetia
3, 5
- Yerevan
,
Armenia
4
|
---|
|
|
---|
Sapasap
| |
---|
Dagiti nailian a biblioteka
| |
---|
Dadduma
| |
---|