???????
(vitamin) ?? ???? ???? ???? ?? ???? ???, ????? ??? ????? ?? ???? ?????? ??? ???????? ???? ??? ???????? ??? ?? ??
???????? ?????
???? ???? ?? ????? ?? ??????? ??? ???? ??, ?? ???? ?????? ???????? ?????? ??? ????? ??????? ???? ???? ?? ????; ????? ???? ?? ??? ??? ???? ?????? ???
[1]
[2]
[3]
??????? ?? ??? ?? ???? ???? ??? ?? ??????? ??? ??? ??????? ??????? ?? ???? ???
[
??????? ????
]
- ??????? ? - ?????? ?????
??????
?
?????????????
, ??????? ?? ????? ??????????, ????? ?? ????????? ??? ???????? ?? ???, ???????? ???? ????
- ??????? ??1 -- ?????? ?? ?????, ??? ?? ??? ?? ????, ???????? ?????, ????-????, ???? ?? ????, ??????, ??? ?? ????? ????
- ??????? ??2 -- ?????? ?? ?????, ????? ?????? ?? ????, ??? ?? ???? ?? ??? ????, ???? ??????? ???, ?????? ? ?? ???? ????
- ??????? ??3 -- ??? ?? ???????, ????? ?? ????? ????? ????, ???? ?????? ??? ???????, ?????? ??????? ?? ???? ????
- ??????? ??5 -- ??????? ??? ????, ????? ??? ??? ????
- ??????? ??6 --
????? ???
, ???????? ?? ??? ?? ??? ?? ????, ???? ?? ??? ?? ????, ??????? ????
- ??????? ??7 --
????
?? ??????, ???? ??? ????, ????? ?? ????? ??? ?????? ??? ??? ????
- ??????? ??12 -- ????? ?? ????
- ??????? ?? -- ?????? ?????, ???????? ?? ????? ?? ?????, ??? ?? ??? ?? ????? ?????? (
???????
), ???????? ????? ???? ????
- ??????? ?? --
???? ???
(
???????
), ????? ????, ?????? ?? ????? ????
- ??????? ? --
???
????? ?? ?? ?????
- ??????? ?? --
?????
?? ????? ????, ????,
??????????
????
- ????? ???? -- ??????? ??? ????? ??? ???? ???
??????? ? ?? ???????? ??? ??????? ??? ??? antixerophthalmic ??????? ?? ???? ??
??????? ????? ?? ????? ?? ???? ?????? ?????? ???? ??? ??? ?? ?? ???????? ????? ?? ????? ??? ?? ??????? ???? ??? ???? ????? ?? ??????? ??? ??? ????? ???? ??? ??? ???? ?? ???? ?? ?????, ???, ?????, ??????, ????, ?????? ?? ?????? ???? ?????????? ?????? ?? ?? ????? ??????? ? ?? ???? ??? ???? ??, ?? ?? ?????? ??? ?? ????? ????, ???? ?????? (Night Blindness) ???? ???? ???? ??? ????? ??? ?????? ?? ??? ?? ????? ??? ???? ??? ?? ????? ??? ?? ?? ???? ???? ?????? ??? ??????? ? ?? ???? ??? ????? ?? ???? ?? ???? ??, ????? ?? ???? ?? ?? ??? ?? ???? ??? ????? ?? ????? ??? ?? ?????? ?? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ??? ???? ??? ???????? ?????? ???? ?? ??????? ??? ???? ?? ???? ?? ??? ???? ????? ???? ?? ??? ???? ????? ??? ???????? ??? ???? ?? A?? ???????? ???? ?? ???? ?? ?????? ????? ?? ??????? ??????? ?? ????(????)??? ???? ???A??????????? ????????? ?? ???????? ??? ????? ???? ?? ?????? ?????????? ?????????????? ????? ?????,????? ??????? ?? ???? ??? ?? ???? ?????? ???? ?? ????????? ???? ?? ?????????? ???? ??
??????? ?? ???? ?? ???? ????? ???? ?? ??? ??? ?????? ???? ??? ?? ??????? ?? ??? ?? ???? ???? ???? ?? ?? ?? ???? ??? ??????? ?? ?? ?? ??????? ?? ??? ?? ?? ???? ??? ?? ??? ????? ????? ?? ??????? ‘??’ ?????????? ?????? ???? ??????? ??? ????? ?? ????? ?? ?????? ??? ???, ????? ??? ?? ??? ??? ??? ??????? ???? ???? ??????? ‘??’ ?????????? 120 ?????????? ?? ?? ????? ??? ???? ?? ?????? ???? ??? ???? ???? ??? ?? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ?? ???? ??? ?? ??????? ???? ??? ??????? ???? ??? ???? ?????? ????? ???????? ?? ?????? ???? ??? ???? ?? ???? ??? ?????? ?????? ???? ???? ??? ??? ?? ?????? ?? ???? ?? ???? ????? ???? ??? ????-???? ??? ????? ??? ?????? ?????? ???? ??? ????? ??????? ?? ????? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ???? ??, ?? ???? ?? ??? ????? ???? ?? ?? ???? ???? ????? ??????? ?? ??????????? ?? ??????? ??? ?????, ???? ??? ????? ?? ???, ????? ?? ?????, ??? ???????? ?? ???, ?????, ?????, ???? ????? ???? ????, ????? ?? ???, ??????, ??????, ?????, ???, ???? ???, ???? ???, ???, ????, ??????? ???-?????, ???, ????, ????, ?????, ???, ??????, ??????, ???? ??, ????????, ???, ????, ????????, ????, ????? ?? ?????, ??????, ???? ?? ????, ????? ????? ??? ??? ????
- ??????? ‘??’ ?????????? ?? ??? ?? ??????? ???? ???? ???
??? ????? ?? ???????? ??? ??????? ????,
???????? ?? ?????? ??? ???? ? ??? ????,
??? ???? ? ???? ????,
??? ?? ????? ??? ??? ?????? ??? ?? ????,
??????????? ?? ????? ????,
??? ????? ?? ???? ??????,
???? ?? ??? ?? ????,
???? ?? ???,
???????? ????? ??? ??? ???,
??????? ?? ????? ????,
???? ?? ??? ???????? ??????,
??? ????? ????,
???? ??? ???? ???,
??? ??????,
??? ?? ?? ????,
???? ?????? ?? ????? ?????
??????? ??
?? ????????? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ???? ??? ??? ????????? ???????? ?? ????? ???? ??? ?? ???? ?? ???????? ?? ???? ?? ???? ??? ???? ???? ?? ??????? ????? ?? ???? ????? ??? ??? ????? ??? ?? ???? ?? ???? ?????? ?? ??? ?? ???? (???? ????????, blood vessels) ?? ????? ????? ??? ???? ????????????? ???????? ?? ????, ?? ??????? ?????-????? ??? ??? ?? ??? ?? ???? ??? ???? ???? ??? ??????? ?? ??? ???? ??, ???? ???? ?? ???? ??, ???? ???? ?? ???? ??? ?? ???? ???? ???? ????? ?? ???? ??? ?? ??? ???? ?? ???? ??? ?? ???? ??, ????? ?? ???? ??? ???? ??? ?? ?????? ???? ???? ??????? ?? ???? ?? ??????? (scurvy) ??? ?? ???? ??? ??????? ?? ?? ??? ?? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ??
???? ???? ?? ??????? ????? ???, ???? ?? ?????? ???, ??? ??? ?? ???? ??? ???, ?? ?????? ?? ???? ?? ???? ??? ?? ???????? ???????? (oxalate crystal) ?? ??? ???? ??? ???? ????? ??? ??? ?? ???? ?? ???? ??, ?? ??? ??? ???? ???? ?? ???? ?? ???? ???? ??? ??? ??? ?? ??????? (anemia) ?? ???? ??? ??????? ?? ?? ????? ????? ??? ? ?????? ???? ?? ?? ?????? ????????
??????? ?? ?? ???? ??? ??? ?
- ??????? ??2 ?? ???????????????? (Vitamin D2 or Ergocalciferol)
- ??????? ??3 ?? ??????????????? (Vitamin D3 or Cholecalciferol)
?? ???? ?? ???????? ?? ????? ?? ????? ?? ???? ??? ??? ???? ??? ??? ?? ?? ???? ??? ???????? (calcium) ?? ???? ?? ????????? ???? ??? ???? ???? ??? ???????? ????? ?? ???? ??? ?? ??? ?? ???? ??? (??????? ?? Fracture)? ?????? ??? ?? ?????? ?? ??????? (Rickets) ???? ??? ?? ?????? ????? ??? ????? ?? ?????? ???? ?? ?????????????? (osteomalacia) ???? ???? ???? ?????, ????? ?? ???? ?? ????? ???? ?? ?????????????? ???? ????
???? ???? ?? ??????? ????? ???, ???? ?? ?????? ???, ??? ???, ??? ?? ???? ??? ?? ???? ??? ???, ?? ?????? ?? ???? ?? ???? ??? ??
????????
(calcium) ?? ??? ???? ??? ???? ???? ?????? ?? ??????? ?? ???? ??, ??? ??? ??????????? ???? ?? ???? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ???? ??? ??? ?? ????? ???, ?????? ???? ?? ??????? ?? ???? ??? ??? ???? ???? ?? ???? ?? ?? ???? ??? ???? ?? ???? ??? (egg yolk), ???? ?? ???, ??????? ?? ????? ??? ?? ??? ???? ????? ????? ???, ???? ????? ??? ????? ?? ?? ???? ??? ???? ??? ???? ??????? ???? ???
??????? ?, ??? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ???? ?????? (Red Blood Cell) ?? ????? ?? ??? ??? ??? ??? ????????? ?? ???? ???? ?? ??????? ???? ??? ???? ????? ?? ??????? ??? ??? ????? ???? ??? ??? ???? ?? ???? ?? ??????????? ??? ???? ???? ?? ?????? ?? ???? ?? ??????? ?? ?? ?????????? ??? ?? ????? ??, ???? ??????? ???????? (oxygen radicals) ???? ???? ?? ??? ?? ????????????? (anti-oxidants) ??? ???? ??? ??????? ?, ?????? ?? ???????? ????? ???? ?? ????, ???? ????? ??? ?? ??? ???????? ?? ????? ???? ??? ??????? ?, ???? ?? ???? ???? ?? ?? ?????? ??? ???? ???
??? ?? ???? ???? ?? ??????????? ????? ???? (Premature infants) ???, ??????? ? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ?? ???? ??? ???? ????? ??????? (anemia) ?? ???? ???
???????
|
??????? ?????
|
??????
|
??. ??. ?.
|
??????? ?
|
???
,
?????
, ???? ??? ??? ??
????????
? ???? ???? ?? ??? ??? ??
??
? ???????? ??? ????? ???????? ??????? ?? ?? ??????? ‘?’ ??? ??? ???? ???
|
??
???
??
??????
, ????? ???? ?? ?????????, ???????? ?? ????? ?? ????-????? ??????? ?? ??? ?????? ???
|
1 ??, ?????.
|
??????? ??
|
????? ????
,
???
??
?????
,
????
,
???
???????
|
??
??????????????
?? ????? ?? ???????? ???? ???
|
1.0-1.4 ??. ?????1.0-1.4 ??. ?????
|
????????????? ??
|
???
,
????
|
?? ????? ????? ?? ??????? ?? ??? ??? ???????? ?? ??? ?????? ???
|
1.2- 1.7
|
???????
|
????? ????
,
???
?? ??????? ????
|
?? ????? ????? ?? ?? ????, ?? ??? ??? ???????? ?? ??? ??????? ???? ???
|
13-19 ??. ????
|
???????????? ??
|
????? ????
,
???
|
???? ????????
?? ?????????? ?? ?????? ??? ?? ??? ???? ?? ??? ???? ????? ???? ???
|
???? 2 ??. ????
|
??????????? ????
|
??????? ??? ??
????? ????
|
?????
???? ???? ?? ??? ??? ???????? ?? ???? ????? ???? ???
|
4-7 ??. ????
|
???????
|
??????? ??? ?? ???? ????????
|
????? ?? ????????-????? ?? ??? ?????? ???
|
100-200 ??. ????
|
??????? ??
|
????????? ??????
|
??? ???? ????????
,
????? ?????-???????
?? ???-??? ????????-????? ?? ??? ?????? ???
|
3 ??.????
|
?????? ????
|
???? ????????
|
??? ???????? ?? ??????? ?? ??? ?????? ???
|
400 ??. ????
|
??????? ‘??’
|
??? ????? ???.
?????
?????
???????
,
???
, ??????????
|
???????, ????, ?? ????? ?? ??-???? ?? ??? ?????? ???
|
60 ??, ????
|
??????? ‘??’
|
????????? ??????? ??? ??? ??? ????? ?? ??? ?? ??????? ????? ??? ?? ???? ?? ???? ???
|
???? ??? ???????? ?? ???? ???? ???? ?? ??????? ?? ???????? ?? ??? ?????? ???
|
5-10 ??. ????
|
??????? ‘?’
|
??????? ??? ?? ???? ????? ??? ??????
|
???? ???????? ?? ?????? ???? ????? ??? ?????? ?????? ?? ???? ?? ??? ????? ???
|
8-10 ??. ????
|
??-??????? ???????? ?? ?????? ????? ?????
|
????
|
??
|
????????
|
???? ? ????
|
??????, ???? ? ???
|
????? ??? ????? ??????
|
??????
|
X
|
|
|
X
|
X
|
|
????????????
|
X
|
|
|
|
|
X
|
??????
|
X
|
|
|
X
|
X
|
|
???????
|
|
|
X
|
X
|
X
|
|
????????????
|
X
|
|
|
X
|
|
X
|
??????????? ????
|
X
|
X
|
X
|
X
|
X
|
X
|
??????? ????
|
|
|
|
X
|
|
X
|
?????
|
X
|
|
X
|
|
|
|
??????? ??
|
|
X
|
X
|
|
|
|
- ??????, ??? ??? ?? ??????
???????
|
?? ??? ???????
|
???? ?? ??????? ??? ?????????
|
?????? ?? ??????? ??? ?????????
|
??? ?? ??? ?????????
|
??????? A
|
????
|
?????
|
?????
|
?????????? ?????
|
??????? C
|
??????? ??????
|
???
|
???
|
???
|
Vitamin D
|
no
|
no
|
no
|
no
|
Vitamin E
|
no
|
yes
|
yes
|
no
|
Vitamin K
|
no
|
no
|
yes
|
no
|
Thiamine (B
1
)
|
highly
|
no
|
?
|
> 100 °C
|
Riboflavin (B
2
)
|
slightly
|
no
|
in solution
|
no
|
Niacin (B
3
)
|
yes
|
no
|
no
|
no
|
Pantothenic Acid (B
5
)
|
quite stable
|
?
|
no
|
yes
|
Vitamin B
6
|
yes
|
?
|
yes
|
?
|
Biotin (B
7
)
|
somewhat
|
?
|
?
|
no
|
Folic Acid (B
9
)
|
yes
|
?
|
when dry
|
at high temp
|
Cobalamin (B
12
)
|
yes
|
?
|
yes
|
no
|
??????? ?? ???? ??? ?? ???? ???? ???
[
??????? ????
]
Sr No
|
???????
|
??? ?? ??? ???? ???
|
1
|
??????? ? ?
|
??????, ????????? ?? ????, ??????????????, ??????????, ????? ????? ? ?????
|
2
|
??????? ? ?? 1
|
???? ????
|
3
|
??????? ? ?? 2
|
?????? ?? ????, ????? ?? ??? ????
|
4
|
??????? ? ?? 3
|
?????? ?? ??? ????
|
5
|
??????? ? ?? 5
|
??? ???? ????, ????????? ????
|
6
|
??????? ? ?? 6
|
???????, ?????? ???
|
7
|
???????? ? ?? 7
|
????, ???? ??? ????, ????? ?? ?????
|
8
|
???????? ? ?? 11
|
???????,????? ???
|
9
|
??????? ? ?? 12
|
???????, ???????? ???
|
10
|
??????? ? ??
|
???????
|
11
|
??????? ? ??
|
???????, ??????????????
|
12
|
??????? ? ?
|
??? ????? ?? ?? ????
|
13
|
??????? ? ??
|
????? ?? ?????? ? ????
|
- ????
(Nutrition)
- ????
- ??? ?? ???? ?? ??? ???? ?? ?? ????? ???? ???? ??? ?? ???? ?? ???? ?? ????-???? ???? ???
|
---|
??? ???????
| | |
---|
| ?
?
(
????????????
,
????????????????
)
·
?
?
(
?-????????????????????
,
??????????? ??
,
???????????????
,
?,??-?????????????????????????????
,
?????????????
(
?,??-?????????????????????????????
),
???????????? ????
)
??
?
(
??????????????????????????
)
·
??
?
·
? ???????
(
?????????????????????
,
???????????????
,
???????????
,
?????????????
)
|
---|
| |
---|
| |
---|
|
---|
?? ???????
| | ??
?
(
??????
)
·
?
?
(
???????????
)
·
?
?
(
?????????
,
????????????
)
·
?
?
(
??????????? ????
,
??????????????
,
??????????
)
·
?
?
(
????????????
,
??????????? ???????
, (
???????????????
)
?
?
(
???????
)
·
?
?
(
????? ????
,
??????????????? ????
,
??????? ????
)
·
?
??
(
??????????????
,
????????????????????
,
???????????????
,
??????????
)
·
?????
|
---|
| |
---|
|
---|
|