??? ????
(????: 28 ??????? 1907
[a]
, ??????: 23 ????? 1931)
????
?? ?? ????
?????????? ??????
??? ???????????? ???
?????????? ????
? ?????? ?? ???? ??????? ?? ??? ????? ????????
????
?? ?????????? ?? ??? ????????? ???? ?? ??? ????????? ??????? ????? ?? ???????? ????? ????
?????
??? ????? ??????? ?? ????? ?? ???? ???
??????
?? ????????? ???? (???????? ????????) ??? ??-??????? ????
??????? ?????????
?? ??????? ???? ??????? ?? ??????? ?????? ??? ???????? ???????? ??? ?? ?????? ?? ????? ?? ??? ?? ????? ????? ???????? ??????? ????? ?? ??????
?? ?????
????
?? ???? ?? ???? ???????,
???????
???
??????
?? ??? ????? ?? ???? ?????
???? ?? ??????
??? ???? ?? ???? 28 ?????? 1907 (?????? ????????? ??????) ?? ??????? ?? ?????? ???????? ???? ????????? ?? ?????? ???? ???? 27 ?????? 1907 ?? ?? ??
???
?????? ??? ??? ???
[a]
???? ???? ?? ??? ????? ???? ???? ?? ???? ?? ???
????????? ???
??? ?? ?? ?????
?????? ?? ???
??????
??? ?? ?????? ???? ?? ???
?????????? ???
?????????? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ?????? ???? ??? ????? ?? ????? ?????? ?? ????? ?????? ??? ???? ?? ???? ?? ?????? ?? ???
?????? ???? ???
?? ??????? ?? ???
???? 1922 ???
????-???? ??????????
?? ??? ????? ?? ?? ?? ??????? ?? ??? ???? ???? ?? ??? ???? ???? ????? ???? ???? ??? ???? ?????? ?? ??????? ????? ?? ??? ?? ?? ?? ???????? ?? ?????? ?? ??????? ??????? ?? ?????????? ?????? ?? ?? ????? ?????? ??? ???? ??? ??
?????????? ????
?? ???????? ??? ???? ??? ??? ?? ?? ??????? ?? ???
?????? ?????
???
??? ?????? '???????'
???? ?? ??????????????? ?? ????? ? ?? ???? ?? ??????? ?? ????? ?? ??? ???? ???? ???? ???????? ??? ?? ?????????? ???? ?? ??? ???? ??????
??????????? ????????? ????????
?? ???? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ????
??????????? ???????? ????????? ????????
? ?? ????? ?? ???????? ????, ????? ?? ????? ??? ???? ???? ?????? ????? ???? ???
??? ???? ??
???????
?? ??? ????? ?? ??????? ???? ??
?????
??? ????? ????? ??????? ??? ???????? ??????? ??? ??? ??????? ?? ???? ??? ?? ???????? ??? ???????????? ?????????? ????? ?? ???? ???? ?????? ?? ??? ???????????? ????
????????? ????
?? ??? ????? ??? ???? ?? ??????? ?? ?????? ?????
??????? ????
?? ???????? ???????? ???????? ?? ??????
???? ???
??? ? ?????? ???? ?? ???????? ????? ?? ????? ?? ???? ?? ?? ????? ????? ??? ?? ?????? ?? ??? ???? ?? ????? ?? ???? ????????? ?? ???
???????????? ??????????
?? ??? ??? ???? ???? ???? ???? ?? ?? ??
?????????? ??? ??????????
??? ??? ???? ????? ????? ?? ??? ???? ???? ????? ?? ?? ??? ???? ????
?????????? ???
????? ??? ?? ???? ??? ??? ???? ???? ?????? ?? ???????????? ??????? ??? ?? ????? ?? ?? ???? ?????? ??? ?? ?? ???? ?
????? ??
??
?????? ???????
?????? ?? ??? ?? ?????? ?? ?? ?????????? ?????? ?? ??????????????? ?? ????? ??????? ??? ?? ???? ??? ?????? ????? ???? ????? ?? ?? ?????? ??????? ?? ???? ?? ???? ?? ???? ????? ????? ??? ??????? ???, ?? ???? ??????? ?? ??? ?? ?? ??????? ????? ?? ?????? ???? ??? ?? ???????? ????? ?? ?? ?????????? ??????? ?? ??? ??? ?? ??????????? ?? ??? ????????? ??????? ?? ????? ?????? ?????? ???? ????? ???????? ??????? ??? ??? ???? ???????? ???? ??? ?? ???????????? ???? ?? ????? ???? ???? ?? ?? ?????? ??????????????? ???
?????????? ????
,
??????
,
???????
??????? ???
?????? ?????
??? ? ??????????????? ?? ????? ? ?? ???? ?? ??????? ?? ????? ?? ??? ???? ???? ???? ???????? ??? ?? ???????? ???? ??? ???? ??????
?????? ???? ???
??
??????????? ????????? ????????
??? ???? ?? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ????
??????????? ???????? ????????? ????????
?
[10]
???? ?? ?? ?????? ?? ????????
???? ???
????? ?????
?? ???????? ?? ??? ????? ???????? ???? ?? ?????????? ??? ??? ???? ????? ?? ???????? ???? ?? ???? ????? ?? ????? ??? ???? ????? ?? ??? ????
???? ????? ???
?? ?????? ?? ??? ?? ???? ??? ? ???? ?? ????? ????? ?? ??? ???????? ????? ???????????????? ????? ?? ????? ?? ????? ????? ???? ?? ????? ?? ?????? ??? ???? ??
???????
????? ??????? ?? ????? ?????? ?????? ??? ????? ???? ???
???????
???? ?????? ?? ???? ??? ??? ?? ???? ?? ?? ????? ?? ?? ??? ????? ?? ????? ?? ????? ???? ?? ??? ??? ?????????? ????? ??? ?? ??? ?? l??? ????? ?? ?????????? ?? ??? ????? ???? ?? ????? ???? ??? ????? ?? ??? ?? ??? ???
?? ?????? ???? ?? ???? ??? ??? ???, ?? ??? ??? ???????? ?? ??? ?? ??????? ?? ?? ???? ???? ???? ?? ??? ???? ????? ?? ???? ?? ?? ????? ????? ?????? ??? ??? ???? ?? ?? ?-? ???? ??? ?? ???? ???? ?? ???? ???????? ?? ????? ?? ????? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ?? ?????? ??? ???? ?? ???? ???? ???? ???? ?? ????? ?????????? ????? ?? ??? ?????? ???? - "??? ???? ?? ???? ??? ??????" ???? ????? ?? ????? ?? ??? ???? ??? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ???? ?? ??? ?? ????? ?? ???? ????? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ?????
???????? ??? ?? ??????
??? ???? ?????? ??????? ?? ?????? ???? ?? ?????? ?? ??????? ????????? ?? ????? ??, ???
????? ???????
?? ??????????? ?? ???? ??????? ?? ?? ?????? ????????? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ??????, ??
???????
?? ????? ???? ?? ??? ??????? ??? ???? ?????? ?????? ???? ???? ????????? ??? ?? ????? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ??????? ?? ???? ???? ??? ??? ???????? ?? ????? ??? ???? ?? ?????? ??? ???? ?? ???????? ???? ?? ????? ??? ????? ???, ??????? ?? ???? ??? ???? ?? ??? ?? ???????? ?????? ?? ???? ?????? ?? ?????? ?? ??? ???? ???
?????? ??????????? ?? ??????? ?? ????? ???? ?? ???? ????? ???? ??? ??? ?? ??? ????? ??????? ?? ?????????? ?? ??? ???? ?? ?????? ????????? ?????? ?? ???? ??, ??? ????????? ?? ??????? ?? ????? ???????? ?? ???? ????? ????????? ??? ????? ?????? ??? ??????? ?? ??????? ???? ??? ????? ? ???? ???? ???? ?? ?? ?????? ??? ??? ????? ?? ?? ????????? ?? ??? ???? ????? ?? ???????????? ??? ???? ??? ?? ???? ???? ??? ??? ??????? ?? ????? ?????? ??? ??? ???? ?? ???? ?? ????????
??????
?? ????????? ???????? ??? ?? ?????? ?? ????? ???? ???
??? ???? ????? ?? ?? ????? ??? ??? ????? ? ?? ?? ????????? ?? ???? '?????' ?? ??????? ??????? ???????? ??? ???? ?? ?? ?? ??? ??? ???? ????? ?? ?? ???? ??? ?????????? ?? ??? ???? ??? ????????? ???? ?? ??? ???? ???? ????????? ????????? ?? ?????? ? ?????? ???? ?? ????????? ???????? ??? ?? ????? ?? ?? ??? ????? ?? ?? ????? ???? ??? ????? ? ??, ?????? ??? ??? ?? ???? ??? ???? ??? ???? ?? ?? ???? ??? ???? ????? ?? ??? ?? ???? ?? ?? ???????? ???? ?? ??? ??? ?? ?? ?????? ???? ??????? ?? ????? ?? ????? ?? ????? ? ??; ??? ???????? ????? ?? ??? ?? ????? ?? ??? ?? ????? ???? ????? ??? ???? ???? ??? ??? ?? ???? ?? ??? ???????? "??????-?????????, ????????????-?????????!" ?? ????
[11]
????? ?? ???? ??? ???? ??? ????? ??? ??? ???? ???? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ? ?? ?? ????? ?? ?????????? ?? ???? ????
??? ?? ???
??? ??? ??? ???? ???? ? ??? ???? ?? ????? ?? ??? ????? ???? ???????????? ????? ?????? ???? ???? ??? ??? ??? ???? ??? ?? ???? ?????? ?????? ???? ???? ???? ?? ????? ???? ??? ??? ? ??? ??????????? ?? ???? ??? ???? ?? ?? ???? ??????? ?? ????? ???? ???? ????? ??? ???????? ?? ??? ?? ??????????? ?? ???? ????? ????? ??? ???????? ???? ?? ??????? ?? ???? ???? ???? ????? ?? ?????? ?? ????? ? ??, ?? ???? ????? ??? ???????? ??? ??? ????????? ??? ?? ??? ?? ???? ????? ?????? ??
??? ??????? ????? ????
[12]
[13]
??? ??? ??? ???? ? ???? ??????? ?? ?? ????? ?? ??? ????? ??? ???? ?? ????
??????????? ???
?? ??
??? ??????
??? ???? ????? ?? ????? ???? ???
?????
26 ?????, 1930 ?? ????? ?? ??? ???? ?? ?????? ??? ?????? ?? ???? 129, 302 ??? ???????? ?????? ??????? ?? ???? 4 ?? 6?? ??? ?????? ?? ???? 120 ?? ??????? ?????? ????? ????? 7 ???????, 1930 ?? ????? ?? ?????? 68 ??????? ?? ?????? ????, ?????? ??? ????, ?????? ??? ??????? ?? ????? ?? ??? ????? ??? ????? ?? ??? ????? ???? ?? ??? ?? ????? ??? ???? 144 ??? ?? ??? ???? ??? ??? ???? ?? ????? ?? ???? ?? ??? ?????? ????? ??? ???? ???? ?? ?? ?????? ?? ???? 10 ?????, 1931 ?? ???? ?? ?? ??? ???? ??? ???????? ???????? ??????? ??. ??? ???? ?????? ?? ??????? ?? ????? ??? ???? ?? ??? 14 ?????, 1931 ?? ???? ???? ?? ?? ?? ???? ??????????? ?? ?????? ???? ??? ?????? ?? ???? ?? ????? ?? ??? ??? ?? ???? ??? ???? ?? ????? ?? ???? ???? ?????? ???? ??????? ????? ?? 17 ????? 1931 ?? ??????? ?? ??? ?? ??? 18 ?????, 1931 ?? ?? ???? ?? ?? ?? ?? ??????? ?? ????? ??????? ????? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ???? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ???? ?? ????? ?? ????? ?? ??? ?? ????? ?? ??? ???? ???? ????? ?? ?? ???? ??? ??? ?? ????
23 ????? 1931 ?? ??? ??? ???? 7 ???? 33 ???? ?? ??? ???? ??? ???? ?? ??????? ?????? ? ??????? ?? ????? ?? ?? ???
[14]
????? ?? ???? ?? ???? ?? ????? ?? ????? ??? ??? ?? ?? ?? ???? ???? ???? ????? ???? ?? ?? ???????? ??? ?? ?? ????? ?? ????? ??? ??? ?? ?? ?????? ?? ???? ???? ?? ??? ???? ????
[15]
??? ???? ?? ?? ??? ?? ?????????? ?? ?? ?????? ?? ????? ?? ?? ????
?????
?? ???? ? ??? ?? ?? ???????? ??? ??- "?????! ???? ?? ???????????? ????? ?? ??? ?? ???" ??? ?? ???? ??? ????? ?? ?? ?? ???? ?? ???? - "??? ?? ?? ????"
????? ?? ???? ??? ?? ????? ????? ?? ?? ??? ?? -
- ???? ??? ?? ?????? ????, ???? ??? ???
- ???? ??? ?? ?????? ????? ??? ??? ?? ?????? ?????
????? ?? ??? ???? ??? ??????? ? ???? ???? ???? ?? ?? ????????? ?? ???? ???? ??? ???? ?? ?????? ???? ??? ??? ??????? ??? ????
????????
?? ?? ?? ??? ???? ?? ?? ???? ?????? ?? ??? ????? ?? ???? ????? ???? ???? ???? ?? ????? ?? ?? ???? ???? ?? ???? ??? ???? ???? ????????? ?? ???? ??? ?? ????? ??????? ??
????? ???
??? ????? ?? ??? ??? ?? ???? ???? ??? ?? ?? ???????? ???? ??? ???? ?? ?????? ??? ??????? ?? ?????? ??? ??????? ????? ?? ??? ???? ????? ?? ??? ??? ?? ????
???? ??? ??? ????????? ?? ???-??? ????? ?? ?? ???? ??? ?? ????????? ????? ???? ?? ???? ?? ?????? ???????? ??
?????
??????? ??? ?????? ???? ?? ??? ?? ?? ????? ?? ???? ?????? ?? ??? ????? ?? ?? ?????? ????? ???? ???? ?? ????? ?? ???? ?? ???, ?????? ???? ????? ??? ???? ??? ?? ??? ????? ?? ??? ?????
??????????
??? ?? ????? ??? ???? ???? ???? ? ????? ?? ???? ??????? ?? ??????? ???? ??? ???????? ?????? ???? ??? ???? (
??????
??
????????
?
???????
???
??????
??
????
???
?????
?? ??????? ??? ????? ??? ??), ???? ?? ???? ?? ???? ??? ??????? ?? ???? ?????? ???? ??? ???????? ???? ?? ????? ???? ?? ???? ?????? ?? ?????? ?? ?? ??? ????? ?? ???? ????? ?? ???? ??????? ?? ?????? ???? ??? ???????? ???
??? ???? ?? ??????, ?????, ?????? ??? ???????? ?? ?????
???????
?? ??? ?? ?? ????????
????????? ????
?? ???? ??? ???? ??????? ?? ?? ???? ????? ?? ?????? ???? ?? ???????? ?? ?????? ?? ??? ???? ?????? ???? ?? ???? ?? ?? ????? ??? ???? ???????? ??? ?? ??? ?????? ?? ??? ?? ????????? ????? ?? ??? ??? ?? ???? ???
??? ??? ?????? '???????'
?? ????
???????
??? ??-?? ????-??????? ???? ??, ??? ???? ?? ???? ??????: ???? ????
[16]
? ???????? ??????? ????? ?? ?? ???? ?? ????, ?????? ??? ??? ?? ?? ?????? ????????? ????? ?? ??????? ???????? ?? ????? ?? ?????? ?? ?????????? ???? ???? ???
?????
???? ?? ????
????
?? ???? ???? ?????
[17]
????? ?? ???? ? ????? ?? ???? ??? ?????? ?? ???? ??
????
??? ??? ???? ?? ???? ???
- ?????? ?? ?????? ?? ????, ??? ?????-?-????? ???? ???
- ???? ?? ??? ?? ?????, ???? ?? ?????? ???? ???
- ??? ?? ????? ????? ????, ???? ?? ???? ????? ?????
- ???? ???? ??? ???, ??! ???????? ?????
?? ?????? ????????? ?? ???? ????? ?? ?????? ????? ?? ???? ??? ?????????? ???? ?? ???? ??????? ?? ??? ???? ??? ?????? ?? ??? ???? ???????? ??? ???? ?? ?? ???? ??????? ??? ?? ?? ??????? ???? ?? ???????? ???? ?? ??? ???? ?? ???????
“???? ?? ?? ?? ??? ??, ????? ????? ???? ???? ?? ???? ? ?? ?? ???? ?? ????????? ?? ?????? ???? ???? ????? ?? ???? ??? ?????? ?? ???????, ????, ?????? ?? ?????? ??, ????? ????? ???? ??? ?? ???? ?? ?? ????? ?? ?? ????? ???? ???? ??? ?”~ ??? ????
???? ?? ?????? ?? ???? ???, ?? ??????, ????? ?????? ?? ???? ???? ?????? ?? ???? ??, ???? ??? ??? ??? ???? ?? ?? ???? ???? ??? ????? ??? ???? ???? ????? ???? ?????? ??????, ?? 23 ??? ?? ???? ?? ????? ?? ?? ???
?????? ?? ??????
???? ?????? ?? ???? ?? ????? ?? ?????
?????????
???
?????????
?? ?? ????
???? ?????
?? ????? ???? ??? ?? ?? ??????????? ?????? ??? ?? ?? ??? ???, ?? ????? ???? ??? ?? ????? ??????????? ?????? ?? ??? ?? ????????? ??? ?? ????? ?????? ????????????? ?? ???? ???? ???? ??? ????? ??? ???? ????? ?? ??? ???? ????
?????? ????
???
???????
?? ???? ??? "
??? ??????? ????? ????
" ?? ???? ????????? ????
???? ????
?? ??-?? ????? ???? ?? ??? ???
????
??? ????????? ????? ????? ??????? ?? ??????? ?? ?? ?? ??? ???? ????? ?? ??????? ???????????? ?? ??? ??? ?? ??? ??? ???? ??? ???
?? ?? ???? ?? ????????? ?? ????
??? ????
?? ?????? ?? ?????? ?? ??? ??? ????? ?? ????? ???? ????? ???? ???? ??????? ??? ?? ???? ??????? ?? ???
???? ???? ?? ?? ?????? ???????? ?? ???????? ?? ??????? ?????
?????? ?? ?????
??????????
- ↑
?
?
?
??? ???? ?? ???????? ?????? ?? ???? ??? ????????? ???? ???? 28 ?????? 1907 ?? ???? ???? ??,
[1]
[2]
?????? ??? ???? ?? ???? ????? ?? ???? ????, ????? ?????????, ???? ??????? ??? ????? 1964 ?? ?????? ????? ???????? ???? ?? ?????? ?? ??? (??????? 19 ??????? 1907 ????) ?????? ??? 9:00 ??? ??? ???
[3]
??? ??? ???? ??? ?? ??? ?????? ?? ?? ????? ???? ???? ???? ?? ???? ??? ??? ?? ???? ? ??? ???? ?? ?????? ?? ?? ?????? ?? ?? ????? ????? ???? ?? ????? ?? ????? ????? ??? ??? ?? ????? ?????? ???? ?? ??? ??? ??? ?? ????? ?? ????? ??? ??? ??? ???? ?? ???? ?? ???? ????? ?? ??? ???? ???? ?????? ???? ?????? ??? ????? ??????? ?? ?? ??????? ?????? ????? ??? ???????? ??? ????? '?????????' (????????) ??????? ??? ??, ??? ???? ???? ?? ??? ???? ??????? ?? ???? ???? ??? ???? ?? 23 ????? 1931 ?? ???? ???? ?? ????? ??? ?? ?? ???????? '???????' ??????? ?? ??? ????? ??? ?? ???? ??? '??????? ??? ????' ???? ????? ??? ??? ???????? ??????? ?? ??? ???
[4]
???? ?? ???? 16 ?????? 1931 ?? ???????? '??????' ??????? ?? ??? ??? ?? ??? ???? ?? ????? ??? ??? ???????? ?? ??? ???
[5]
???? 4 ??? 1931 ?? ???????? '??????' ?? ??? ??? ??? ???? ?? ????? ????? ???? ???????? ??? ??????? ?????? ????? ????? ?? ??? ??? ?? 1907 ?? ??????? ??? ?????? ?? ?????? ??? ??? ???? ?? ???? ???? ??? ???
[6]
[7]
????? ??????????? ?? ??? ???????? ??? ?????????? ???? ????
???????? ?????
?? ?? ???? ???? ?? ?? ??????? ???? ???
[8]
?? ?????? ??? ???? ?? ???????? ?????????? ?????? ???????? ?????? ?? ?????? ???? ???????? 19 ??????? 1907 ?? ?? ????? ???? ??? ?????? ???? ???? ???????? 28 ?????? ?? ??? ??? ??????? ?? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ???? ??????? ?? ???? ????? ????? ??? 28 ?????? ?? ?? ???? ????-?????? ?? ??? ??? ????? ??? ?? ??? ????
???????
- ↑
??? ???? ??? ????, ????????? ?????, ??????? ?????, ???? ?????, ??? ??????, ???????-1974, ?????-4 (???????? ?? ???)?
- ↑
??????????? ??? ???? : '???????' ?? '??????', ??????- ??????, ???????? ???????, ????????, ???????-2012, ???-28.
- ↑
???? ????? ??? ????,
????????? ????????
, ???????? ??? ?????, ??????, ????? ???????-1938 ??, ?????-9.
- ↑
??????????? ??? ???? : '???????' ?? '??????', ??????- ??????, ???????? ???????, ????????, ???????-2012, ???-100.
- ↑
??????????? ??? ???? : '???????' ?? '??????', ??????- ??????, ???????? ???????, ????????, ???????-2012, ???-232.
- ↑
??????????? ??? ???? : '???????' ?? '??????', ??????- ??????, ???????? ???????, ????????, ???????-2012, ???-279.
- ↑
SARDAR BHAGAT SINGH (A SHORT LIFE-SKETCH), JITENDRANATH SANYAL, Allahabad, first edition-May,1931, p.5.
- ↑
???? ??? ??????? ???????-?????? ?? ?????????? ??????, ???????? ?????, ????? ?????, ??????, ???????-1939, ?????-237.
- ↑
"Shahid Bhagat Singh: ???? ????? ?? ????????? ?? ????? ??? ???? ?? ??????????? ??????"
.
Tubelight Talks
.
- ↑
????????? ??????? ?? ???????????? ??????? ?? ?????? (???-??) ?????-???
- ↑
"??? ???? ??????? ????? ???"
. ??? ?? 8 ????? 2017 ??
?????????
. ?????? ???? 2 ????? 2017
.
- ↑
"On Bhagat Singh's death anniversary: 'Why I am an atheist
'
"
.
???
?? 2 ??????? 2017 ?? ?????????
. ?????? ???? 5 ??????? 2017
.
- ↑
"??? ???? ?? ??????? ?? ?? ?????? 12 ????"
. ??? ?? 26 ??????? 2017 ??
?????????
. ?????? ???? 2 ????? 2017
.
- ↑
Chinmohan Sehanavis.
"Impact of Lenin on Bhagat Singh's Life"
.
Mainstream Weekly
.
???
?? 7 ????? 2017 ?? ?????????
. ?????? ????
28 October
2011
.
- ↑
????????? ??????? ?? ???????????? ??????? ?? ??????
(???-??) ?????-???
- ↑
??? ???? ?? ???
????????? ??????????
?? ??????
???????
????
????? ?? ??
???????
??? ?? ????? ???? ?? (????? ?? ?? ??? ???) ???????? ?? ??????
????? ???????
|
---|
??????
| |
---|
??????????
?? ?????????
| |
---|
???????? ??
??????
| |
---|
?????????
| |
---|
????
??????
| |
---|
??????????
??????
| |
---|
??????? ????
| |
---|
??????????
| |
---|