Xixon
[
1
]
[
2
]
[
3
]
(en
castelan
:
Gijon
; en
asturiano
:
Xixon
; oficialmente
Gijon/Xixon
[
4
]
) e un concello e unha cidade do norte de
Espana
, situada a caron do
mar Cantabrico
, na costa do
Principado de Asturias
.
Cunha poboacion de 277 559 habitantes en
2011
e o concello mais poboado de
Asturias
, por riba do da capital. A cidade esta situada a 27 km de
Oviedo
e 25 km de
Aviles
, formando parte da grande
area metropolitana
do centro da comunidade, de 869 723 habitantes (2009).
Conta cun importante porto,
El Musel
, que alimenta e comunica a sua industria. E o sexto na clasificacion de
Espana
e o cuarto en explotacion.
Sito na costa central asturiana, entre 0 e 672 metros sobre o nivel do mar (
Pena de los Cuatro Jueces
), o concello de Xixon limita ao oeste con
Carreno
e
Corvera de Asturias
, ao leste con
Villaviciosa
e
Sariego
, e ao sur con
Siero
e
Llanera
. Esta moi preto das outras duas principais cidades asturianas,
Oviedo
e
Aviles
, situadas a 28 e 21 km, respectivamente.
A cidade esta situada no treito costeiro central do concello, nunha baia dividida pola peninsula de Cimadevilla (casco antigo) que separa a
praia de San Lorenzo
ao oeste, do porto deportivo,
praia de Poniente
e
praia do Arbeyal
, estaleiros e porto de
El Musel
, ao leste.
As primeiras testemunas da presenza do home no que hoxe se conece como concello de Xixon situanse no
Monte Deva
, onde existen unha serie de tumulos (primitivos soterramentos) e no
Monte Areo
(Carreno), onde se encontra un conxunto dolmenico
neolitico
considerado como o mais importante do norte de
Espana
.
Eloxio do horizonte de Eduardo Chillida
A dominacion romana comeza coa conquista do lugar por parte de Sesto Apuleio, a quen lle foron entregados honores polo Senado de Roma, e este coma mostra de gratitude erixiu un monumento (cerca do fondeadoiro de Torres) sinalando a sua vitoria e dedicado a Xupiter e a Augusto, sendo esta cidade conecida dende enton por
Gigia
.
Baixo o dominio
romano
a cidade seguiu florecendo, e o igual que con anterioridade logrou atraer os comerciantes
cartaxineses
, tamen fixo o propio cos romanos, grazas a riqueza dos minerais, a madeira, a calidade das pedras das canteiras e incluso pola manufactura dunha das bebidas mais populares do Imperio (unha mestura de vino, peixe e sal).
Trala caida do Imperio romano e as posteriores invasions a
civitas
xixonesa foi abandonada, mais non se conecen as causas do seu despoboamento no transcurso da
Alta Idade Media
, periodo no que escasean as noticias sobre Xixon, que revive para a
Historia
no intre no que o soberano
Afonso X
lle outorga , o
12 de maio
de
1270
, a condicion de
pobra
, feito que e reflectido en documentos de San Vicente de Oviedo. Non obstante, esa reaparicion historica vese ensombrecida polos acontecementos que seguiron a morte do rei
Afonso XI
, na seguinte centuria; Xixon serve, enton, de escenario a un enfrontamento entre partidarios do rei lexitimo
Pedro I
e
Henrique de Trastamara
(de Trans Tamaris,
mais ala do
rio Tambre
). No
seculo XIV
gobernou Xixon
Rodrigo Alvarez Asturias
, quen gobernaba os condados de Xixon e
Norena
. Foi titor de
Henrique de Trastamara
, fillo bastardo de Afonso XI, o que Xixon apoiou nos seus enfrontamentos co seu medio irman Pedro I. Henrique de Trastamara] deu ao seu fillo, Afonso Enriquez, os condados de Xixon e Norena, rebelandose contra o rei
Xoan I
, e facendose forte en Xixon, en
1383
, para rematar derrotado e feito prisioneiro. Escapa posteriormente a
Francia
e deixa o mando da vila a sua esposa Isabel, quen en
1395
incendia a cidade antes de abandonala. Enton, o rei toma a determinacion de que Xixon se incorpore a
Coroa
.
A repoboacion da vila comeza no
seculo XIV
e en
1480
os
Reis Catolicos
dan a sua autorizacion para que en Xixon se construa un porto e que se lle dean os medios para levalo a cabo. Dende enton a historia de Xixon aparece vencellada estreitamente ao desenvolvemento do seu porto. No
seculo XV
crease o primeiro peirao de mar, complementado en
1552
cun peirao de terra. Xixon comeza a sua actual fisionomia no
seculo XVII
ao estenderse sobre o areal e a lagoa que puna cerco ao seu antigo asentamento. O Real Decreto de
1765
e o Regulamento de
1778
foron duas disposicions que permitiron ao porto de Xixon o libre comercio coas colonias americanas, o que levou a vila a conecer un moderado crecemento urbano, cuxo ordenamento contemplouse no Plan de Melloras para a cidade desenado por
Jovellanos
e aprobado polo Concello en
1782
.
En maio de
1809
e ocupada polas tropas napoleonicas, para ser definitivamente abandonada polas mesmas en xaneiro de
1812
.
O auxe da explotacion do
carbon
na conca central asturiana favoreceu as comunicacions da cidade co ferrocarril Sama-Xixon en
1856
e a construcion en
1893
do novo porto de
El Musel
.
Xixon pasou a ser efemera capital de Asturias tras ganar maioritariamente (64% dos votos) as eleccions de
1936
o
Frente Popular
. Dende o comezo da
guerra civil
sufriu bombardeos, tanto aereos (principalmente,
Lexion Condor
) como maritimos (
cruceiro Almirante Cervera
), ata que o 21 de outubro de
1937
foi ocupada polas tropas de
Franco
.
[
5
]
A partir da ditadura franquista chegou o engalaxe dos sesenta coa creacion da factoria siderurxica de Uninsa (
1971
), a ampliacion de
El Musel
e a inauguracion da autoestrada Y (A-66) en
1976
, que mellorou as comunicacions con
Oviedo
e
Aviles
.
Panoramica do porto deportivo, co barrio de Cimadevilla ao fondo.
| Este artigo (ou seccion) esta desactualizado(a).
A informacion fornecida mudou ou e insuficiente.
|
Evolucion demografica de Xixon
Vista da praia artificial de Poniente de Xixon.
Cidade tradicionalmente industrial, a economia de Xixon sufriu grandes cambios a partir das duras reconversions do sector industrial desde a decada dos setenta.
A engalaxe economica de Xixon iniciouse a finais do
seculo XIX
, debido a confluencia de varios factores:
- A explotacion do
carbon
das concas hulleiras do interior de
Asturias
(principalmente en
Mieres
e
Langreu
). A construcion do ferrocarril de
Langreu
, terceiro ferrocarril espanol, en
1856
, fixo de Xixon o porto de embarque da maior parte da producion mineira asturiana, estimulando o comercio e a industria local.
- A repatriacion de capitais antillanos, como consecuencia da independencia de
Cuba
, que propiciaron a creacion de novas industrias e investimentos inmobiliarios.
O modelo industrial xerado, tipico da primeira
Revolucion Industrial
, constaba xa que logo dun forte sector secundario, con gran presenza da industria metalica, siderurxica, ceramica, vidro e textil. O sector terciario, ademais da actividade comercial xerada pola cidade, incluiu a incipiente actividade turistica do Xixon da epoca, que tamen aspirou a converterse nunha gran estacion balnearia. Con todo non chegou a prosperar o esperado debido ao tardio enlace ferroviario que conectou Asturias coa
meseta
.
A seguinte etapa de gran crecemento economico de Xixon produciuse a finais da decada dos sesenta, debido a construcion da factoria de Uninsa (
Ensidesa
) e a actividade do porto e dos estaleiros.
Tras unha dura crise e reconversion nos anos oitenta, na actualidade, o sector terciario e o mais importante da economia xixonesa, seguido do sector secundario (industrias siderurxicas e metalicas). O peso do sector primario na economia do municipio e practicamente irrelevante.
O Concello de Xixon ten unha debeda publica de 140,145 millons de euros
[
6
]
, sendo o municipio do Principado mais endebedado en datos absolutos, e o terceiro en termos relativos (505 €/habitante) tras
Carreno
(644 €/hab) e
Oviedo
(603 €/hab).
[
7
]
El Musel
e o primeiro porto espanol de mercadorias a granel, o sexto na clasificacion xeral de portos espanois e o cuarto en resultados de explotacion. O Porto de Xixon esta equipado coas mais modernas instalacions, aptas para manipular todo tipo de traficos.
[
8
]
Porto do Musel desde a Campa de Torres.
Casa do concello
Igrexa de San Lorenzo
- Cerro de Santa Catalina, coa escultura de
Eduardo Chillida
"Elogio del Horizonte". Na parte sur do cerro asentase o barrio de Cimadevilla, conxunto historico artistico.
- Palacio Revillagigedo.
- Termas romanas.
- Castro de Campa Torres.
- Edificios de arquitectura modernista.
- Museo Casa Natal de Jovellanos.
- Teatro Jovellanos
- Universidade Laboral de Xixon.
- Xardin Botanico Atlantico.
- Parque Isabel A Catolica.
- Museo Evaristo Vale.
- Feira Internacional de Mostras de Asturias (FIDMA).
- Museo Etnografico do Pobo de Asturias.
- Casino de Asturias.
- Acuario de Xixon.
- Balneario de Talasoterapia "Talasoponiente"
Praia de San Lorenzo
e Cimadevilla
- San Xoan e San Pedro. Celebrase do 23 ao 29 de xuno, destacando a fogueira e os fogos artificiais do 23. O dia 29 a cidade celebra ao seu patron (San Pedro) cunha misa solemne e a bendicion das augas.
- Festas de Nosa Senora de Begona. Festa grande da cidade, oficialmente nomeada coma Semana Grande, prolongase ao longo duns 10 dias no transcurso dos cales ten lugar a feira taurina e varios concertos, chegando ao seu punto alxido na noite do 14 de agosto cos fogos artificiais. O dia 15 celebrase unha xornada adicada a virxe cunha misa solemne, a que segue o baile da enxebre danza prima asturiana e o lanzamento dunha traca conecida coma 'Restallon'.
No contexto da Semana Grande, o primeiro domingo de agosto ten lugar unha xira popular ao cerro de Santa Catalina conecida coma Dia de Asturias en Xixon, que outrora remataba cun grande desfile de carrozas polo centro da cidade.
Xixon esta irmandada coas seguintes cidades:
[
9
]