Para outras paxinas con titulos homonimos vexase:
Western
.
Imaxe tomada do filme
Great train robbery
(O gran roubo do tren)
.
John Wayne
, unha das iconas do
western
, en
The Searchers
(1956).
O
western
e un dos
xeneros cinematograficos
mais populares do cinema
estadounidense
. A palabra
western
, orixinariamente un adjectivo derivado de
West
(Oeste, en
ingles
), substantivouse para facer referencia as obras, fundamentalmente
cinematograficas
, ainda que tamen
literarias
(vexase
Novela do Oeste
) e de
banda desenada
(vexase
Banda desenada do Oeste
, que estan ambientadas no antigo Oeste estadounidense.
En
galego
,
western
e un
anglicismo
, de amplo uso, ainda que non aceptado de momento polo Dicionario da
Real Academia Galega
, polo que debe escribirse sempre en
cursiva
, como se fai con todo
estranxeirismo
.
Non existe ningunha outra voz para facer referencia ao concepto que a palabra
western
representa, polo que habitualmente moitos falantes usan expresions como "pelicula do oeste" ou "pelicula de vaqueiros".
En principio un filme incluiase neste xenero simplemente por estar a sua accion nun contexto determinado: a exploracion e o desenvolvemento do territorio centrooccidental dos
Estados Unidos de America
durante o
seculo XIX
.
Monument Valley
, localizacion presente en numerosos
westerns
.
Reconstrucion dun pobo
do western
nos estudos da Universal, en
Hollywood
.
Poren, co tempo, as caracteristicas de dito contexto historico foronse estendendo aos personaxes desas historias, condicionando o seu modo de vida e definindo a sua idiosincrasia.
Ao estaren as peliculas moitas veces ambientadas en territorios inexplorados ou indomitos baixo a ameaza latente dun ataque dos
indios
, ou en cidades sen lei nas que os
bandidos
vivian a doutan, o xenero foise enfocando cara a confrontacion dos diversos personaxes, adquirindo un caracter cada vez mais
psicoloxico
.
E habitual tamen que alguns deses personaxes representen o ben sen ambaxes, daquelas xentes que viaxaban esperanzadas a esas terras coa
utopia
de forxar un hogar e vivir en paz, e outros, pola contra, representasen o lado malvado, os que se aproveitaban dos indefensos para faceren a sua propia vida mais facil. Por toda esta serie de temas fundamentais e trazos comuns e polo que non se considera necesario que unha pelicula estea ambientada necesariamente no oeste estadounidense para que poida ser cualificarla de
western
, ainda que iso poida ser sempre unha apreciacion algo
sui generis
.
O
western
usaouse a miudo polo cine estadounidense para escribir a
epica
do seu propio pais, unha narracion lendaria do proceso de fundacion dos
Estados Unidos
protagonizada por heroes que encarnan alguns dos valores mais arraigados da sua cultura, sempre baixo a inspiracion do
destino manifesto
e cunha
iconografia
caracteristica (sombreiro texano, pistolas, chalecos, cabalos, deserto, cidades-rua,
saloon
, ranchos, dilixencias, indios...).
Dentro do
western
e habitual diferenciar diversas tendencias ou subxeneros, tales como o chamado
western
crepuscular (
Arthur Penn
e
Pequeno gran home
;
Sam Peckinpah
e
Maior Dundee
;
Clint Eastwood
e
Sen perdon
ou
Lawrence Kasdan
e
Silverado
), o
spaghetti western
, cuxo mais importante director foi
Sergio Leone
(
Per qualche dollaro in piu
,
O bo, o feo e o malo
etc.) ou o
chili western
realizado en Mexico.
Alguns directores e actores especializaronse no xenero ate o punto de converterse en iconas modernas d este tipo de cine como, por exemplo
John Ford
,
Randolph Scott
ou
John Wayne
.
O pai do
western
cinematografico foi
Edwin S. Porter
, quen, en
1903
, realizou
The Great Train Robbery
(O gran roubo do tren) [vexase
fotograma
no cabezallo], pelicula que iniciou o xenero. Este filme pode considerarse como a primeira obra importante, con argumento de ficcion, do cinema americano. A pelicula emprega, de forma algo rudimentaria, a
montaxe
paralela e, ainda que a accion adoita transcorrer de cara ao espectador, observase un uso narrativo da profundidade. A sua ultima escena, un primeiro plano dun pistoleiro disparando as suas armas cara ao espectador, causou unha impresion parecida a que puido facer no seu dia o tren dos
irmans Lumiere
. A pelicula foi un grande exito.
John Ford
en 1946.
Considerase que a epoca dourada (e clasica) do
western
corresponde fundamentalmente ao cinema estadounidense dos anos 1950 e anteriores. O director mais reconecido do xenero e
John Ford
, autor de peliculas como
A dilixencia
, 1939;
My darling Clementine
, 1945;
Centauros do deserto
, 1956; ou
O home que matou a Liberty Valance
, 1962.
Outros titulos e autores de especial relevancia son
Howard Hawks
, cos seus
rios
(
Red River
,
Rio Bravo
...);
William Wellman
(
Caravana de mulleres
);
Bud Boetticher
(
Os cativos
);
Anthony Mann
(
Winchester '73
), asi como directores que se acercaron ocasionalmente ao xenero, como
Raoul Walsh
(
Morreron coas botas postas
);
Fred Zinnemann
, con
So ante o perigo
(1952);
Nicholas Ray
(
Johnny Guitar
);
Delmer Daves
(
Frecha rota
);
King Vidor
(
Duelo ao sol
);
George Stevens
(
Raices profundas
);
Robert Aldrich
(
Veracruz
) etcetera.
Coincidindo cunha sensacion progresiva de perda de interese por parte do publico foronse desenvolvendo novas vertentes, as veces dentro do conxunto dos directores mais clasicos, por exemplo, o
western
crepuscular, que adoita falar con nostalxia e romanticismo sobre o fin desa epoca, contraponendoa case sempre a chegada dunha civilizacion personificada na
locomotora
e, outras veces, "desde fora", xa fose desde outros paises (Italia: o
spaghetti western
, que se centraba no aspecto mais elexiaco e autoparodico) ou desde a vision dunha xeracion mais nova que introduciu novos elementos no xenero.
Cabe tamen agregar que o
western
como xenero novelistico adquiriu especiais caracteristicas durante a chamada
Guerra silenciosa
.
[
1
]
Durante esta, por exemplo, os caracteres manifiestanse de formas mais marcadamente dicotomicas.
En canto ao cine, o numero de
westerns
foi descendiendo conforme ao paso dos anos, ate o punto de ser un dos xeneros do cinema clasico estadounidense que case desapareceu (ao igual que os musicais, por exmplo).
Asi e todo, nos ultimos anos houbo esporadicos intentos de resucitar o xenero (tamen o musical), ben tratando de recuperar as raices clasicas (
Sen perdon
,
Open Range
) ou aproximandose a formas narrativas e/ou visuais experimentais (
Dead Man
,
Blueberry
).
Ademais, o legado do
western
considerase de grande importancia e non e dificil ver as suas pegadas no cine contemporaneo (por exemplo en peliculas como
Unha historia de violencia
,
Non e un pais para vellos
ou
Os tres enterros de Melquiades Estrada
, ainda que os exemplos serian incontabeis).
- ↑
Schmidt-Welle, Friedlhelm: The Good and the Bad Guys: El Intertexto del Western en la guerra silenciosa, en:
Armas y Letras
59
: 93-99.
- Bellour, Raymond (dir.) (1966):
Le Western, sources, mythes, auteurs, acteurs, filmographies
. Paris: Union generale d'editions.
- Cowie, Peter (2004):
John Ford and the American West
. Nova York: Harry Abrams Inc.
ISBN 0-8109-4976-8
.
- McMahan, Alison e
Alice Guy-Blache
(2002):
Lost Visionary of the Cinema
. Nova York: Continuum.
- Nash Smith, Henry (1950):
Virgin Land: The American West as Symbol and Myth
. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
- Newman, Kim (1990):
Wild West Movies
. Bloomsbury.