Tommaso Campanella.
Tommaso Campanella
, nado en
Stilo
(
Calabria
) o
5 de setembro
de
1568
e finado en
Paris
o
21 de maio
de
1639
, foi un filosofo e poeta italiano. Con el conclue o pensamento
renacentista
. Tratou de edificar unha sintese entre metafisica, teoloxia, maxia e utopia.
Aos quince anos entrou na
orde dominicana
(o seu nome de pila era Giandomenio, pero no momento da entrada ao convento foi cambiado por Tome). Mago e astrologo, dominado por unha ansia de reforma universal, extraordinariamente culto era capaz de escribir e reescribir as suas obras cunha forza indomable. Estudou filosofia e teoloxia e despois dirixiuse a
Napoles
. En
1591
publicou ali a sua primeira obra,
Philosophia sensibus demonstrata
, na defensa de
Telesio
, sufrindo pouco tempo despois a primeira sospeita de
herexia
, e sendo procesado pola sua propia Orde ao ano seguinte. Sometido a torturas e encarcerado en diversas ocasions, evadiuse dunha condena a morte finxindo estar tolo. Debido a isto non acabou na fogueira, e despois de pasar case a metade da sua vida no carcere (27 anos) en
1626
o rei de Espana ordenou a sua excarceracion, pero a sua liberdade durou moi pouco tras ser de novo levado a prision en
Roma
. A requirimento da propia Orde Dominicana foille outorgada a liberdade total polo papa
Urbano VIII
. Finalmente, un inopinado triunfo en Francia coroou a sua axitada existencia.
Campanella comezou sendo telesiano, pero a sua maneira. Para el, a mensaxe de
Telesio
significaba un contacto directo, a traves dos sentidos, coa natureza, unica fonte de conecemento, e polo tanto unha ruptura coa cultura libresca. A
Carta a Monsenor Antonio Quarengo
, de 1607, mostra algunhas das ideas esenciais do programa de Campanella, que afirma, a diferenza de Telesio, que todo conecemento deriva da sensibilidade e a ela reducese. O conecemento sensorial proporciona certeza absoluta e polo tanto non require probas de ningunha clase. O escepticismo non ten sentido porque hai unha facultade innata na alma que nos asegura principios indudibales, o primeiro e que existimos, pensamos, queremos e podemos. Este conecemento de si mesmo esta presuposto en calquera conecemento das cousas exteriores. Conecemonos, ante todo, a nos mesmos, e so conecemos as cousas exteriores en canto nos conecemos modificados ou impresionados por elas; e Campanella estende esta conciencia a todos os seres.
Nas suas reflexions sobre o conecemento, que se atopan no primeiro libro da
Metafisica
, Campanella brindounos unha refutacion do escepticismo, baseandose na autoconciencia. Esta nocion tivo un grande exito entre os seus interpretes posteriores. Segundo Campanella, o conecemento de si mesmo non e unha prerrogativa do home en canto ao pensamento, senon de todas as cousas. O conecemento que as cousas tenen do distinto de si e unha
sapientia illata
, unha sabedoria que se adquire por contacto coas demais cousas, xa que cada cousa e modificada por outra. O sentinte non sente calor, senon a si mesmo modificado pola calor.
Manifestouse contra a escolastica e combinaba as ideas do sensualismo e o deismo con concepcions mistico-relixiosas. Foi perseguido pola
Inquisicion
debido a sua liberdade de pensamento. Sonaba cunha humanidade libre e prospera. Fundamentou o seu ideal comunista no mandato da razon e nas leis da natureza. Imaxinou unha sociedade comunista tanto no referente ao rexime da propiedade como na pertenza de mulleres e fillos. Moitas das suas propostas filosoficas foron semellantes as adoptadas despois por
Rene Descartes
e por
Immanuel Kant
. Defende que a existencia de Deus deducese da existencia da sua idea no home.
Campanella, partindo unha vez mais de Telesio, e da sua doutrina da animacion universal das cousas, avanza moito mais que el, non so movendose na direccion conceptual dos
neoplatonicos
, senon mesturando con ela visions nacidas na sua ardente fantasia, coa cal formula unha doutrina maxico-animista moi extrema. As cousas, segundo Campanella, falan e comunicanse entre elas de forma directa. Por exemplo a estrela, ao lanzar os seus raios, comunica os seus conecementos.
Metaphysica
, 1638
As obras de Campanella abarcan moitos campos da filosofia. De entre os seus 82 escritos podemos destacar:
- Philosophia sensibus demonstrata
(1591).
- Del sentido de las cosas y la magia
(1604).
- Apologia pro Galileo
(1616, pero publicada en 1622).
- Epilogo magno
(1604-1609).
- Civitas Solis
(1602).
- Metafisica
en 18 libros (da que Campanella fixo cinco redaccions, chegando a nos a version latina publicada en Paris no 1638).
- Teoloxia
en trinta libros (1613-1624).
Na
Civitas Solis
Campanella reflicte, ao mesmo tempo, as aspiracions de renovacion espiritual e as suas conviccions maxico-astroloxicas. Os circulos das murallas son tantos como os planetas e a cidade esta construida de forma que lle permita conseguir os influxos favorables que proceden do ceo. Este cidade representa a sumas das aspiracions de Campanella.