Quintus Septimius Florens Tertullianus
, conecido como
Tertuliano
, nado en
Cartago
(actual
Tunes
) cara ao
160
e finado na mesma cidade cara ao
220
, foi un apoloxista cristian considerado o maximo representante da literatura cristia anterior a
Agostino de Hipona
.
Os poucos datos acerca da sua vida provenen dalgunhas referencias na sua obra e de autores posteriores, polo que estan sometidos ainda a debate. Ao parecer, o seu pai era centurion, e Tertuliano recibiu unha esmerada educacion en
dereito
,
filosofia
e
retorica
. Educouse en Cartago, animado centro cultural. A sua intelixencia, aberta a verdade e a beleza exquisitamente
dialectica
, facilitaballe tanto ao exercicio da retorica unha esplendida
erudicion
como o emprego dos recursos xuridicos mais refinados. A fusion de ambos elementos haberia de permitirlle poner un selo singular na
literatura apoloxetica
, que xa anteriormente tina acadado un notable desenvolvemento na
lingua grega
.
Nas suas obras atopanse algunhas testemunas acerca das suas desviacions xuvenis: Tertuliano confesa ter sido pecador, asiduo de espectaculos inmorais e adultero. Viviu un tempo en
Roma
, onde probablemente exerceu como avogado, e se interesou polo
cristianismo
, ainda que a sua conversion tivo lugar ao seu regreso a Cartago, ao redor do 190. A partir deste momento, despregou unha notable actividade polemica contra os
pagans
e os
herexes
e en defensa do cristianismo a traves de numerosos escritos. Certas alusions do autor permiten crer nunha posible e intensa influencia nel da heroica serenidade dos cristians no martirio, unida ao que Tertuliano denomina o seu poder de
exorcismo
: os martires son a simple verdade posta ante os ollos, a cal non se pode resistir. Contraeu matrimonio, e pediu a sua muller, nun texto dirixido a ela, que non celebrara segundas nupcias; isto supon xa un dos trazos da sua ideoloxia rigorosa. Tertuliano converteuse nunha figura destacada na
Igrexa
do
norte de Africa
, ainda que e dubidoso que chegara a ser ordenado sacerdote.
Cara ao 213 afastouse da Igrexa e aproximouse, atraido pola sua intransixencia e o seu rigor moral, a herexia dos apocalipticos de
Montano
(
montanismo
), que propugnaba un retorno a verdadeira fe. O seu austero ascetismo e a sua rixidez levoulle, incluso dentro da seita frixia, a establecer unha faccion que seria chamada a dos tertulianistas, que perdurou como unha igrexa independente ata o
seculo V
. Non cabe pensar que Tertuliano volveria a Igrexa, opinion insinuada por alguns. Segundo
Xerome de Estridon
, faleceu moi vello (en torno ao ano 240), e foi "exemplo famoso, na Antiguidade cristia, da dolorosa caida a cal se atopan expostas algunhas intelixencias ilustres".
O seu pensamento esta exposto nunhas trinta obras doutrinais, apoloxeticas, asceticas e morais. Nos seus escritos elaborou unha prosa latina orixinal e desenvolveu o vocabulario que mais tarde utilizaria no pensamento cristian. Tertuliano reconeceu e apreciou os valores da
cultura grecorromana
como a maioria dos cristians cultos da sua epoca, e discriminou entre os que considerou aceptables e aqueles que debian rexeitarse. Empregou o fervor da sua alma e a lucidez da sua intelixencia nunha serie de obras nas que mostra brillantemente as suas dotes de polemista, doutor e moralista baixo un aspecto formal de tipo academico rico nos medios expresivos, que as veces raian na pesadez, pero que sempre son utilizados con vigor e orixinalidade.
A sua mensaxe caracterizase polo seu rigorismo moral e a sua enfase na superioridade da revelacion e da fe sobre a razon, manifestada na afirmacion de que, asi como os profetas son os patriarcas dos cristians, os filosofos sono dos
herexes
. Os seus escritos sentaron asi mesmo a tese de que as
Sagradas Escrituras
so podian ser interpretadas por membros cualificados pola igrexa.
Opera omnia, 1598
- Apologeticus pro Christianis
.
- Dissertatio Mosheim in Apol
.
- Libri duo ad Nationes
.
- De Testimonio animae
.
- Ad Martyres
.
- De Spectaculis
.
- De Idolatria
.
- Accedit ad Scapulam liber
.
- Dissertatio D. Le Nourry in Apologet. libr. II ad Nat. et libr. ad Scapulam
.
- De Oratione
.
- De Baptismo
.
- De Poenitentia
.
- De Patientia
.
- Ad Uxorem libri duo
.
- De Cultu Feminarum lib. II
.
- De Corona Militis
.
- De Fuga in Persecutione
.
- Adversus Gnosticos Scorpiace
.
- Adversus Praxeam
.
- Adversus Hermogenem
.
- Adversus Marcionem libri V
.
- Adversus Valentinianos
.
- Adversus Judaeos
.
- De Anima
.
- De Carne Christi
.
- De Resurrectione Carnis
.
- De velandis Virginibus
.
- De Exhortatione Castitatis
.
- De Monogamia
.
- De Jejuniis
.
- De Pudicitia
.
- De Pallio
.