한국   대만   중국   일본 
O carballo na cultura popular galega - Wikipedia, a enciclopedia libre Saltar ao contido

O carballo na cultura popular galega

Engadir ligazons
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

O carballo e a arbore simbolo de Galicia, e tamen a mais sagrada de todas, o mesmo que ocorre noutras culturas atlanticas e celtas . Arredor de toda Europa occidental o carballo considerase arbore sagrada: e a arbore por excelencia de Inglaterra , de Alemana e do Pais Vasco . Ademais, as carballeiras tinan unha importante funcion social, nelas reuniase a xente, celebrabanse festas, feiras e magostos. (Ver artigo: carballo (simbolismo) .

Carballo en Sarria

Simbolo de forza e pureza, de sombra proveitosa, libran de doenzas contaxiosas (por exemplo ranandose contra del para sandar a sarna ou rana) a quen as padece e posuen numerosas propiedades salutiferas; tenen pois a capacidade de sandar os doentes, especialmente aos cativos, aos que se lles fai pasar a traves dunha fenda que as carballas vellas, despois de perder a cerna poden ter no tronco , xa que no seu interior agochan as "pedras do raio", xa que os carballos agochan o raio no seu seo. Outra opcion e que o doente pase por entre duas gallas que fagan forquita ou por duas partes dunha pola que se fende adrede e se ata despois para ver se liga ou non, que sera sinal de que cure ou non cure. Na Bretana , de xeito semellante a tradicion galega diciase que carballos e acineiras tinan a propiedade de sandar as persoas faltas de saude que deixaban as roupas penduradas das polas.

Os carballos, en xeral, curan ademais os meigallos e o arangano.

Locucions [ editar | editar a fonte ]

  • Ser mozo coma un carballo : robusto, vigoroso, fuerte. [ 1 ] .

Refraneiro [ editar | editar a fonte ]

  • A bo porco, boa landra [ 2 ] .
  • A landra que non se ve en maio, non se ve en todo o ano [ 3 ] .
  • Ano de landras, ano de graxas [ 3 ] [ 4 ] .
  • Cando a carballeira zoa, sabe ben a broa .
  • En xaneiro, mellor carballo que castineiro .
  • O mais ruin porco topa unha boa landra [ 2 ] .
  • O pior porco come a millor landra [ 2 ] .
  • Santiago manda o pan, san Miguelino manda o vino, san Francisco manda a landre e san Andres o toucino .
  • Sempre un porco ruin atopou unha belota boa [ 5 ] .

Cantigueiro [ editar | editar a fonte ]

Carballeira en Lalin
  • A carballeira do Outeiro/ heina de mandar cortar,/ que cando vou pra ribeira/ quita a vista do lugar [ 6 ] .
  • A Carballeira do San Xusto,/ ten o lado unha xesteira/ onde hei de botar a noite/ cunha mocina solteira .
  • A Santa Virxe do Viso/ tan alta se foi a por,/ entre toxos e carqueixas,/ carballinos darredor [ 7 ] .
  • Adios, Outeiro querido,/ contento da mina vida;/ cantos paseios eu dei/ pola carballeira arriba [ 8 ] .
  • Antonino, se te fores,/ deixame unha relembranza:/ en cada carballo verde/ un ramino de esperanza [ 9 ] .
  • Boteiche unha, boteiche outra/ por riba dun carballino,/ que tu non has de negar/ que es filla dun paxarino [ 10 ] .
  • Bugallos nun castineiro/ foi cousa que nunca vin;/ gabacheste que te quixen/ i eu nunca te pretendin [ 11 ] .
  • Cando o rio for pra riba/ i os carballos deren uvas/ han de ser homes de ben/ os homes das barbas rubias [ 12 ] .
  • Cando o rio fose enriba/ e os carballos deren uvas/ han de ser homes de ben/ os homes de barbas rubias .
  • Carballeira de San Xusto,/ carballeira derramada,/ naquela carballeirina/ perdin a mina navalla [ 13 ] .
  • Carballeira de San Xusto,/ carballeira enramada,/ naquela carballeirina/ perdin a mina navalla [ 14 ]
  • Carballeira de San Xusto/ moitos arrodeos ten,/ se non fora polos Santos/ ala non iba ninguen .
  • Carballeira do San Xusto,/ Carballeira do San Xusto,/ naquela carballeirina/ hei de beilar o meu gusto .
  • Carballeira do San Xusto,/ carballeirina famosa,/ naquela carballeirina/ perdin eu a mina rosa .
  • Carballeira de San Xusto,/ naquela carballeirina/ hei de bailar o meu gusto .
  • Carballo verde na serra/ auga fria non consente;/ o que me ha po-la mau/ hama de por para xempre [ 15 ] .
  • Corre, Maruxina,/ corre Maruxeira,/ que ai ven teu pai/ pola carballeira [ 16 ] [ 17 ] .
  • Das bugallas fago contas/ e coelas rezo as escuras;/ oh, morte, que tanto tardas!/ oh, vida, que tanto duras! [ 18 ] .
  • Do outro lado do rio/ ten meu pai un castineiro;/ pensa que lle tira as rolas/ e tiralle aos carballeiros [ 19 ] .
  • Indo pra feira da Ponte/ atopei un carballino,/ atopei demos te leven/ metidos nun buratino [ 20 ] .
  • Manoel, ¿que estas facendo/ debaixo da carballeira?/ -Estoulle facendo o amor/ a unha rapaza solteira .
  • Maria berrou con Chuco/ na carballeira de abaixo,/ porque lle picaba un toxo/ que levaba no refaixo .
  • Menina, peina o cabelo,/ que peinado parez ben,/ se non hai tranzas na feira,/ os carballos vergas ten [ 21 ] .
  • Mina Virxe da Peneda/ que tan alta se foi por,/ entre toxos e penedos,/ carballinos darredor [ 22 ] .
  • Mina Virxe da Subreira/ e amiga da goteira;/ ponenlle o carballo a porta,/ heille planta-la videira [ 23 ] .
  • Nunca vin carballo torto/ bota-la rama direito;/ nunca vin home casado/ trague-la barba ben feita [ 24 ] .
  • O carballo caille a folla/ i o castineiro o ourizo;/ as mocinas, as de agora,/ todas andan ao castizo [ 25 ] .
  • O carballo caille a folla/ i o castineiro o ourizo;/ as mocinas de Gaias/ todas ten o tortorizo [ 26 ] .
  • O carballo caille a folla/ i o castineiro o ourizo;/ as mocinas que hai agora/ todas lles da o tortorizo [ 25 ] .
  • O carballo caille a folla/ i ourizo non a ten;/ as mocinas que hai agora/ moi pouca vergona ten [ 25 ] .
  • O carballo cando nace/ nas follas ten mil enredos;/ o galan pra namorar/ nunca ten os ollos quedos [ 27 ] .
  • O carballo da Chainza,/ ten tres carros de madeira:/ un e meu, o outro e teu/ o outro de quen o queira [ 28 ] .
  • O carballo da Chainza,/ ten a folla revirada,/ que lla revirou o vento/ nunha manan de xiada [ 29 ] .
  • O carballo da Portela/ ponselle a folla vermella: foi que veu por riba dil/ o demo dunha centella [ 30 ] .
  • O carballo da Portela/ ten a folla revirada,/ que lla revirou o vento/ nunha mana de xiada [ 25 ] [ 31 ] .
  • O carballo da Portela,/ ten a folla revirada,/ que lla revirou o vento,/ unha noite de xeada .
  • O carballo da Portela/ ten tres carros de madeira,/ un e meu e outro e teu,/ outro e de quen o queira [ 32 ] .
  • O carballo da Portela/ xa non ten folla ningunha/ porque llas levou o vento/ seica todas, unha a unha [ 25 ] .
  • O carballo ten a folla/ i a nogueira non a ten;/ agora xa eu conezo/ a muller de “Val quen ten” [ 25 ] .
  • O crego cando vai fora/ leva a Marica na mula,/ na primeira carballeira/ parecelle a albarda dura .
  • O crego de Escravitude/ leva a criada na burra,/ na primeira carballeira/ dalle unha sacudidura [ 33 ] .
  • O rio cando vai cheo/ leva carballos e follas,/ tamen debia levar/ as lingoas mormuradoras [ 34 ] .
  • O rio cando vai cheo/ leva carballos e follas;/ tamen podia levar/ as lengoas marmuradoras [ 35 ] .
  • O rio cando vai louro/ leva cascas de carballo/ pra lle lava-la camisa/ ao meu amante Cesareo [ 35 ] .
  • Os mocinos, os de agora,/ todos son escopeteiros;/ pensan que tiran aos coellos/ e tiranlle aos carballeiros [ 36 ] .
  • Se ti viras o que eu vin,/ indo pola carballeira,/ vinte e cinco xastres xuntos/ cosendo nunha monteira .
  • Sei que casou Xan de Fiz/ con unha boa rapaza,/ as veces un porco ruin/ atopa unha boa landra [ 37 ] .
  • Senor San Benito novo,/ amigo da goteirina,/ ten os carballos a porta,/ mandou por a videirina [ 38 ] .

Notas [ editar | editar a fonte ]

  1. ↑ Eladio Rodriguez Gonzalez, s. v. mozo .
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Eladio Rodriguez Gonzalez, s. v. porco .
  3. ↑ 3,0 3,1 Eladio Rodriguez Gonzalez, s. v. landra .
  4. ↑ Real Academia Galega 1913, s. v. ano .
  5. ↑ Porque a peor xente e a que mais sorte ten. Elixio Rivas Quintas (1978).
  6. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 29. Outeiro e un toponimo moi frecuente, imposible de identificar.
  7. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 46. Ademais da Virxe do Viso, en Redondela, hai moitos outros lugares con este nome. As cantigas que recolle Xaquin Lorenzo na Limia Baixa refirense a ermida de Nosa Senora do Viso, na parroquia de San Vicente de Lobeira .
  8. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 31.
  9. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 42.
  10. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 54. No orixinal: boteiche, de un, es .
  11. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 54.
  12. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 56. O refraneiro recolle moitos exemplos da consideracion negativa dos "homes de barbas rubias", como tal: " Librate Deus de home de bigote loiro, de can rabeno e de home pequeno ", ou " Home de barba rubia, unha che di, outra che cuida ".
  13. ↑ A carballeira de San Xusto atopase na parroquia de San Xurxo de Sacos ( Cerdedo-Cotobade ).
  14. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 257.
  15. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 59. No orixinal: pola .
  16. ↑ Fermin Bouza Brey 1929, 174. No orixinal: ahi ven, pol-a .
  17. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 66. No orixinal: curre, ala ven .
  18. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 66.
  19. ↑ Rolas ou rulas. Xaquin Lorenzo Fernandez, 72.
  20. ↑ A feira da Ponte celebrabase o 22 de cada mes no lugar da Ponte Linares (tamen chamada A Feira Nova), na parroquia de Santiago de Guin, no concello de Bande . Xaquin Lorenzo Fernandez, 90.
  21. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 96. Xanquin Lorenzo explica que as tranzas son as fitas e cordons que se vendian nas feiras para atar o pelo.
  22. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 103. Refirese o Santuario portugues de Nosa Senora da Peneda, en Arcos de Valdevez, moi proximo a fronteira con Espana.
  23. ↑ Nosa Senora da Sobreira e padroeira de Ferreiros , lugar da parroquia e concello de Entrimo . Xaquin Lorenzo Fernandez, 103. No orixinal: plantala .
  24. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 114. No orixinal: botala, traguela .
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 Xaquin Lorenzo Fernandez, 116.
  26. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 116. Tortorizo e mareo por andar dando voltas, pero pode facer alusion a unha enfermidade das ovellas, chamada teo , caracterizada por movementos circulares continuos.
  27. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 118.
  28. ↑ A Chainza e lugar da parroquia do Obre , do concello de Noia . Alvaro das Casas, Nos 95, 15.11.1931, 216. No orixinal: Chainza , ten , e teu .
  29. ↑ Alvaro das Casas, Nos 94, 15.10.1931, 192. No orixinal: Chainza , manan .
  30. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 116. No orixinal: de il, de unha . Non e posible saber a que Portela se refire, pero hai un carballo excepcional chamado "Carballo do Campo", no lugar da Portela , parroquia de Sabaxans, no concello de Mondariz , incluido dentro do Catalogo de Arbores Senlleiras de Galiza desde 2011. A arbore ten unha altura de 35,80 m e un diametro do fuste de 3,75 m (a 1.30 m de altura [1] .
  31. ↑ Fermin Bouza Brey 1929, 162. No texto: manan .
  32. ↑ Fermin Bouza Brey 1929, 162. Recollida en Vilagarcia, onde o Nomenclator non recolle ningun lugar con ese nome.
  33. ↑ Fermin Bouza-Brey 1929, 195. No orixinal: Esclavitude .
  34. ↑ Fermin Bouza-Brey 1929, 192. No orixinal: lingoas .
  35. ↑ 35,0 35,1 Xaquin Lorenzo Fernandez, 123.
  36. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 125.
  37. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 143.
  38. ↑ Xaquin Lorenzo Fernandez, 145.

Vexase tamen [ editar | editar a fonte ]

Bibliografia [ editar | editar a fonte ]

Outros artigos [ editar | editar a fonte ]

Traido desde ≪ https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=O_carballo_na_cultura_popular_galega&oldid=6428491 ≫