Pinocchio
, figura literaria ligada culturalmente a mentira.
Unha
mentira
e unha declaracion realizada por alguen que sabe, cre ou sospeita que e falsa en todo ou en parte, esperando que os ointes o crean, de forma que se oculte a realidade en forma parcial ou total. Unha certa
oracion
pode ser unha mentira se o interlocutor pensa que e falsa ou que oculta parcialmente a verdade. En funcion da definicion, unha mentira pode ser unha falsidade xenuina ou unha
verdade
selectiva, esaxerar unha verdade, se a intencion e enganar ou causar unha accion en contra dos intereses do ointe. As
ficcions
, ainda que falsas, non se consideran mentiras. Mentir e dicir unha
mentira
. As persoas que din unha mentira, especialmente aquelas que as din frecuentemente, cualificanse de
mentireiras
. Mentir implica un engano intencionado e consciente. Ten como sinonimos parciais: alburgada, bouba, embuste, loia, loiada, trola, falacia ou farol.
[
1
]
Tamen e mentira o acto da simulacion ou o finxir. Por exemplo, se alguen atropela unha persoa e foxe do lugar sen ser identificado e, despois dun tempo, regresa e mesturase cos curiosos e finxe indignacion polo ocorrido, esta a mentir a todos aqueles ante quen simula ou finxe
inocencia
. Noutras palabras, para mentir non se necesita dicir palabra algunha.
Outra forma de mentira non verbal constituea o feito de facerse pasar por
discapacitado
fisico co fin de obter algun "favor" en proveito propio (esmolas, por exemplo).
Mentir esta en contra dos canons
morais
de moitas persoas e esta especificamente prohibido como pecado en moitas
relixions
. A tradicion
etica
e os
filosofos
estan divididos sobre se se pode permitir as veces unha mentira (pero xeralmente situanse en contra):
Platon
dicia que si, mentres que
Aristoteles
,
santo Agostino
e
Kant
dician que nunca se pode permitir.
En funcion das circunstancias, entendese que mentir para protexer persoas dun opresor inmoral adoita ser permisible. E o caso, por exemplo, das vitimas dunha
guerra
.
Mentir dunha forma que intensifica un conflito, no canto de atenualo, xeralmente considerase o peor
pecado
.
Un mentireiro e unha persoa que ten certa tendencia a dicir mentiras. A tolerancia da xente cos mentireiros habitualmente e moi pequena, e a miudo so se necesita que se sorprenda a alguen nunha mentira para que se lle asigne a etiqueta de mentireiro e se perda para sempre a
confianza
. Isto, por suposto, e moderado pola importancia do feito ao que se refira a mentira.
Unha mentira graciosa, e un engano con proposito humoristico, cando a falsidade se entende, non se considera inmoral e e unha practica utilizada amplamente por
comediantes
e
humoristas
.
O filosofo
Leo Strauss
acentuou a necesidade de mentir para ocultar unha posicion estratexica, ou para axudar a
diplomacia
. Asi o fixeron tamen os representantes da
filosofia politica
, desde
Maquiavelo
ate a "mentira nobre" de Platon.
Que as mentiras desaparezan completamente do ambito da
politica
, da
xustiza
, da diplomacia, do
xornalismo
e doutros moitos ambitos da vida social e algo virtualmente imposible, tal e como non poden ser excluidas das guerras que estas mesmas actividades, supostamente, deberian previr.
Santo Agostino distingue oito tipos de mentiras: as mentiras no ensino relixioso; as mentiras que fan dano e non axudan a ninguen; as que fan dano e si axudan a alguen; as mentiras que xorden polo mero pracer de mentir; as mentiras ditas para compracer os demais nun discurso; as mentiras que non fan dano e axudan a alguen; as mentiras que non fan dano e poden salvar a vida de alguen, e as mentiras que non fan dano e protexen a "pureza" de alguen. Por outra banda, santo Agostino aclara que as "pequenas mentiras" non son en realidade mentiras.
Tomas de Aquino
, pola sua banda, distingue tres tipos de mentiras: a util, a humoristica e a maliciosa. Segundo Tomas de Aquino, os tres tipos de mentira son pecado. As mentiras utiles e humoristicas son pecados veniais, mentres que a mentira maliciosa e pecado mortal.
O tipo mais grave de mentira e a
calumnia
, xa que con isto se imputa sempre a algun inocente unha falta non cometida en proveito malicioso.
Paradoxos relacionados coa mentira
[
editar
|
editar a fonte
]
Dentro de calquera situacion na que se dan sempre respostas duais (por exemplo, si/non, branco/negro), unha persoa da que sabemos que esta a mentir consistentemente seria, de forma
paradoxal
, unha fonte de verdade. Hai moitos paradoxos desta clase, sendo o mais famoso o que se conece como o paradoxo do mentireiro, comunmente expresado como ≪esta proposicion e mentira≫ ou ≪esta proposicion e falsa≫. O denominado paradoxo de Epimenides ?≪todos os cretenses menten≫, declara Epimenides o cretense- foi un precursor do paradoxo do mentireiro, ainda que o feito de que sexa ou non un paradoxo tamen esta en discusion. Hai unha clase de adivinas loxicas relacionadas con este asunto que, en ingles, se conecen co nome de ≪knights and knaves≫ (usualmente "cabaleiros e escudeiros", "cabaleiros e vilans" ou "cabaleiros e serventes", en galego), nos que o obxectivo e determinar, dun grupo de persoas, quen mente e quen di a verdade.
Deteccion das mentiras e a sua abordaxe psicoloxica
[
editar
|
editar a fonte
]
A deteccion de mentiras e un campo de estudo de distintas ramas da
psicoloxia
, e mais concretamente, a
psicoloxia xuridica
, con especialidades como a psicoloxia forense e a psicoloxia criminalistica, entre outras.
Ainda que tradicionalmente, tanto popular como cientificamente, a deteccion de mentiras se baseaba en criterios de
conduta
, as
metaanalises
realizadas a principios do seculo XXI constatan as limitacions desa formulacion, xa que leva moitos erros. Por tanto, investiganse sobre todo dous aspectos: o de desenvolver estratexias activas a hora de realizar entrevistas e prestarlle mais importancia aos indicios contextuais da mentira.
En xeral tardase mais en contestar cunha mentira que dicindo a verdade.
Un exemplo e o tiopentato de sodio (
pentotal sodico
). Tendo en conta que como axente
hipnotico
, cunha dose controlada, a sua actuacion no cerebro humano produce depresion das funcions corticais superiores, pensouse que poderia resultar de utilidade en interrogatorios.
[
Compre referencia
]
Considerase que a mentira e unha elaboracion complexa, consciente, moito mais complicada que a verdade, asi que, se se deteriora a actividade superior cortical, ao suxeito resultaralle moito mais complicado manter a sua vontade e a “verdade” fluiria na sua conversacion con maior facilidade.
[
Compre referencia
]
Iso e, polo menos, a teoria, posta en practica durante decenios polos servizos de
espionaxe
de moitos paises.
[
Compre referencia
]
Ate certo punto, a idea e correcta, pero non garante, nin moito menos, que o suxeito vaia contar o que se espera, posto que hai moitos factores que poden modificar o experimento, desde un adestramento especial ate condicions ambientais ou, simplemente, unha asuncion da mentira como verdade por parte do suxeito.
[
Compre referencia
]
- En
Pinocchio
, de
Carlo Collodi
, o personaxe principal, cuxo nome da titulo a obra, e un boneco de madeira cuxa nariz crece cada vez que di unha mentira.
- Na pelicula
Liar Liar
, dirixida por Tom Sadyak e protagonizada por
Jim Carrey
, o avogado Fletcher Reede (Carrey) non pode mentir durante 24 horas, debido a un desexo de aniversario do seu fillo que, maxicamente, se fai realidade.
- Na serie de television
Lie to me
, o Dr. Cal Lightman e o seu equipo traballan descubrindo as mentiras e enganos na xente a traves das expresions faciais, ton de voz e actitude.
- Mark Bellison en
The invention of Lying
e a primeira persoa en desenvolver a capacidade de mentir nun mundo ideal onde todos sempre din a verdade.