Alegria
O sorriso (
smile
en ingles) e o simbolo mais conecido que representa a felicidade humana.
A
felicidade
e unha situacion ou un estado emocional no que unha persoa sente que todo vai conforme o que quere. Este estado de benestar caracterizase pola relativa permanencia dunha emocion agradable que varia dende o mero contentamento a alegria fonda e intensa de vivir e polo natural desexo de que continue.
Unha nena
iraqui
sorri.
A felicidade e un dos grandes temas filosoficas de todos os tempos. As definicions propostas nas diferentes
relixions
e
escolas filosoficas
incluen a
liberdade de querer
, a
consciencia
da boa orde das cousas, a
seguridade
de estar no lugar correcto do
universo
, e a
paz
interior.
No uso corrente da lingua pode denotar unha simple
experiencia agradable
ou
pracenteira
.
En tanto que animal, o ser humano dispon de dous medios primitivos para determinar as relacions que manten co mundo: o
pracer
e a
dor
. A traves deles xulgamos o benestar e o sufrimento. Antes de percibir o mundo como obxecto de analise, sentimolo como un lugar de vida grato ou ameazante. A traves das nosas emocions e as nosas paixons imaxinamos as ideas de felicidade e de desgraza.
En xeral, a felicidade asociase a emocions ou sentimentos como a
alegria
, o
xubilo
, o
contento
, a
ledicia
, o
gozo
e o
amor
. Entre as emocions antinomicas atopanse o
sufrimento
, a
tristura
, o
pesar
e a
magoa
. En tanto que o termo
pracer
(coma o seu oposto dor) se utiliza para indicar sensacions fisicas localizadas, o de
felicidade
e xeralmente usado para referir especificamente un sentimento interior de longa duracion.
Outras emocions son:
Gandhi
rindo
A felicidade difire da alegria non en
grao
senon en
clase
. Ser feliz implica unha maior duracion ca transitoriedade do pracer que e connotado pola palabra alegria. Diferenciase tamen da ledicia en que esta connota tenrura de maneira moi particular.
A felicidade tende, en consecuencia, a ser considerada inestimable, oponendose o pracer temporal proporcionado por accions puramente mecanicas ou mecanicistas.
Posto que a felicidade pode chegar como o
resultado de algo planificado
, da
amabilidade de outros
, ou de situacions que parecen positivas se se pensa sobre elas, e dicir, o se conseguir o que un desexaria (por planearse con anterioridade ou por reflexion a posteriori), a pregunta transcendental que toda persoa se pode facer e:
Que e o que un quere facer coa sua vida?
A cuestion sobre cal e a mellor forma de vida constitue un dos temas fundamentais da
etica
.
Os filosofos da antiguidade consideraban que a felicidade, antes ca
sabedoria
ou a
verdade
, era o fin ultimo da
filosofia
. Santo Agostino escribiu "Nulla est homini causa philosophandi nisi ut beatus sit" ('O home non ten razon para estudar filosofia senon e para ser feliz'). Como concepto filosofico, a felicidade e unha das nocions mais dificiles de definir por ser, segundo Kant, un estado empirico sometido o
azar da fortuna
e os cambios imprevisibles do
humor
.
Cada un de nos ten a capacidade de proxectar os seus plans de vida conforme os ideais que tena da
boa vida
ou da
vida plena
. O problema e que, ainda que todos esteamos de acordo en que a felicidade e o que persegue todo ser humano, moi poucos estaremos de acordo en que e o que entendemos por tal concepto: cada quen vive e entende a felicidade a sua maneira. E posible que haxa tantas formas de definir o que e ser feliz como persoas hai no mundo. As distintas doutrinas filosoficas e relixions que se estenderon polo mundo falaron de maneiras moi diversas da feliciade. Estes poderian ser alguns dos modelos de felicidade que se vehiculan a traves delas:
Ludovico Antonio Muratori
, 1749
- O
budismo
concibe a felicidade suprema como
nirvana
, e dicir, como estado de liberacion de todo desexo, como serenidade e fusion da alma individual e colectiva. Sidhartha Gautama (623 a. de C. - 543 a. de C.),
Buda
, invita a unha vida harmoniosa e virtuosa sen excesos, que axude a libertar dos sufrimentos os demais seres.
- A
filosofia aristotelica
entende a felicidade humana como o desenvolvemento das capacidades individuais (morais, intelectuais, artisticas etc.), practicando as virtudes ou excelencias.
Aristoteles
(384 a. de C. - 322 a. de C.) propon como ideal a contemplacion, a prudencia, e a procura da verdade e do conecemento a traves dos sentidos. Para Aristoteles toda accion humana faise con vistas a algun fin. "E e evidente -comenta el- que o fin ultimo de todas as nosas accions non e outro co da felicidade".
- O
epicureismo
concibe a felicidade como evitacion da pena e da dor. E a crenza de que o mellor ben e a procura da felicidade para un mesmo. Para
Epicuro
(341 a. de C. - 271 a. de C.) a felicidade consiste en gozar intelixentemente dos praceres. Nas suas propias verbas "en tanto que o ben e doado de obter, o mal e facil de soportar". A moderacion, o cultivo da amizade, da lectura, da conversa e doutros praceres non acostuman a ocasionar consecuencias desagradables.
- O
estoicismo
propon como ideal non alterarse ante os infortunios e desgrazas. O estoicos crian no destino que a natureza tina sabiamente previsto. Para
Seneca
(4 a. de C. - 65 d.de C.) "son poucos os que saben atinguir a felicidade pero moitos os capaces de buscar a desgraza". A aceptacion de bo grado de todo canto sobrevena e condicion necesaria para a felicidade. Manterse imperturbables e autodominarse son os grandes obxectivos dos estoicos. Para
Epicteto
(55-135 d. de C), un escravo que conseguiu a emancipacion e un dos filosofos mais representativos do estoicismo, era necesario desprezar a escravitude e liberarse dela porque "ninguen pode roubar a liberdade" do ser humano. Mantina que o noso fin era estar en control das nosas vidas. Para
Marco Aurelio
(121-180 d. de C.), o emperador romano que abrazaba a mesma doutrina, era imprescindible tomar consciencia da nosa pequenez e manter o animo ante a adversidade. A fin de contas, segundo el mesmo deixou escrito, "o humano so e fume e nada mais que fume".
- O
cristianismo
ten como guia para a felicidade o encontro con
Deus
e cos demais.
Cristo
resumiu a sua doutrina nun simple enunciado: "Amaras a deus por riba de todo e o proximo como a ti mesmo". O amor os demais permitira gozar da vista de Deus na vida eterna. Contrariamente, o egoismo de quen so pense no seu propio proveito acabara sendo penado despois da morte.
- O
utilitarismo
procura a maior felicidade para o maior numero de persoas. O utilitarismo do XVIII sosten que a felicidade inclue a experiencia da amizade e do altruismo, que tenen a sua orixe no sentimento de simpatia. O correcto e para os utilitaristas o que produce as mellores consecuencias. Cando se define en termos de satisfaccion as consecuencias poden ser ademais do hedonismo, a reputacion ou a racionalidade.
Jeremy Bentham
(1748-1832)coidaba que o pracer e a dor eran os unicos absolutos do mundo: "A natureza puxo o home baixo o dominio de dous donos: o pracer e a dor. Son eles quen nos dirixen en todo o que facemos, en todo o que dicimos, en todo o que pensamos".
- O
obxectivismo
manten que o proposito da vida deberia ser o mirar pola felicidade racional dun mesmo. Para
Ayn Rand
(1905-1982), novelista e filosofa americana de orixe rusa, o proposito moral na vida e a persecucion do interese ou egoismo persoal, obxectivo que so se pode lograr dentro do capitalismo liberal do
laissez-faire
: "Concibo o home como un ser heroico, coa sua propia felicidade como proposito moral, co progreso produtivo como a sua actividade mais nobre e a razon como a sua unica guia".
- O
hedonismo
refire toda teoria etica que da o pracer un papel central. A sua filosofia poderia ser resumida en "o pracer e o ben mais alto". O epicureismo, o utilitarismo, e o hedonismo psicoloxico das teorias freudianas poden ser clasificadas como tipos de hedonismo.
- O
eudaimonismo
fai referencia a toda doutrina, filosofia ou teoria que confire a felicidade (
eudaimon
en grego e 'felicidade') unha importancia primordial no seu discurso etico. Contrasta co hedonismo, que persegue o pracer antes ca felicidade propiamente dita.
- As eticas contemporaneas de inspiracion kantiana (
Rawls
,
Habermas
etc.) definen a felicidade como autorrealizacion en liberdade. Cada persoa debe realizarse atendendo as suas propias capacidades, desexos e posibilidades. Cada persoa deberia ter un proxecto de vida e intentar levalo a cabo. Todas as sociedades humanas deberian comprometerse en asegurar unhas condicions sociais que permitisen a cada un levar a cabo o seu proxecto en liberdade.
Na investigacion da felicidade deronse basicamente tres actitudes con relacion o tema o longo da historia: a pesimista, a optimista e a que a pon en cuestion.
A procura da felicidade ten un punto de partida bastante pesimista: en principio querese a felicidade que non se ten ou tentase fuxir do que nos anoxa. Non e de estranar que a felicidade sexa identificada coa idea da perfeccion, atributo de Deus. Por conseguinte a felicidade non existe mais que baixo a forma dun fin ideal e inaccesible. Para os que cren en Deus, en ultima instancia a verdadeira felicidade non existe mais que baixo a idea dunha promesa. A felicidade non e humana, pertence a un ser perfecto ou a parte divina do noso ser, que non pode ser satisfeita con realidades continxentes e ilusorias. O desexo do home sera ser feliz pero isto so e atinguible por algo distinto do ser humano, polos sabios sobrehumanos para os estoicos ou pola alma inmortal para algunhas relixions. A filosofia da desesperacion de moitas seitas ven na morte, e en particular, no suicidio unha maneira de conseguir a felicidade.
Hai filosofias mais optimistas. Para Epicuro a felicidade encontrase nos praceres simples e na fuxida dos sufrimentos. Dado que as accions humanas entranan a miudo praceres e sufrimentos, a filosofia epicurea propuxose entre as suas tarefas a investigacion dos praceres e dos comportamentos que favorecian o equilibrio psiquico e corporal.
Hai filosofos que ponen en causa o mesmo principio da felicidade. O razoamento e este. Os moralistas estiman que os homes cren a sua propia desgraza, pero en realidade o que buscan e o que coidan que e beneficioso ou da proveito. Procuran honores, riquezas, poder, pracer. Se un se aten os comportamentos reais dos homes, constatase que os homes non buscan a felicidade senon o poder e a forza. Esta busca pode ser cruel e sanguinaria; tamen pode ser espiritual e etica: a procura do saber, a creacion artistica, a busca relixiosa. Dito de maneira breve, esta e a busca da alta cultura que esixe grandes sacrificios e que non sempre e compatible coa felicidade. Pasase asi da felicidade como falso problema o problema do destino, que se pode concibir dende un punto de vista natural ou sobrenatural. Esta e a tese sostida por Kant. Para el a felicidade existe pero secundariamente, non como recompensa. Tamen e a posicion adoptada por Nietzche , para quen a felicidade non e consecuencia da forza e da sua mestria espiritual. A felicidade, xa que logo, non seria unha meta que houbese que perseguir.
[En construcion]
Martin Seligman
no seu libro
Authentic Happiness
('A felicidade autentica') define a felicidade como consistente tanto en emocions positivas como en actividades positivas. Presenta tres categorias de emocions positivas:
- pasado: sentimentos de satisfaccion, contento, orgullo, e serenidade.
- presente: gozo do sabor da comida o pracer de escoitar musica, a asimilacion do que lemos.
- futuro: sentimentos de optimismo, esperanza, lealdade, confianza e seguridade.
Hai tres categorias de emocions positivas presentes:
- praceres corporais, e.g. o desfrute do sabor da comida.
- praceres superiores, e.g. a musica.
- gratificacions, e.g. o entendemento da lectura.
Os dous primeiros son "praceres do momento" e normalmente derivan dalgun estimulo externo. Unha excepcion e a ledicia de ter un pensamento orixinal.
As gratificacions implican un compromiso pleno e o bloqueo das emocions sentidas. Non obstante, cando a gratificacion chega o final, enton poden sentirse emocions positivas.
As gratifications poden ser obtidas ou incrementadas o desenvolver forzas, habilidades persoais e virtudes. A autenticidade e a derivacion da gratificacion e das emocions positivas resultantes de exercer as fortalezas persoais. A boa vida conseguese usando as capacidades para obter gratificacion e poder asi desfrutar do traballo e dunha vida con sentido.
Vision mecanistica: base bioloxica
[
editar
|
editar a fonte
]
Ainda que a felicidade non e mensurable de maneira obxectiva isto non significa que non tena un componente fisico real. O
neurotransmisor
dopamina
que opera sobre a ruta mesolimbica e sobre o nucleo accumbens esta relacionada co
desexo
e co
pracer
. O pracer pode ser inducido artificialmente con drogas, e de forma directa con opiaceos coma a morfina e a heroina, que bloquean os inhibidores da dopamina.
A pesar de todo, os procesos e a quimica que se correlaciona coa felicidade non define o concepto de felicidade, simplemente describen a sua "implementacion" bioloxica. Tamen se especula con outro tipo de posibles implementacions, ainda que so estan comezando a ser investigadas.
E posible, poren, describir funcions da felicidade en termos bioloxicos. Unha das tentativas e a conecida como felicidade darwiniana. A felicidade darwiniana esta baseada no feito de que os animais estan equipados para ter sensacions e sentimentos positivos e negativos. Entendendo os dispositivos evolucionarios que subxacen a esas sensacions, e posible comprender como os procesos neuroloxicos que engadian un humor ou estado positivo tenderon a dominar eses procesos.
Comportamentos e emocions asociados coa felicidade
[
editar
|
editar a fonte
]
Os seguintes comportamentos e emocions son normalmente asociados coa felicidade:
- relixion
- filosofia, epicureismo
- espiritualidade
- meditacion e ioga
- iluminacion
- durmir
- beber, alcol
- comer
- deportes
- hobbies, afeccions
- decoracion
- ciencia
- libros
- traballo
- cinema
- aumentar o conecemento, ler e aprender novas cousas