Dario III
(cerca do centro) loitando contra
Alexandre o Grande
(a esquerda) na
batalla de Issos
Dario III Codomano
(en
persa moderno
??????
D?riy?sch
, en
persa antigo
D?rayavahusch
o
D?rayavausch
), nado
circa
380 a.C.
e finado en
330 a.C.
, foi o ultimo rei
persa
da dinastia
aquemenida
(
336
-
330 a.C.
).
No ano
338 a.C.
o
eunuco
Bagoas, xefe da garda real, envelenou ao rei
Artaxerxes III
, e promoveu o ascenso de
Arses
, fillo de Artaxerxes. Con todo, ante o risco de que Arses puidese eliminalo, envelenou a Arses a principios do ano
336 a.C.
, e intentou instalar no trono a un novo monarca que lle resultase mais facil de controlar. Elixiu para este fin a Dario, membro relativamente afastado da dinastia real, que se distinguiu en combate de campions durante a guerra contra os cadusios (
cadusii
) do noroeste de
Iran
(
Xustino
, 10.3;
Diodoro
, 17.6. 1-2), e que servia nese momento como mensaxeiro real (
Plutarco
,
Vida de Alexandre
, 18.7-8).
Dario era fillo de Arsames, fillo a sua vez de
Ostanes
(irman de Artaxerxes), e de Sisigambis, filla de
Artaxerxes II Memnon
; o apelativo
Codomano
parece ser unha forma adaptada ao
grego
do seu verdadeiro nome, antes de adoptar o de
Dario
, para asi evocar a
Dario I
e ganar lexitimidade sobre o trono. O novo rei pronto demostrou ser mais independente e capacitado do esperado por Bagoas, que intentou recorrer de novo ao
veleno
para eliminar ao rei persa. Con todo, esta vez non tivo exito, xa que Dario, prevido das intencions de Bagoas, ordenoulle beber da copa envelenada que este lle ofrecia (
Diodoro
17.5.6).
O novo rei tratou de afirmar o seu control sobre un imperio inestabel, no cal moitos dos seus territorios eran gobernados por
satrapas
celosos das suas prerrogativas e pouco leais, e poboados por subditos descontentos e sempre dispostos a rebelion. Tratou de afirmar o poderio persa cara ao exterior mediante a conquista de
Exipto
(
-334
), tras unha campana militar que debia demostrar o rexurdimento do poder aquemenida, ainda que resultou ser a ultima conquista do imperio persa como tal.
Respecto ao panorama exterior, houbo de prepararse ante a ameaza que suponia o rei
Filipo II de Macedonia
. No ano
-336
Filipo fora nomeado
Hexemon
pola
Liga de Corinto
para comandar o exercito greco-macedonio na guerra panhelenica de vinganza contra o Imperio persa, pola destrucion e o incendio dos templos da
Acropole
ateniense
durante a
Segunda Guerra Medica
. Filipo destacou un exercito cara a
Asia Menor
, baixo o mando dos seus xenerais Parmenion e Atalo, para liberar as cidades
gregas
que estaban baixo o control persa, ocupando tras diversos contratempos a
Troade
ata o rio Meandro. Con todo, o asasinato de Filipo detivo a campana, mentres o seu sucesor intentaba facerse co control de Macedonia e do resto de Grecia.
En
abril
do ano
-334
,
Alexandre III
de
Macedonia
, que fora confirmado como
Hexemon
pola
Liga de Corinto
, invadiu
Asia Menor
a cabeza dun exercito conxunto greco-macedonio. Tras desembarcar na
Troade
, tomou varias cidades e aldeas da costa
exea
(Lampsaco entre elas). Un exercito persa duns 50.000 efectivos, ao mando de
Memnon de Rodas
, plantou cara ao rei macedonio, sendo derrotando na
batalla do Granico
. Tras esta vitoria, as forzas greco-macedonias avanzaron pola costa
mediterranea
en direccion as
Portas Cilicias
. Ante este avance, en
-333
o propio Dario asumiu o mando dos exercitos persas para loitar contra o rei macedonio, pero o seu numeroso exercito foi amplamente superado e derrotado na
batalla de Issos
(
12 de novembro
de
-333
). Dario fuxiu cando comprobou que a batalla estaba perdida, deixando atras o seu carro, o campamento persa e a sua propia familia, todo o cal foi capturado por Alexandre, quen tratou con respecto aos prisioneiros reais.
A familia de Darios diante de Alexandre
,
Justus Sustermans
, Biblioteca Museu Victor Balaguer
O exercito macedonio dirixiuse enton cara ao sur, para conquistar
Canaan
e
Exipto
, e asegurar asi a sua retagarda antes de marchar cara ao corazon do Imperio persa. Dario enviou varias mensaxes sen exito a Alexandre, nas cales chegou a solicitar a devolucion da sua familia a cambio dun rescate, e a ofrecer ao rei macedonio a posesion dos territorios situados ao oeste do
Eufrates
para asi finalizar a contenda. A negativa de Alexandre obrigou a Dario a realizar unha
leva
xeral en todas as satrapias do Imperio que ainda controlaba. Reuniu asi un numeroso exercito, que incluia continxentes de numerosos pobos sometidos (
bactrianos
,
sogdianos
,
escitas
,
partos
,
arabes
,
armenios
,
medos
,
indios
etc.), e que alguns autores clasicos estimaron nun millon de
infantes
, cen mil
xinetes
, douscentos
carros
con fouces afiadas nas rodas, e quince
elefantes de guerra
. Dario concentrou o seu exercito en
Babilonia
, e ao ver o resolto avance de Alexandre desde
Exipto
, seleccionou coidadosamente en
Mesopotamia
o campo de batalla, escollendo para tal fin a chaira de
Gaugamela
, cen
quilometros
ao oeste da cidade de Arbela (a actual
Arbil
, en
Iraq
), para non cometer o mesmo erro que en Issos, onde a estreiteza do campo fora un inconveniente crucial na sua derrota.
Alexandre chegou as inmediacions da chaira a finais de
setembro
de
-331
, cun exercito de 40.000 infantes e 7.000 xinetes, situando o seu campamento a 10 km do campamento persa. Pouco antes de estalar o combate, Estatira, esposa e irma de Dario, faleceu durante o parto do fillo que esperaba (
Plutarco
,
Vida de Alexandre
, 21.2-5).
A
batalla de Gaugamela
finalizou cunha gran derrota dos persas, ante a cal Dario emprendeu a fuxida de novo, dirixindose a Arbela e mais tarde a
Ecbatana
, a capital de Media. Alexandre ocupou as cidades de
Babilonia
e
Susa
, antes de emprender a persecucion de Dario para impedirlle reunir un novo exercito nas satrapias mais orientais. Xa que logo Dario fuxiu de novo cara a
Hircania
, unha satrapia situada ao sur do
Caspio
, e desde ali tratou de dirixirse a
Bactra
, a capital de
Bactriana
, perseguido de preto polo exercito macedonio.
Con todo, ao ver que Alexandre estaba decidido a capturar a Dario, un grupo de nobres, entre os que se atopaban os satrapas
Besos
,
Barsaentes
e
Nabarzanes
, tomaron a Dario como refen, para asi poder pactar con Alexandre e, ao entregalo, obter do rei macedonio a independencia das satrapias orientais que gobernaban. Decatado Alexandre destes sucesos por un grupo de persas fuxitivos, emprendeu unha rapida marcha para chegar ata Dario (mediados de
xullo
de
-330
), pero pouco antes de chegar ao campamento dos satrapas insurxentes, estes apunalaron a Dario ao ter conecemento da sua chegada, e emprenderon a fuxida. Dario so sobreviviu uns instantes, agradecendo o socorro que lle brindou un destacamento macedonio. Contase que Alexandre, ao ver o cadaver de Dario, chorou e cubriuno co seu manto, dicindo: "
Non era isto o que eu pretendia
".
Alexandre proseguiu a conquista do imperio persa, agora con
Besos
como o seu rival (quen se autoproclamara emperador de Persia co nome de
Artaxerxes V
) e coa escusa de vingar a morte de Dario. No entanto, o seu duelo por Dario foi sincero: ordenou o traslado do seu corpo a
Ecbatana
fortemente custodiado, onde foi embalsamado e entregado a sua nai para que oficiase os funerais polo seu fillo en
Persepole
. Igualmente, unha vez que Alexandre capturou a Besos, mandou condenalo e executalo segundo as leis persas polo asasinato do seu soberano.
- Prevas, John.
Envy of the Gods: Alexander the Great's Ill-fated Journey across Asia
. Da Capo Press, 2004.