A
Convencion das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
(
CNUDM
,
Convencion sobre o Dereito do Mar
ou
Convencion do Mar
, as veces tamen chamada
CONVEMAR
) e considerada un dos
tratados
multilaterais mais importantes da historia, dende a aprobacion da
Carta das Nacions Unidas
, sendo cualificada como a
Constitucion dos oceanos
. Define conceptos herdados do
dereito internacional
costumeiro*, como
mar
territorial, zona economica exclusiva,
plataforma continental
e outros, e estabelece os principios xerais da explotacion dos recursos naturais do mar, como os recursos vivos, os do solo e os do subsolo. A Convencion tamen creou o
Tribunal Internacional do Dereito do Mar
, competente para xulgar as controversias relativas a interpretacion e a aplicacion daquel tratado.
Foi aprobada, tras nove anos de traballo, o
30 de abril
de
1982
en
Nova York
(
Estados Unidos
) e aberta a sua firma por parte dos
Estados
, o
10 de decembro
de
1982
, en
Montego Bay
(
Xamaica
), na 182º sesion plenaria da
III Conferencia das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
. Entrou en vigor o
16 de novembro
de
1994
, un ano despois da 60ª ratificacion (realizada por
Guiana
). A Convencion regula unha gran provincia do dereito internacional, a saber, o dereito do mar, que comprende non so as regras acerca da soberania do Estado costeiro sobre as augas adxacentes, mais tamen as normas respecto a xestion dos recursos marinos e do control da
polucion
.
A comezos do
seculo XVII
, baseado en principios de
dereito romano
,
Hugo Grocio
postulou a "doutrina do mar libre" na sua obra
Mare Liberum
(Mar Libre), segundo a cal os
mares
non podia ser suxeitos de apropiacion, porque non eran susceptibles de ocupacion, como as
terras
, e por iso debian ser libres para todos ("liberdade dos mares"). Con todo, no
seculo XVIII
Cornelius van Bynkershoek
logrou sentar o principio segundo o cal o
mar
adxacente as
costas
dun
pais
quedaban baixo o seu
soberania
. A extension desta franxa
mari
na proxima ao
bordo costeiro
quedou entregada, en xeral, a capacidade de control que o
Estado
podia exercer sobre ela. Por iso, o criterio utilizado para fixar a sua anchura foi a posibilidade de control desde a
costa
, que permitiu o xurdindo da norma do tres
millas nauticas
, baseada na tese da "bala de
canon
".
No
seculo XX
moitos Estados expresaron a necesidade de estender o mar territorial, co fin de protexer os recursos
pesqueiros
e
mineiros
e aplicar medidas de control e fiscalizacion para evitar
contaminacion
da area. Esta situacion foi reconecida pola
Sociedade de Nacions
e pola Conferencia da Haia sobre Codificacion do
Dereito Internacional
de
1930
. Nesta conferencia non se logrou ningun acordo para establecer a anchura para o mar territorial, ainda que se reconeceu a existencia dunha zona contigua, dunha extension maxima de 12
millas nauticas
.
O
28 de setembro
de
1945
, o
Presidente
Harry Truman
declarou que que "
o Goberno de Estados Unidos de America considera os recursos naturais do subsolo e do fondo do mar da plataforma continental por baixo da alta mar proxima as costas de Estados Unidos, como pertencentes a este e sometidos a sua xurisdicion e control
" e que se reservaba o dereito a establecer "
zonas de conservacion en certas areas de alta mar contiguas as costas de Estados Unidos cando as actividades pesqueiras foron desenvolvidas e mantidas ou poden selo no futuro nunha escala substancial
".
Conferencias das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
[
editar
|
editar a fonte
]
En
1956
, as
Nacions Unidas
convocaron a
I Conferencia das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
en
Xenebra
(
Suiza
). Dita conferencia concluiu, en
1958
, coa elaboracion de catro convencions relativas a regulacion do
mar
, a partir de proxectos elaborados pola Comision de Dereito Internacional da
ONU
:
- Convencion sobre Mar Territorial e Zona Contigua
, que entrou en vigor o
10 de setembro
de
1964
;
- Convencion sobre Alta Mar
, que entrou en vigor o
30 de setembro
de
1962
;
- Convencion sobre Plataforma Continental
, que entrou en vigor o
10 de xuno
de
1964
, e
- Convencion sobre Pesca e Conservacion dos Recursos Vivos da Alta Mar
, que entrou en vigor o
20 de marzo
de
1966
.
Ainda que, no seu momento, foron considerados un exito historico e lograron entrar en vixencia, a sua aplicacion foi bastante reducida, polo limitado numero de
Estados
partes.
En
1960
convocouse a
II Conferencia das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
, que non produciu ningun acordo internacional, pois ningunha das proposicions relativas a anchura do mar territorial alcanzou o quorum necesario de dous terzos.
nada mais
En
1967
, a
Asemblea Xeral das Nacions Unidas
crea o
Comite para a Utilizacion con Fins Pacificos dos Fondos Marinos e Oceanicos mais alo dos Limites da Xurisdicion Nacional
(ou
Comite de Fondos Marinos
), que se transformaria mais tarde no Comite das
Nacions Unidas
que prepararia a III Conferencia sobre o Dereito do Mar. En
decembro
de
1970
, a Asemblea Xeral das Nacions Unidas convoca a
III Conferencia das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
, que se realizaria desde
decembro
de
1973
ate
1982
.
A III Conferencia desenvolveuse en 11 periodos de sesions. O primeiro realizouse en
Caracas
(
Venezuela
) e o ultimo en
Xamaica
, no cal se aprobou a
Convencion das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
por 130 votos a favor, 4 en contra e 17 abstencions, o
30 de abril
de
1982
.
O 10 de decembro de 1982 establecemos un novo fito na historia do dereito. Por primeira vez nos anais do dereito internacional unha Convencion foi asinada por 119 paises o mesmo dia en que foi aberta a sinatura. Non so o numero de signatarios constitue un feito notable; e igualmente importante que a Convencion fose asinada por Estados pertencentes a todas as rexions do mundo, de Norte a Sur e de Leste a Oeste, por Estados ribeiregos, Estados sen litoral e Estados en situacion xeografica "desventaxosa"
Tommy T. B. Koh, Presidente da III Conferencia das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
A
Convencion das Nacions Unidas sobre o Dereito do Mar
caracterizase por confirmar o
dereito internacional
do mar vixente, ao incorporar moitos aspectos das
Convencions de Xenebra
de
1958
e, ademais, por desenvolver progresivamente o dereito internacional do mar, ao establecer novos institutos na materia, como a zona economica exclusiva. Ten aplicacion preferente, entre os seus membros, fronte as
Convencions de Xenebra
de
1958
; no entanto, as Convencions de Xenebra seguen tendo vixencia entre os Estados partes que non adheriron a esta Convencion.
A Convencion do Dereito do Mar consta dun
Preambulo
, 17
Partes
e 9
Anexos
.
Entre outros, cobre os seguintes temas de dereito do mar: limites das zonas maritimas; zona economica exclusiva;
plataforma continental
e mar aberto; dereitos de navegacion e
estreitos
para a navegacion internacional; estados arquipelaxicos; paz e a seguridade nos
oceanos
e os
mares
; conservacion e xestion dos recursos marinos vivos; proteccion e preservacion do medio marino; investigacion cientifica marina; e procedementos para a solucion de controversias.
A Convencion establece que todo Estado ten dereito a establecer a anchura do seu mar territorial ate un limite que non exceda de 12
millas nauticas
, medidas a partir de linas de base determinadas de conformidade coa mesma Convencion. Cando as costas de dous Estados son adxacentes ou se achen situadas fronte a fronte, ningun dos devanditos Estados ten dereito, salvo
acordo
en contrario, a estender o seu mar territorial mais alo dunha lina media cuxos puntos sexan equidistantes dos puntos mais proximos das linas de base a partir das cales se mida a anchura do mar territorial de cada un dos devanditos Estados. Salvo que pola existencia de dereitos historicos ou por outras circunstancias especiais, sexa necesario delimitar o mar territorial de ambos os Estados noutra forma.
Establece unha zona adxacente ao mar territorial, designada co nome de zona contigua, co obxecto que o Estado ribeirego poida tomar as medidas de fiscalizacion necesarias para:
- Previr as infraccions das suas
leis
e regulamentos
aduaneiros
, fiscais, de inmigracion ou sanitarios que se cometan no seu territorio ou no seu mar territorial;
- Sancionar as infraccions desas leis e regulamentos cometidas no seu territorio ou no seu mar territorial.
A zona contigua non pode estenderse mais alo de 24
millas nauticas
contadas desde as linas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial.
Reconece unha zona economica exclusiva, como unha area situada mais alo do mar territorial adxacente a este, suxeita ao rexime xuridico especifico establecido na Convencion. Na zona economica exclusiva, o Estado ribeirego ten:
- Dereitos de
soberania
para os fins de exploracion e explotacion, conservacion e administracion dos recursos naturais, tanto vivos como non vivos das augas suprayacentes* ao leito e do leito e o subsolo do mar, e con respecto a outras actividades con miras a exploracion e explotacion economica da zona, tal como a producion de
enerxia
derivada da auga das correntes e dos ventos;
- Xurisdicion
, con arranxo as disposicions pertinentes da Convencion, con respecto a:
- O establecemento e a utilizacion de
illas
artificiais, instalacions e estruturas:
- A investigacion cientifica marina;
- A proteccion e preservacion do medio marino;
- Outros dereitos e deberes previstos na mesma Convencion.
A zona economica exclusiva non pode estenderse mais alo de 200
millas nauticas
contadas desde as linas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial.
A
plataforma continental
e a prolongacion natural dun
continente
, que queda cuberto durante os
periodos interglaciares
como a epoca actual por
mare
relativamente pouco profundos e
golfos
. A plataforma nace, enton, na
costa
, e adoita terminar nun punto da comarca pendente crecente (chamado
barreira continental
). O fondo marino tras esta barreira e o
noiro continental
. Tras o noiro esta a
elevacion continental
, que termina por unirse co fondo marino profundo, a
chaira abisal
.
De acordo a Convencion, a plataforma continental dun Estado ribeirego comprende o leito e o subsolo das areas submarinas que se estenden mais alo do seu mar territorial e a todo o longo da prolongacion natural do seu territorio ate o bordo exterior da marxe continental, ou ben ate unha distancia de 200
millas nauticas
contadas desde as linas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial, nos casos en que o bordo exterior da marxe continental non chegue a esa distancia. A sua vez, a marxe continental comprende a prolongacion mergullada da masa continental do Estado ribeirego e esta constituido polo leito e o subsolo da plataforma, o noiro e a emersion continental. Non comprende o fondo oceanico profundo coas suas cristas oceanicas nin o seu subsolo.
Os puntos fixos que constituen a lina do limite exterior da plataforma continental no leito do mar, deben estar situados a unha distancia que non exceda de 350
millas nauticas
contadas desde as linas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial ou de 100
millas nauticas
contadas desde a isobata de 2.500 metros, que e unha lina que une profundidades de 2.500 metros.
A Convencion, entre outras materias, establece unha definicion de estado arquipelaxico e a forma como estes pode determinar os seus limites. Establece obrigacions xerais para protexer o
medio ambiente
marino e a liberdade de investigacion
cientifica
na mar aberto. Tamen crea un innovador rexime xuridico para a organizacion e control das actividades nos fondos marinos e oceanicos e o seu subsolo fora dos limites da xurisdicion nacional (sector denominado a
Zona
), declarados patrimonio comun da humanidade (a Zona e os seus recursos), e que esta a cargo da Autoridade Internacional dos Fondos Marinos, particularmente con miras a administracion dos seus recursos.
Reconece aos estados sen litoral, e dicir, que non tenen
costa maritima
, o dereito de acceso ao
mar
e desde o mar, sen estar suxeito a dereitos de
aduana
,
impostos
ou outros gravames por parte dos Estados de transito, con excepcion das taxas impostas por servizos especificos prestados en relacion co devandito trafico.