Cebada, Orxo
Debuxo da cebada
Clasificacion cientifica
Reino : Plantae (sen clasif.) Angiospermae (sen clasif.): Monocots (sen clasif.): Commelinids Orde : Poales Familia : Poaceae Subfamilia: Pooideae Tribo : Triticeae Xenero : Hordeum Especie : H. vulgare [ 1 ]
Nome binomial
' Hordeum vulgare' L.

A cebada ^{[ 2 ]} ou orxo ^{[ 3 ]} ( Hordeum vulgare ) e unha graminea cerealifera de grande importancia tanto para humanos como para animais, e representa a quinta maior colleita do mundo. Pertence a familia das gramineas e a area cultivada no mundo chega a 530.000 km². O seu periodo de xerminacion e de 1 a 3 dias. As suas flores disponense en espigas , na extremidade do colmo , e os froitos , amarelados e ovoides , fornecen unha farina alimenticia. A xerminacion dos grans (malte) da especie ( Hordeum distichum ) utilizase na fabricacion da cervexa , e os grans torrados e moidos son usados na fabricacion dunha bebida sen cafeina de aspecto semellante ao cafe.

En 2017, a cebada foi o cuarte cereal por cantidade producida (149 millons de tonelada), tralo millo , o arroz e o trigo . ^{[ 4 ]}

Descricion [ editar | editar a fonte ]

A cebada e un cereal de invierno, que se recolle en veran (xuno ou xullo no hemisferio norte) e xeralmente a sua distribucion e semellante a do trigo . A cebada crece ben en solos drenados, que non precisan seren tan fertiles como os dedicados ao trigo.

A raiz da planta e fasciculada e nela podense identificar raices primarias e secundarias. As raices primarias formanse polo crecemento da radicula e desparecen na planta adulta, momento no que se desenvolven as raices secundarias dende a base do talo , con diversas ramificacions. O talo da cebada e unha cana oca que presenta de sete a oito entrenos, separados por diafragmas nodosos. Os entrenos son mais longos segundo o talo medra dende a rexion basal. O numero de talos en cada planta e variable, e cada un deles presenta unha espiga.

As follas estan conformadas pola vaina basal e a lamina , que estan unidas pola ligula e presentan duas prolongacions membranosas denominadas auriculas . As follas atopanse inseridas nos nos do talo por un colar ou pulvinus , que e un avultamento na base da folla.

A sua espiga e a inflorescencia da planta, que se considera unha prolongacion do talo, e que e semellante a das demais gramineas .

O gran ten forma de fuso, mais groso no centro e diminuindo cara aos apices . A casca (nos tipos vestidos) protexe o gran contra os depredadores e e de utilidade nos procesos de malteado e cervexeria; representa un 13 % do peso do gran, oscilando segundo o tipo ou a variedade.

Historia [ editar | editar a fonte ]

A cebada cultivada ( Hordeum vulgare ) desciende da cebada silvestre ( Hordeum spontaneum ), que crece en Oriente Medio . Ambas as especies son diploides (2n=14 cromosomas).

A cebada foi un dos primeiros cereais domesticados no Crecente Fertil , unha area con auga relativamente abundante en Asia occidental e preto do rio Nilo do nordeste de Africa. ^{[ 6 ]} O gran apareceu ao mesmo tempo que o trigo einkorn e o trigo picado . ^{[ 7 ]} A cebada salvaxe ( H. vulgare ssp. Spontaneum ) vai desde o norte de Africa e Creta no oeste ata o Tibet no leste. ^{[ 8 ]} Segundo alguns estudosos, as primeiras evidencias de cebada salvaxe nun contexto arqueoloxico proceden do epipaleolitico de Ohalo II no extremo sur do mar de Galilea . Os restos dataronse ao redor do 8500 a.C. ^{[ 8 ]} Outros eruditos escribiron que as primeiras probas proceden de Mesopotamia , concretamente da rexion de Jarmo do actual Iraq. No libro do Exodo citase en relacion coas pragas de Exipto .

As evidencias arqueobotanicas mostran que a cebada se estendera por Eurasia no 2000 a.C. ^{[ 5 ]} Para dilucidar ainda mais as rutas polas que se estendeu o cultivo de cebada a traves de Eurasia, utilizouse a analise xenetica para determinar a diversidade xenetica e a estrutura da poboacion nos taxons de cebada existentes. ^{[ 5 ]} A analise xenetica mostra que a cebada cultivada se estendeu por Eurasia a traves de varias rutas diferentes, moi probablemente separadas tanto no tempo como no espazo. ^{[ 5 ]}

Os gregos e os romanos empregaban a cebada para elaborar pan, e era a base de alimentacion para os gladiadores romanos. En Suiza atoparonse restos calcinados de tortas elaboradas con grans de cebada toscamente moidos que datan da Idade da Pedra .

A cebada creceun na peninsula de Corea desde o principio do periodo da ceramica Mumun (1500-850 a.C.) xunto con outros cultivos como o millo miudo, o trigo e as legumes. ^{[ 9 ]} Mencionase moitas veces no Rigveda e noutros textos indios como un dos grans principais da antiga India . ^{[ 10 ]} Trazos do cultivo da cebada tamen se atoparon na civilizacion harappan hai 5700-3000 anos. ^{[ 11 ]}

Durante moitos seculos a distincion de clases tamen afectou ao tipo de cereal que estaba permitido consumir: en Inglaterra ata o seculo XVI os pobres so tinan permitido consumir pan de cebada mentres que o pan de trigo estaba destinado a clase alta.

Usos [ editar | editar a fonte ]

Nalguns paises de oriente proximo , do norte de Europa (como Finlandia ) e de Suramerica (como Colombia , o Peru e Ecuador ) ainda se emprega como alimento para consumo humano, mediante un proceso de torrado e moenda cun produto final chamado machica . Poren, e moito mais empregada no malteado e na obtencion de mostos para a elaboracion da cervexa e na fabricacion de whisky escoces e de xenebra neerlandesa. Existe pan que se elabora co cereal e ademais outra pequena proporcion destinase para a alimentacion animal, particularmente dos porcos . Elaboranse tamen bebidas non alcoholicas ou lixeiramente alcoholicas, como o kvas e a auga de cebada . Tamen se emprega a semente como medicinal. ^{[ 12 ] [ 13 ]}

A metade da producion de cebada dos Estados Unidos empregase para alimentar o gando. ^{[ 14 ]}

Os grans de orxo foron usados para medir en Inglaterra, con tres ou catro grans ( barleycorns ) en cada polgada e catro ou cinco sementes de papoula en cada barleycorn . ^{[ 15 ]} A definicion oficial de polgada era de tres grans, ainda que no seculo XIX foi substituida por medidas estandar. ^{[ 16 ]} Esta unidade ainda se conserva nos talles de calzado empregadas no Reino Unido e nos Estados Unidos. ^{[ 17 ]}

Contraindicacions [ editar | editar a fonte ]

O orxo, asi como o trigo , o malte , a avea e o centeo , posue glute na sua composicion, desta forma, non debe ser consumido por portadores da doenza celiaca , xa que a mesma trae como consecuencia ao organismo (caso consumido estes alimentos), unha atrofia nas mucosas do intestino delgado , prexudicando o organismo e a absorcion de diversos nutrientes.

Producion [ editar | editar a fonte ]

Segundo a FAO a producion mundial de cebada en 2010 alcanzou 123,5 millons de toneladas. Os 20 maiores produtores abranguen o 82% do total mundial.

Maiores paises produtores en (2010) ^{[ 18 ]}

Posto	Pais	Cantidade  (en t )	Posto	Pais	Cantidade  (en t)
1	Alemana	10 412 100	13	Arxentina	2 983 050
2	Francia	10 102 000	14	Dinamarca	2 981 300
3	Ucraina	8 484 900	15	Marrocos	2 566 450
4	Rusia	8 350 020	16	China	2 520 000*
5	Espana	8 156 500	17	Belarus	1 966 460
6	Canada	7 605 300	18	India	1 600 000
7	Australia	7 294 000	19	Republica Checa	1 584 500
8	Turquia	7 240 000	20	Alxeria	1 500 000*
9	Reino Unido	5 252 000	…;
10	Estados Unidos	3 924 870
11	Polonia	3 533 000
12	Iran	3 209 590		Mundo	123 479 202

(* Estimacion da FAO)

Notas [ editar | editar a fonte ]

Vexase tamen [ editar | editar a fonte ]

Wikimedia Commons ten mais contidos multimedia na categoria:   Cebada

Bibliografia [ editar | editar a fonte ]

• Cendrero, Orestes [1938] Nociones de historia natural . 7.ª Edicion, Paris.
• Forero, Daniel Gonzalo [2000] Almacenamiento de Granos . UNAD, Facultad de Ciencias Agrarias, Bogota.
• Kent, Norman Leslie [1983] Technology of cereals: An introduction for students of food science and agriculture . Pergamon Press Ltd, Oxford.
• Ruiz Camacho, Ruben [1981] Cultivo del Trigo y la Cebada . Temas de Orientacion Agropecuaria, Bogota.

Outros artigos [ editar | editar a fonte ]

• Orxo bravo ( Hordeum murinum )
• Orxo de duas carreiras ( Hordeum distichon ou Hordeum distichum )
• A cebada na cultura popular galega

Ligazons externas [ editar | editar a fonte ]

• Analise de baleiros de coleccions ex situ para o acervo xenetico de Hordeum no portal Gap Analysis .
• Estatisticas de producion agricola da Food and Agriculture Organization (en ingles ) .