Carlos IV de Espana
 |
| Nome orixinal
| (es)
Carlos IV
|
|---|
| Biografia
|
|---|
| Nacemento
| 11 de novembro de 1748
Portici
|
|---|
| Morte
| 20 de xaneiro de 1819
(70 anos)
Roma
|
|---|
| Lugar de sepultura
| Cripta Real do Mosteiro do Escorial
|
|---|
|
|
 Monarca de Espana
|
|---|
|
|
|
|
14 de decembro de 1788 ? 19 de marzo de 1808
(
Q111719947
 )
←
Carlos III de Espana
?
Fernando VII
→
|
| Xefe de Estado de Espana
|
|---|
14 de decembro de 1788 ? 19 de marzo de 1808
(
Q111719947
)
←
Carlos III de Espana
?
Fernando VII
→
|
 Principe de Asturias
|
|---|
|
|
1759 ? 1788
←
Carlos III de Espana
?
Fernando VII
→
|
|
|
|
|
|
|
| Datos persoais
|
|---|
| Pais de nacionalidade
| Espana
|
|---|
| Relixion
| Igrexa catolica
|
|---|
| Actividade
|
|---|
| Ocupacion
| monarca
|
|---|
| Lingua
| Lingua castela
|
|---|
Outro
 |
|---|
| Titulo
| Rei de Espana
Rei de Navarra
Rei de Galicia
Rei de Granada
Rei de Leon
Rei de Aragon
Rei de Castela
Rei de Xerusalen
|
|---|
| Familia
| Casa de Borbon-Anjou
|
|---|
| Conxuxe
| Maria Luisa de Parma
(1765?)
|
|---|
| Fillos
| Carlota Xoaquina de Borbon
,
Maria Luisa Carlota Juliana Teresa de Borbon y Borbon
,
Carlos Clemente Antonio de Padua de Borbon y Borbon
,
Carlos Domingo Eusebio Rafael de Borbon y Borbon
,
Felipe Francisco de Paula de Borbon y Borbon
,
Carlos Francisco de Paula de Borbon y Borbon
,
Maria Teresa Felipina de Borbon y Borbon
,
Maria Amalia de Espanha
(pt)
,
Maria Isabel de Bourbon
(pt)
,
Maria Luisa, Duquesa de Lucca
(pt)
,
Francisco de Paula de Borbon
,
Fernando VII
,
Carlos Maria Isidro de Borbon
,
Felipe de Borbon
(en)
|
|---|
| Pais
| Carlos III de Espana
e
Maria Amalia de Saxonia
|
|---|
| Irmans
| Maria Ludovica de Borbon y Sajonia
,
Maria Josefa de Espanha
(pt)
,
Infante Felipe, Duque de Calabria
(pt)
,
Gabriel de Borbon
,
Antonio Pascual de Borbon
,
Fernando I das Duas Sicilias
e
Francisco Xavier de Espanha
(pt)
|
|---|
| Parentes
| Filipe V de Espana
(
avo paterno
)
|
|---|
Premios
|
|
|
|
|
|
   |
Carlos IV de Borbon
, nado no Palacio Real de
Portici
(
Reino de Napoles
) o
11 de novembro
de
1748
e finado en
Roma
(
Estados Pontificios
) o
20 de xaneiro
de
1819
, foi
rei de Espana
desde o
14 de decembro
de
1788
ate o
19 de marzo
de
1808
cando, como consecuencia do
golpe de Estado
que pasou a historia como o
motin de Aranjuez
, abdicou en favor do seu fillo
Fernando
,
principe de Asturias
.
Era fillo e sucesor de
Carlos III
e da sua esposa
Maria Amalia de Saxonia
.
Cando naceu, seu pai era o
rei das Duas Sicilias
. Foi bautizado co nome de
Carlos Antonio Pascual Francisco Javier Juan Nepomuceno Jose Januario Serafin Diego
.
No veran de
1765
foi chamado polo seu pai, sendo xa rei de Espana, para informalo do noivado que lle fora decidido, como
Principe de Asturias
, coa sua prima irma a princesa
Maria Luisa de Parma
.
Sucedeu ao seu pai,
Carlos III
, ao morrer este o
14 de decembro
de
1788
.
Accedeu ao trono cunha ampla experiencia nos asuntos de Estado, ainda que o seu reinado foi desastroso, porque se viu superado pola repercusion dos sucesos acaecidos en
Francia
en
1789
e tamen pola sua falta de enerxia persoal, que fixo que deixara o goberno en mans da sua esposa Maria Luisa de Parma e do seu
valido
,
Manuel Godoy
, de quen se dicia que era amante da raina. Poren, hoxe en dia esas afirmacions foron desmentidas por varios historiadores.
[
1
]
[
2
]
Carlos IV, mozo.
Estes acontecementos frustraron as expectativas coas que iniciou o seu reinado. A morte de Carlos III, o empeoramento da economia e a desorde da administracion revelaban os limites do reformismo, mentres que a
Revolucion francesa
ponoa enriba da mesa unha alternativa ao
Antigo Rexime
.
Pode dicirse, por tanto, que coa morte de Carlos III rematou a historia do
reformismo ilustrado
en Espana, pois o estalido case inmediato da Revolucion francesa ao ano seguinte provocou unha reaccion de terror que converteu o reinado do seu fillo e sucesor, Carlos IV, nun periodo moito mais conservador.
Ao final do reinado deste ultimo, a invasion francesa arrastraria ao pais a un ciclo de revolucion e reaccion que marcaria todo o
seculo XIX
, sen deixar espazo para continuar un reformismo sereno como o que desenvolvera Carlos III.
[
3
]
Goberno do conde de Floridablanca
[
editar
|
editar a fonte
]
Retrato do Conde de Floridablanca por
Pompeo Batoni
.
Retrato do Conde de Aranda por Francisco Jover y Casanova.
As primeiras decisions de Carlos IV mostraron uns propositos reformistas. Confirmou no seu posto (por consello do seu pai) como primeiro Secretario de Estado e de Despacho a Xose Monino e Redondo,
conde de Floridablanca
, un ilustrado que iniciou a sua xestion con medidas como a condonacion do atraso das contribucions, a limitacion do prezo do pan, a restricion da acumulacion de bens das
mans mortas
, a supresion de
vinculeiros
e
morgados
e o impulso do desenvlvemento economico. O propio monarca tomou a iniciativa de derrogar a
lei salica
imposta polo seu antecesor
Filipe V
, medida ratificada polas Cortes de
1789
, pero que non se chegou a promulgar (esta falta da promulgacion foi un dos motivos alegados polos tradicionalistas que emprenderon, a morte de
Fernando VII
, as
Guerras carlistas
).
O estalido da Revolucion francesa en
1789
cambiou radicalmente a politica espanola. Conforme ian chegando as noticias de Francia, o nerviosismo da Corona crece e acaba por pechar as Cortes que, controladas por Floridablanca, se reuniran para reconecer ao principe de Asturias.
O illamento parece ser a receita para evitar a propagacion das ideas revolucionarias a Espana. Floridablanca, ante a gravidade dos feitos deixou en suspenso os
Pactos de Familia
, establecieu controus na fronteira para impedir a expansion revolucionaria e efectuo unha forte presion diplomatica en apoio a
Lois XVI
.
Tamen puxo fin aos proxectos reformistas do reinado anterior e substituinos polo conservadorismo e a represion (fundamentalmente a cargo da
Inquisicion
, que detivo a
Cabarrus
, desterrou a
Jovellanos
e despoxou dos seus cargos a
Campomanes
).
En
1792
,
Floridablanca
foi substituido polo
conde de Aranda
, amigo de
Voltaire
e doutros revolucionarios franceses. O Rei encomendoulle a tarefa de salvarlle-la vida ao rei
Lois XVI
tralo fracaso da
fuga de Varennes
e a aceptacion da
Constitucion francesa de 1791
.
Poren, a radicalizacion revolucionaria a partir de 1792 e a saida do trono de Lois XVI coa proclamacion da
Primeira Republica Francesa
provocou a caida do
conde de Aranda
e a chegada ao poder de
Manuel Godoy
o
15 de novembro
de 1792.
Godoy en
1792
. Retratado por
Francisco Bayeu
.
Academia de San Fernando
,
Madrid
.
Manuel Godoy como
"Principe da Paz"
.
Francisco de Goya
,
1801
.
Real Academia de San Fernando
,
Madrid
.
Manuel Godoy
era un garda de corps que ascendeu rapidamente na Corte grazas a amizade e confianza que lle outorgaron os reis. En poucos anos pasou de ser un
fidalgo
a converterse en duque de Alcudia e de Sueca, capitan xeneral e, desde finais de
1792
, en ≪ministro universal≫ de Carlos IV, cun enorme poder.
De pensamento ilustrado impulsou medidas reformistas como as disposicions para favorecer a ensinanza das
ciencias aplicadas
, a proteccion das
Sociedades Economicas de Amigos do Pais
e a chamada
desamortizacion de Godoy
de bens pertencentes a hospitais, casas de misericordia e hospicios rexentados por comunidades relixiosas.
Pero a Revolucion francesa condicionou a sua actuacion na politica espanola. As sias primeiras medidas encaminaronse a salvar a vida de
Lois XVI
, procesado e condenado a morte. Pese aos esforzos de todas as Cortes europeas, o monarca frances foi guillotinado en xaneiro de
1793
, o que xeneralizou unha guerra das potencias europeas contra a
Francia revolucionaria
conecida como a
guerra da Convencion
, na que Espana participou e foi derrotada pola Francia republicana, froito do desastroso abastecemento, a pesima preparacion do exercito e a escasa moral da tropa fronte aos enardecidos
sans culottes
franceses.
Un exercito de 25.000 homes
[
Compre referencia
]
dirixido polo
xeneral Ricardos
entrou no
Rosellon
e logrou alguns exitos (como a toma de
Perpinan
). Pero a partir de
1794
as tropas espanolas vironse forzadas a retirada. Os franceses, pola sua parte, ocuparon
Figueres
,
Irun
,
San Sebastian
,
Bilbao
,
Vitoria
e
Miranda de Ebro
.
Godoy
subscribiu enton con Francia a
Paz de Basilea
, en
1795
. A Republica francesa devolveu a Espana as prazas ocupadas, a cambio do territorio espanol da illa
A Espanola
?colonia de
Santo Domingo
?. En agradecemento, o rei Carlos IV concedeulle a Godoy o titulo de
principe da Paz
.
En
1796
, concluida a fase mais radical da Revolucion, Godoy asinou o
Tratado de San Ildefonso
, polo que Espana se converteu en aliada de Francia. Este cambio de postura buscaba o enfrontamento con
Gran Bretana
, principal adversario da Francia revolucionaria e tradicional inimiga de Espana, coa que disputaba a hexemonia maritima e, concretamente, o comercio con
America
.
La escuadra espanola sufriu unha severa derrota fronte ao
cabo de San Vicente
en
1797
, pero
Cadiz
e
Santa Cruz de Tenerife
resistiron os ataques do almirante
Nelson
. En America, os britanicos ocuparon a
illa Trinidad
, e sufriron unha derrota en
Porto Rico
. Isto provocou a caida de Godoy, en maio de
1798
.
Tras isto, dous ilustrados,
Francisco de Saavedra
e
Mariano Luis de Urquijo
, sucederonse a fronte do goberno entre
1798
e
1800
.
Estatua de Carlos IV en
Cidade de Mexico
.
[
4
]
A Batalla de Trafalgar, por
Turner
.
A chegada ao poder de
Napoleon
en
1799
e a sua proclamacion como
emperador
en
1804
alterou as relacions internacionais, e Espana renovou a alianza con Francia. Napoleon necesitaba, na sua loita contra os britanicos, contar coa colaboracion de Espana, sobre todo da sua escuadra. Por iso, premeu a Carlos IV para que restablecera a sua confianza en
Godoy
. Este asumiu de novo o poder en
1800
asinou o
Convenio de Aranjuez
de 1801 polo que ponia a disposicion de Napoleon a escuadra espanola, o que implicaba de novo a guerra contra
Gran Bretana
.
Godoy declarou en
1801
a guerra a
Portugal
, principal aliado britanico no continente, antes de que o fixera Francia. Este conflito, conecido como a
guerra das Laranxas
, significou a ocupacion de
Olivenza
por Espana que, ademais obtivo o compromiso de Portugal de impedir o atraque de buques britanicos nos seus portos.
Pero en
1805
a derrota da escuadra franco-espanola na
batalla de Trafalgar
pola armada britanica modificou a situacion radicalmente. Fronte a hexemonia de
Gran Bretana
nos mares, Napoleon decretou o
bloqueo continental
, medida a que se sumou Espana. E en
1807
foi subscrito o
Tratado de Fontainebleau
que establecia a reparticion de
Portugal
entre
Francia
,
Espana
e o propio Godoy, ademais de conceder o dereito de paso por Espana das tropas francesas encargadas da ocupacion dese pais.
Con tal sucesion de guerras agravpise ate o extremo a crise da
facenda
, e os ministros de Carlos IV mostraronse incapaces de solucionala; entre outras cousas, porque o temor a revolucion lles impedia introducir as necesarias reformas, que lesionarian os intereses dos estamentos privilexiados, alterando a orde tradicional.
[
5
]
A presenza de soldados franceses en territorio espanol (moitos mais dos permitidos polo tratado de Fontainebleau, e que, ademais, no canto de ir cara a Portugal ocuparan numerosas prazas) aumentou a oposicion cara a
Godoy
, enfrontado cos sectores mais tradicionais pola sua politica reformista e entreguista cara a Bonaparte.
A finais de
1807
produciuse a
conxura de El Escorial
, conspiracion encabezada por
Fernando
,
principe de Asturias
, que pretendia a substitucion de
Godoy
e o destronamento do rei. Pero, frustrado o intento, o propio Fernando, no chamado
proceso de El Escorial
, delatou aos seus colaboradores.
Fernando
,
principe de Asturias
.
En marzo de
1808
, ante a evidencia da ocupacion francesa, Godoy aconsellou aos reis que, imitando a Familia Real portuguesa, abadoaran Espana. Pero produciuse o
Motin de Aranjuez
, levantamento popular (instigado, unha vez mais, polo principe Fernando e a sua
camarilla
) en contra dos reis, aproveitando a sua presenza no Palacio Real de Aranjuez. Godoy foi apresado polos amotinados. Carlos IV, ante o cariz dos acontecementos, abdicou no seu fillo Fernando, que se convertia asi en
Fernando VI
.
Napoleon
, receoso ante o cambio de monarca, e vendo o comportamento e debilidade da Famlia Real, convocou a toos os seus membros a un encontro na localidade francesa de
Baiona
.
Fernando VII
, baixo a presion do emperador e dos seus pais, devolveu a Coroa a Carlos IV o dia
6 de maio
, sen saber que a vespera Carlos IV pactara a cesion dos seus dereitos en favor de Napoleon quen, finalmente, designou como novo rei de Espana ao seu irman
Xose
.
Carlos permaneceu prisioneiro de Napoleon, residindo en
Marsella
, ate a derrota final do emperador en
1814
. Nese mesmo ano Fernando VII foi reposto no
trono espanol
pola
Xunta Central
. Pero Fenando mantivo ao seu pai desterrado por temor a que lle disputara o poder. Carlos e a sua esposa continuaron o exilio na
Corte papal
, residindo no palazzo Borghese.
[
5
]
Carlos IV morreu en
Roma
o
20 de xaneiro
de
1819
, poucos dias despois de que falecera a sua esposa Maria Luisa. Posteriormente os restos mortais da parella foron trasladados a
Cripta Real
do
mosteiro do Escorial
.
Un dos violins do
Quinteto palatino
.
Carlos interesouse desde a sua xuventude pola
arte
.
Violinista
afeccionado, en
1775
comprou para a Corte o quinteto de instrumentos Stradivarius conservado no
Palacio Real de Madrid
(os chamados
Stradivarius Palatinos
) rodeandose dun grupo de notabeis musicos dirixido polo violinista e compositor
Gaetano Brunetti
.
Tamen se interesou pola
pintura
, encargando obras a
Luis Melendez
,
Claude Joseph Vernet
e
Luis Paret
, e nomeando a
Francisco de Goya
pintor de camara en
1789
.
Carlos IV contraeu matrimonio en
1765
coa sua prima
Maria Luisa de Borbon-Parma
(era filla de
Filipe I, duque de Parma
, fillo de
Filipe V
).
Tiveron 14 fillos das vinte e catro veces que Maria Luisa estivo embarazada, pero so sete chegaron a idade adulta:
A Familia de Carlos IV
, por
Francisco de Goya
Museo do Prado
(
Madrid
).
O infante Francisco de Paula
, fillo mais pequeno de Carlos IV. Retrato por
Vicente Lopez
.
- Carlos Clemente Antonio
(
19 de setembro
de
1771
-
7 de marzo
de
1774
).
- Carlota Xoaquina
(
25 de abril
de
1775
?
7 de xaneiro
de
1830
), que casou co infante portugues Xoan Maria de Braganza, futuro rei
Xoan VI de Portugal
.
- Maria Luisa Carlota
(
11 de setembro
de
1777
-
2 de xullo
de
1782
).
- Maria Amalia
(
9 de xaneiro
de
1779
?
22 de xullo
de
1798
), que caou co seu tio
Antonio Pascual de Borbon
, infante de Espana, fillo de
Carlos III
) e irman mais novo de Carlos IV.
- Carlos Domingo Eusebio
(
5 de marzo
de
1780
-
11 de xuno
de
1783
)
- Maria Luisa Xosefina
(
6 de xullo
de
1782
?
13 de marzo
de
1824
), que casou con
Luis de Borbon-Parma
,
duque de Parma
e
rei de Etruria
.
- Carlos Francisco de Paula
(
5 de setembro
de
1783
-
11 de novembro
de
1784
).
- Filipe Francisco de Paula
(
5 de setembro
de
1783
-
18 de outubro
de
1784
).
- Fernando
(
14 de outubro
de
1784
?
29 de setembro
de
1833
), rei de Espana como Fernando VII.
- Carlos Maria Isidro
(
29 de marzo
de
1788
?
10 de marzo
de
1855
), conde de Molina, fundador do
carlismo
e pretendente ao trono de Espana. Casou coa sua sobrina a infanta Maria Francisca de Portugal, filla do rei Xoan VI de Portugal e de Carlota Xoaquina, irma de Carlos.
- Maria Isabel
(
6 de xullo
de
1789
?
13 de setembro
de
1848
), que casou co seu primo
Francisco I das Duas Sicilias
e, despois, con
Francisco, conde do Balzo
.
- Maria Teresa
(
16 de febreiro
de
1791
-
2 de novembro
de
1794
). Morta a causa da
variola
.
- Filipe Maria Francisco
(
28 de marzo
de
1792
-
1 de marzo
de
1794
).
- Francisco de Paula Antonio
, duque de Cadiz (
10 de marzo
de
1794
?
13 de agosto
de
1865
), que casou coa su sobrina,
Luisa Carlota de Borbon-Duas Sicilias
, filla da sua irma
Maria Isabel de Borbon
e
Francisco I das Duas Sicilias
. O seu primoxenito,
Francisco de Asis de Borbon
, casou coa raina
Isabel II de Espana
.
- Anes, Gonzalo (1975):
El Antiguo Regimen: los Borbones
. Historia de Espana Alfaguara. IV. Madrid: Alienza Editorial / Alfaguara.
ISBN 978-84-206-2044-0
.
- Artola, Miguel (1973):
La burguesia revolucionaria (1808-1869)
. Historia de Espana Alfaguara. V. Madrid: Alianza Editorial / Alfaguara.
ISBN 978-84-2062-046-7
.
- Lynch, John (1999):
La Espana del siglo XVIII
. 2ª ed. Barcelona: Critica.
ISBN 978-84-74-23-961-3
.
- Parra Lopez, E. La (2002):
Manuel Godoy: la aventura del poder
. Barcelona: Tusquets.
ISBN 978-84-8310-405-7
.
Critica
en "El Cultural" do diario
El Mundo
(Espana), 03/10/2002.
- Ruspoli, E. (2004):
Godoy: La lealtad de un gobernante ilustrado
.
ISBN 978-84-8460-387-0
. Barcelona: Temas de Hoy (Grupo Planeta).
Critica
[
Ligazon morta
]
en Forum Libertas.com
- Perez Galdos, Benito
(1983):
Trafalgar
.
Episodios Nacionales
, 1ª Serie, nº 1. Madrid: Alianza Editorial / Libreria y Casa Editorial Hernando.
ISBN 978-84-206-5001-3
.
- Perez Galdos, Benito (1983):
La Corte de Carlos IV
. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 2. Madrid: Alianza Editorial / Libreria y Casa Editorial Hernando.
ISBN 978-84-206-5002-1
.
- Perez Galdos, Benito (1983):
El 19 de Marzo y el 2 de Mayo
. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 3. Madrid: Alianza Editorial / Libreria y Casa Editorial Hernando.
ISBN 978-84-2065-003-X
.