Fucus spiralis
na
praia de Boa
,
Noia
As
algas
[
1
]
,
olgas
[
2
]
ou
oucas
[
3
]
, comprenden varios grupos de seres vivos
acuaticos
e
autotroficos
, ou sexa, que producen a enerxia necesaria para o seu metabolismo a traves da
fotosintese
. A maior parte das especies de algas son
unicelulares
e, mesmo as mais complexas ? algunhas con
tecidos
diferenciados ? non posuen verdadeiras
raices
,
caules
ou
follas
.
Ainda que foron durante moito tempo consideradas como
plantas
, so as algas verdes tenen unha relacion
evolutiva
coas plantas "superiores"; os restantes grupos de algas representan linas independentes de desenvolvemento evolutivo, paralelo as que levaron as plantas superiores.
A disciplina da
bioloxia
que estuda as algas e a
ficoloxia
ou algoloxia, tradicionalmente unha especializacion da
botanica
.
Relacions evolutivas entre os diferentes grupos de algas
[
editar
|
editar a fonte
]
Algas
As "algas azuis" ou
cianoficeas
? modernamente clasificadas
Cyanobacteria
como un "
reino
" dentro do
dominio
Eubacteria
ou "verdadeiras"
bacterias
? foron un dos primeiros seres vivos en apareceren na
Terra
, co mais antigo
fosil
datado en 3.800 millons de anos (
Precambrico
) e considerase que tiveron un papel preponderante na formacion do
osixeno
da
atmosfera
.
Estes organismos tenen unha estrutura
procariotica
, sen un verdadeiro
nucleo celular
e cos
pigmentos
fotosinteticos
dispersos no
citoplasma
.
Todos os restantes grupos de algas son
eucarioticos
(cun verdadeiro
nucleo celular
) e realizan a
fotosintese
usando
organelos
chamados
cloroplastos
. Os cloroplastos contenen
ADN
e tenen unha estrutura semellante as
cianobacterias
? pensase que evolucionaron a partir dunha alga mais "primitiva" que era
endosimbionta
.
Hai diferentes tipos de cloroplastos, que poden reflectir diferentes eventos endosimbioticos. Existen tres grupos de organismos que tenen cloroplastos "primarios":
Nestes grupos, o cloroplasto esta rodeado por duas
membranas
que se pensa que se orixinaron na cianobacteria endosimbionte. Os
glaucofitos
posuen cloroplastos moi primitivos (denominados "
cianelos
"), moi semellantes aos das cianobacterias e mantendo ainda a capa de
peptidoglicano
entre as duas membranas. Os cloroplastos das algas vermellas tenen unha
pigmentacion
mais proxima das cianobacterias actuais. As algas verdes e as plantas "superiores" tenen cloroplastos con
clorofilas
a
e
b
, esta ultima atopada nalgunhas cianobacterias, mais non na maioria. Estes feitos indican que probabelmente estes tres grupos de plantas tenen orixe nun antepasado comun ? unha especie de alga cunha cianobacteria endosimbionte.
Hai outros dous grupos de organismos con clorofila
b
? as
Euglenophyta
e as
Chlorarachniophyta
? mais nestes grupos, os cloroplastos rodeanse, respectivamente, por tres e por catro membranas, que se pensa seren provenientes do propio ensosimbionte. Os cloroplastos dos Chlorarachniophyta contenen un
nucleomorfo
reducido, que poderia ser un residuo do nucleo do endosimbionte. Hai unha teoria segundo a cal os cloroplastos da
Euglena
tenen so tres membranas por se ter formado por
mizocitose
en vez de
fagocitose
.
Os restantes grupos de algas todos tenen cloroplastos con clorofilas
a
e
c
? que non son conecidas en ningun
procarionte
, nin nos cloroplastos primarios. Non obstante, algunhas semellanzas
xeneticas
entre estes grupos e as algas vermellas suxiren que existen relacions evolutivas entre todos. Son os seguinte estes grupos:
Nos primeiros tres destes grupos (tamen conecidos polo nome
Chromista
), o cloroplasto posue catro membranas e, no grupo Cryptomonadina manten o
nucleomorfo
. O cloroplasto do dinoflaxelado tipico posue apenas tres membranas, mais este grupo presenta considerabel variabilidade nos cloroplastos. O grupo
Apicomplexa
, a que pertence o
plasmodio
da
malaria
, e que esta relacionado cos dinoflaxelados (de acordo co proxecto Arbore Evolutiva, estes seres atopanse agrupados nos
Alveolata
), non posue cloroplastos tipicos, mais si
plastidios
.
As "algas verdes" agrupanse hoxe en dia en duas linaxes dentro do reino
Plantae
(ou
Viridaeplantae
):
- un grupo que inclue as clases
Prasinophyta
(que esta ainda en estudo, que se pensa que pode ser
parafiletica
),
Chlorophyceae
,
Trebouxiophyceae
(anteriormente considerada a orde
Microthmaniales
) e
Ulvophyceae
.
- o outro grupo, o clade
Streptophyta
, inclue as ordes
Chlorokybales
,
Klebsormidiales
,
Zygnematales
,
Charales
,
Coleochaetales
e os
embriofitos
, ou sexa, as plantas terrestres. Estas ordes estaban anteriormente colocadas dentro dunha clase
Charophyceae
, dentro da tradicional division
Chlorophyta
(Algas verdes), mais estudos filoxeneticos recentes levaron a adoptar a presente clasificacion.
Gran parte do material usado nesta seccion obtivose do proxecto
Tree of Life
, especialmente das paxinas con "copyright" de Richard M. McCourt (1996).
A maior parte das algas son seres unicelulares, vivindo libres na auga e movendose co auxilio de
flaxelos
ou por movemento
ameboide
. Algunhas especies non tenen movemento propio e ocorren no
ambiente
ben na forma
cocoide
(de
coccus
, o tipo mais simple de bacteria), ben na forma
capsoide
, cobertas de
mucilaxe
. Poren, mesmo as algas unicelulares se agrupan por veces en formas
coloniais
, mobeis ou non. Alguns destes tipos de organizacions, que poden ocorrer ao longo do ciclo de vida dunha especie, son:
- colonia simple
? pequenos grupos de celulas mobeis (exemplo:
Volvox
)
- colonia palmeloide
? grupo de celulas sen mobilidade embebidas en mucilaxe
- filamento
? unha fiada de celulas unidas, quer polas paredes celulares, quer por mucilaxe; por veces ramificados
- colonia parenquimatosa
? grandes grupos de celulas formando un pseudo-talo, por veces con
diferenciacion
parcial de
tecidos
.
As
algas castanas
,
vermellas
e alguns grupos de algas verdes presentan individuos con tecidos totalmente diferenciados en
organos
parcialmente equivalentes aos das plantas "superiores". O corpo do individuo chamase
talo
e en moitos casos presenta un
estipe
, parecido cun
caule
, mais sen
tecidos vasculares
, un
orgao de fixacion
que se pode asemellar a unha
raiz
, e
laminas foliares
, parecidas con verdadeiras
follas
.
As formas mais complexas atopanse na orde
Charales
, que aparentemente son os parentes mais proximos das plantas superiores.
As algas tenen un importante papel na
biosfera
? sempre o tiveron, basta recordar que foron as primeiras produtoras de
osixeno
no noso planeta. No presente, son as responsabeis pola maior parte da producion nos
ecosistemas
acuaticos: como
produtores primarios
, e forman a base da
cadea alimentaria
deses ecosistemas.
As
macroalgas
marinas, ou sexa, as que tenen dimensions maiores que as do
fitoplancto
, como as algas verdes,
vermellas
e
castanas
, poden, por veces
colonizar
grandes porcions do
substrato
, fornecendo refuxio, alimento e mesmo substrato secundario a unha gran variedade de organismos, convertendose nun
microhabitat
especifico dentro dun ecosistema maior.
Algunhas algas son excelentes indicadores de determinados problemas ecoloxicos. Por exemplo, cando se ve un tapete de
leituga de mar
ou de
algas azuis
nunha zona, iso e normalmente indicador de
polucion
por exceso de
efluentes
nitroxenados
.
Por veces, as algas planctonicas multiplicanse rapidamente ? normalmente en condicions de temperatura optima e de
nutrientes
abundantes ou nun determinando periodo da
sucesion
? formando o que se chama "flor da auga" ou "
marea vermella
". E un
fenomeno natural
que desaparece cando cambian as condicions de
temperatura
ou cando as algas consomen todos os nutrientes da auga. Este fenomeno tamen pode ser froito e unha indicacion de polucion. A longo prazo poden levar a destrucion da
biodiversidade
dun ecosistema litoral, como os das rias,
lago
s ou
esteiros
. Unha vez que as algas que morren son
descompostas
, reducese a concentracion do
osixeno
na auga.
Algunhas especies, como determinados
dinoflaxelados
, orixinan un tipo de marea vermella onde se producen a liberacion de
toxinas
. Isto e un fenomeno denominado
afloramento de algas nocivas
. As toxinas liberadas no medio poden provocar a morte dunha gran cantidade de
peixes
,
aves
ou doutros animais que se alimentan deles.
- Farmaceuticos.
- Comestibeis (ver artigo
Algas comestibles
).
- Fertilizantes
. Dende antigo empreganse coma fertilizantes dos solos en zonas costeiras e en Galicia o seu uso era moi comun. Como fertilizante chamabaselle
argazo
ou
valume
e
valumada
. Hoxe empreganse diferentes tipos de algas coma
Ascophyllum
ou
Kelonia
tamen coma bioestimulantes foliares.
- Mina comadre Pelonia, foi ao mar buscar argazo, para peitear o cabelo, que lle cria lendiazo
- Vai coller o gasto, cun sacho e cun cesto, o gasto das bestas, dos homes e porcos, e mais para estrume, o golfe mareiro, a xeba e argazo, o bocho e verdello
.
Golfo ou
canouco
: "Laminaria digitata"
.