Thomas Henry Huxley
, quen acunou o termo "agnostico".
O
agnosticismo
e unha doutrina filosofica segundo a cal o entendemento humano non pode conecer o absoluto, senon so o fenomenal ou relativo.
A lectura da pasaxe de
Paulo de Tarso
no que alude a inscricion "A un
Deus
desconecido" que viu nun altar de
Atenas
(Act. 27:23) suxeriulle a
Thomas Henry Huxley
o emprego desta palabra, agnosticismo (
1869
), co significado oposto ao de "
gnosticismo
", metodo de especulacion vago e teosofico moi xeneralizado na
Igrexa
primitiva.
O
agnosticismo
limita o noso conecemento as manifestacions e transformacions da materia e a enerxia e rexeita todo conecemento de existencia espiritual, ora divina, ora humana. Acepta as conclusions da
ciencia
e a experiencia sensorial e rexeita, como conxectura carente de fundamento, toda afirmacion referente ao non visible.
Os agnosticos ponen gran coidado, non obstante, en non confundirse cos
ateos
, por unha parte, e cos materialistas filosoficos, por outra, ainda que uns e outros rexeitan actitudes que se limitan a proclamarse puramente nescientes no referente a existencia espiritual. Os agnosticos non negan que tras os fenomenos cognosticos, sensoriais e volitivos exista un ente permanente ou
alma
; pero sostenen que nada pode probarse ou desbotarse respecto a existencia da alma separada do corpo, a sua substancia ou permanencia. Admiten, asi mesmo, que tras os fenomenos materiais do
Universo
pode existir un
Deus
ou Ser Universal; pero afirman a imposibilidade de determinar ou definir a natureza
consciente
e espiritual dese Ser. A todos eses problemas conven unha soa resposta: non sabemos nada nin nada nos induce a suponer que cheguemos algun dia a saber algo.
O agnostico adoita diferenciar entre ≪conecer≫ e ≪crer≫. Para el, unha persoa relixiosa distinguese dunha atea polo feito de que o relixioso ≪cre que Deus existe≫ e o ateo ≪cre que deus non existe≫. Asi, o agnostico apartase da postura de crenza indicando que uns e outros (relixiosos e ateos) ≪cren≫ na existencia ou inexistencia dunha entidade superior, mentres que el a ≪desconece≫.
Ainda asi, a historia parece demostrar que gran parte do agnosticismo relixioso tende en ultimo termo ao
escepticismo
.
Ainda que existen moitos matices e variedades de agnosticismo, todas as formas razoadas e sistematicas se basean actualmente, mais ou menos abertamente, nas especulacions de
Kant
. A conclusion da analise critica da razon humana, segundo Kant, e a de que soamente podemos conecer o fenomeno, mentres que as ideas tales como as de
Deus
,
alma
e
inmortalidade
so poden ser aprendidas pola razon practica.
O lado negativo desta teoria foi presentado por
Herbert Spencer
, cuxas obras constituen unha exposicion acabada do agnosticismo.
En definitiva sempre se chegara a conclusion de que este descansa na teoria subxectiva do conecemento e soamente pode ser refutado mediante a demostracion de que o noso conecemento da realidade e xenuino e seguro.