Is eard ata i
Riocht Aontaithe na Breataine Moire agus Thuaisceart Eireann
,
[1]
ar a dtugtar
An Riocht Aontaithe
(
RA
) agus
An Bhreatain
fosta (
Bearla
:
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
no
United Kingdom
no
UK
), na stat neamhdhlisteanach e ata suite siar o thuaidh o chosta Mhor-Roinn na
hEorpa
. Airionn an tir oilean na
Breataine Moire
, an chuid thoir thuaidh d’
oilean na hEireann
, agus go leor oilean nios lu eile. Is e
Tuaisceart Eireann
e an t-aon chuid den RA a bhfuil teorainn talun aige le stat eile ?
Poblacht na hEireann
. Is e Tuaisceart Eireann e an t-aon chuid den RA a bhfuil teorainn talun aige le stat ceannasach eile nuair nach nglactar na Spleachais (
Giobraltar
agus
Akrotiri agus Dhekelia
) san aireamh. Ta teorainn idir Giobraltar agus an Spainn, chomh maith leis sin ta teorainn ag Akrotiri agus Dhekelia le
Poblacht na Cipire
agus ag Dhekelia le Poblacht Thuaisceart na Cipire (ata faoi cheannas Turcaigh an oileain ach nach bhfuil aitheantas idirnaisiunta aige), agus an Crios Maolanach de chuid na
NA
a scarann an da thir ar an oilean. Seachas an teorainn talun seo, bionn an
tAigean Atlantach
thart timpeall na tire ar fad siar agus o thuaidh, bionn an Mhuir Thuaidh ina lui soir,
Muir nIocht
o dheas agus
Muir Eireann
siar.
Is i foirm rialtais na tire i
monarcacht bhunreachtuil
le coras parlaiminteach. Is i cathair
Londain
i an phriomhchathair. Ta
4 thir chomhdheanaimh
sa RA:
Tuaisceart Eireann
,
Alba
,
An Bhreatain Bheag
agus
Sasana
.
[2]
Ta fo-rialtais chineachta ag na chead 3 chinn acu seo, a bhfuil cumhachtai athraitheacha acu
[3]
[4]
bunaithe ina bpriomhchathracha,
Beal Feirste
,
Dun Eideann
agus
Caerdydd
faoi seach. Gaolmhar leis an RA gan a bheith ina gcodanna di ata 3
Spleachas na Coronach
:
Geansai
,
Geirsi
agus
Manainn
.
[5]
Ta 14
Chrioch Thar Lear
.
[6]
Is ionann iad seo agus piosa iarmharacha de
Impireacht na Riochta Aontaithe
, ina raibh beagnach ceathru iomlan de dhromchla an domhain ag deireadh an 19u haois agus toiseacht an 20u haois. Ba i an Impireacht i an ceann is mo riamh ar domhan. Tchitear tionchar na RA i leitheadulacht an
Bhearla
mar mhean cumarsaide, cultur na
nOilean Briotanach
, agus
corais dli
i dtiortha ar fud na cruinne.
Is tir fhorbartha i an RA, a bhfuil an
cuigiu geilleagar is mo
ar domhan aige de reir
OTI
ainmneach agus an
naou ceann is mo
ar domhan de reir
Paireachta Cumhacht Cheannaigh
. Ba i an chead tir
thionsclaioch
ar domhan i
[7]
agus an neart is tabhachtai ar domhan i rith an 19u haois agus go luath san 20u haois.
[8]
Deantar tagairt go seadh don RA mar
neart ollmhor
agus ta go foill cumhachtai ollmhora aigi i leith na heacnamaiochta, an chultuir, an mhileata agus na n-eolaiochtai aici, mar aon le tionchar nach beag go hidirnaisiunta.
[9]
[10]
Is stat
nuicleach
aitheanta
e agus caitheann se an
ceathru caiteachas is mo
ar domhan ar chursai mileata.
[11]
Ta tuairim is 65 milliun duine ina gconai sa Riocht Aontaithe: breis is 55 milliun i
Sasana
, cuig mhilliun in
Albain
, tri mhilliun
sa Bhreatain Bheag
agus cupla milliun i d
Tuaisceart Eireann
.
Rinne Sasana concas ar an mBreatain Bheag i rith na Meanaoise. Chruthaigh Acht an Aontais 1707 Riocht Aontaithe na Breataine Moire, agus chruthaigh Acht an Aontais 1800 Riocht Aontaithe na Breataine Moire agus na hEireann. Nuair a bhain
Saorstat Eireann
a neamhspleachas amach san fhichiu cead, cruthaiodh Riocht Aontaithe na Breataine Moire agus Thuaisceart Eireann.
Is stat aonadach e an Riocht Aontaithe, rialaithe faoi monarcacht bhunreachtuil agus coras parlaiminteach, lena shuiochan rialtais sa phriomhchathair,
Londain
.
Usaidtear an
punt steirling
mar
airgeadra
sa Riocht Aontaithe. Dar le tuairisc na bliana 2022 on
gCiste Airgeaduil Idirnaisiunta
, is e geilleagar na Riochta Aontaithe an 9u ceann is mo ar domhan de reir olltairgeacht intire (
OTI
) paireachta cumhacht cheannaigh (PCC), agus an 6u ceann de reir OTI ainmniula. De reir OTI PCC de reir chonaithigh, is an 26u geilleagar is mo ar domhan ata ag an Riocht Aontaithe, e ar $55,862 don chonaitheach.
De reir
Inneacs Forbartha Daonna, Socraithe don Eagothroime, 2021
na
Naisiun Aontaithe
(
en
), inneacs a dheanann iarracht an caighdean maireachtala a thomhas i ngach tir de reir gneithe eacnamaiochta agus neamheacnamaiochta, is i an 16u tir is forbartha ar domhan i an Riocht Aontaithe, as 156 tir a tomhaiseadh, cothrom leis an
tSeic
, leis an
tSeapain
, agus le
Lucsamburg
.
[12]
Da mbeadh an Riocht Aontaithe ina ballstat san
Aontas Eorpach
, chuirfeadh se sin ar an 9u tir ba fhorbartha san eagraiocht sin i. I
dTuarascail Sonas Domhanda
2018
na Naisiun Aontaithe, meaadh gurbh i an Riocht Aontaithe an 19u tir ba shona, as 156 thir.
Is i an earnail seirbhise (no an
triu earnail
) an earnail is mo i ngeilleagair na tire, agus timpeall ar 80% de phostanna sa Riocht Aontaithe san earnail seo.
[13]
I Mi na Samhna 2019, bhi rata difhostaiochta na tire ar 3.7%, an seachtu leibheal is lu san Aontas Eorpach da mbeadh an Riocht Aontaithe pairteach san eagraiocht sin.
[14]
| Is
siol
e an t-alt seo.
Cuir leis
, chun cuidiu leis an
Vicipeid
.
Ma ta alt nios forbartha le fail i dteanga eile, is feidir leat aistriuchan
Gaeilge
a dheanamh.
|