Peadar O Dubhda
 |
|
| Breith
| 1881
|
|---|
| Bas
| 1971
89/90 bliana d'aois
|
|---|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Teangacha
| An Ghaeilge
|
|---|
Rugadh
Peadar O Dubhda
i
gCrois an Mhaoir
,
Contae Lu
, ar an
29 Meitheamh
,
1881
.
[1]
[2]
Rugadh O Dubhda ar an 29 Meitheamh, 1881. Bhi a athair ina bhall de
Chonstablacht Rioga na hEireann
, a thainig on
Iarmhi
o dhuchas. Ni raibh moran oideachais foirmiula aige, ach ta a fhios againn gur fhreastal se ar cuig bhunscoil ina oige. B'e a chead scoil na 'Roche School', agus b'e a mhuinteoir na Dan Murray. Chaith se a chuid ama ansin i
Shelagh School
(Gaeilge: Scoil Shealach), agus ansin bhi se ag freastal ar
Annavackey School
.
[3]
Bhi an scoil seo a reachtail ag an tiarna talun loganta agus bhi idir paisti
Protastunacha
agus Chaitliceacha ag freastal uirthi. B'e an t-uasal James Garvey a mhuinteoir, agus bhi Garvey fostaithe ag an tiarna talun. Domhnach amhain, fograiodh on altoir nach raibh se de chead ag Caitlicigh freastail ar an scoil. Seo mar a d'inis Peadar e:
- "
D'fhogair an sagart on altoir i Sealach go raibh Ordu (o na hAiteacha Arda) ann an scoil a dhunadh agus a dhruid. Trid an bainisteoir a thainig an t-ordu. Cha raibh se ceadaithe ag Caitlicigh oga bheith ag meascadh le 'hAlbanaigh'. goil an drochsceal an croi ionainn, oir ba chomradaithe geala deas-mhuinte iad 's gan a dhath eadrainn mar Chriostaithe ach an leath-uair de shaoirse aca-san 's an Caiticeasma againn. Coming out after Mass we noticed old James Garvey (the master) was wiping a few tears from his eyes. His daughter was crying too. 'Briseadh go deo air is gan leith-phinghin de phinsean
".
Maidin gheimhridh, fuarthas an tUasal James Garvey marbh, ar thaobh an bhealai mhoir agus e reoite chuig an talamh. Chaith Peadar roinnt ama ansin i
Drumsinnot School
, ait ina raibh an maistir Casey agus Miss Murray (monatoir) ag teagasc.
Bhog an chlann uilig go
Baile na Tra
i n
Dun Dealgan
sa bhliain 1893 agus thosaigh Peadar i bhunscoil na mainistreach (
The Friary National School
), agus an bhliain dar gcionn bhi a bhunscolaiocht go leir criochnaithe aige. Fuair se obair mar bhuachaill siopa i siopa buisteara 'Donnelly's Butchers' ar
Bhothair an Droichid
. Chuaigh se ag obair i siopa brog 'Murphy Brothers' ina dhiaidh sin agus nios deanai fos mar fhear seachadta sa chomhlacht 'Laverett & Frye'. Bhi air earrai a sheachadadh as storas le chapall agus trucail. Thug an obair seo deis do aithne a chur ar dhaoine scothaosta an cheantair, agus bhi Gaeilge ag roinnt acu siud a bhi tagtha o dheisceart Ard Mhacha no o dheisceart Mhuineachain.
De Domnaigh, an 17 Mean Fomhair, sa bhliain 1899, bunaiodh 'Craobh Dhun Dealgan' de chuid an chonartha (.i.
Conradh na Gaeilge
), tar eis cruinniu mor a bheith ar siul in Halla an Bhaile. D'fhag Peadar cuntas duinn ar an eachtra seo;
- "
Bhi an halla gleasta le bratacha agus craobhacha glasa agus bhi a lan rosc-catha scriofa thart ar na ballai agus bhi 'Cead Mile Failte' i litreacha mora os cionn an ardain.
"
Chuaigh na heachtrai seo i gcion ar Pheadar agus lui se isteach ar an Ghaeilge a fhoghlaim. Ceapadh Peadar ina
Mhuinteoir Taistil
sa bhliain 1905.
Deir Peadar an meid seo; "
Chuir 1915 an dlaoi mhullaigh ar an spiorad naisiunta le linn an Oireachtais i nDun Dealgan nuair a cheanglaiodh cuis na teangan le cuis airm agus oglach. As sin amach anuas bhi an briathar 'na ghniomh agus an gniomh d'reir an bhriathair
". Nior aontaigh
Dubhghlas de hIde
, na baill airithe eile an Chonartha leis an chinneadh seo, mar nach raibh siad i bhfabhar an ghluaiseacht chulturtha a athru go dti gluaiseacht pholaitiuil. D'eirigh de hIde as an gConradh ag an Ard-Fheis seo.
- Maynooth and Our National Language,Dia agus Ar dTirin -- Duilleagan a II, 1943
- An Labhrann Tu Go Soileir? An t-Udar a chuir amach, 1941
- Rannta Ceoil agus Rinnci,Preas Dun Dealgan, 1936
- Stair na Craoibhe, Coisde na Craoibhe, 1940
- Tomhaiseanna agus Ceisteanna Grinn do'n Aos Og, Oifig an tSolathair, 1948
- Siamsa chois teineadh, Oifigan tSolathair, 1951
- La na cuirte agus dha eachtra eile, Lucht Cholaisde Bhrighde, 1924
- Brian
- An t-oganach ceann-ordha agus scealta eile, Oifig an tSolathair, 1939
- Thrid an fhuinneoig, Oifig Diolta Foillseachain Rialtais, 1936