On Vicipeid, an chiclipeid shaor.
Ba e an
fonagraf
an gleas ba choitianta a mbainti feidhm as chun taifid fuaime a sheinnt o na
1870i
go dti na
1980i
.
Is eard is fonagraf ann, no gramafon mar a tugadh air ina dhiaidh sin, na gleas no inneall a dheanann taifeadadh meicniuil agus analogach ar fhuaimeanna, chun gur feidir iad a sheinnt aris. Rinneadh tradmharc as an bhfocal ‘gramophone’ sa bhliain 1887, agus baineadh usaid as mar ainm ginearalta sa
Riocht Aontaithe
on mbliain 1910. O na 19940idi ar aghaidh seinnteoir ceirnin a tugadh air, agus
caschlar
a tugadh air ina dhiaidh sin aris.
Deantar tonnchruthanna chreathanna na fuaime a thaifeadadh mar athruithe beaga fisiciula comhfhreagracha in iomaire bise ata greanta, eitseailte, gearrtha no bruite isteach i ndromchla sorcora no diosca ata ag timpeallu, ar an dtugtar
ceirnin
.
Chun an fhuaim a athchruthu, deantar an dromchla a chasadh ar bhealach comhfhreagrach aris fad a leanann
stileas
an t-iomaire no an chlais. Cuireann na cnapain agus na loganna sin creathanna trid an stileas agus deanann se seo athchruthu ar an bhfuaim a taifeadadh, ach go han-iseal ar fad. Nuair a cumadh na fonagraif i gceaduair dheanadh an stileas scannan a chreathadh, rud a chruthaigh tonnta fuaime a cheanglaiodh leis an aer tri adharc meaduchain a rinne bolgadh amach, no cheanglaiti an fhuaim go direach le cluasa an eisteora tri chluasain a bhi cosuil le
steiteascop
.
Deir roinnt gurbh e
Thomas Edison
a chum an chead fhongraf sa bhliain 1877, ach bhi an Francach
Edouard-Leon Scott de Martinville
tar eis an fonuathgraf a chumadh faoin mbliain 1857. Bhi se i gceist go leifi na rianta a bhreac an gleas leis an tsuil dhaonna. Roimhe sin d’usaidti gabhlain tiunala chun rianta a bhreacadh go direach o nithe a chruthaigh fuaim agus a bhi a bhi ag creathadh. Rud a bhi deanta ag
Thomas Young
in 1807.
Is eard a bhi gceist le fonagraf Edison na gleas a rinne taifeadtai fuaime a eitseail ar shorcoiri fonagraf. Bhi dha shnathaid aige seo, ceann chun fuaim a thaifead agus ceann chun fuaim a sheinm.
