Bunreacht na Fraince

Lipead sa teanga dhuchais	(fr) Constitution francaise (fr) Constitution francaise du 4 octobre 1958
Cineal	bunreacht
Treimhse	4 Deireadh Fomhair 1958 -
Udar	Michel Debre agus Charles de Gaulle
Teacht i bhfeidhm	4 Deireadh Fomhair 1958
Aisghaireann se	French Constitution of 1946 (en)
Bunaithe ar	Declaration of the Rights of Man and of the Citizen (en)
← French Constitution of 1946 (en) →
Tir	an Fhrainc
Baint le limistear udarais	an Fhrainc
Sinitheoir	Rene Coty (en) Charles de Gaulle Guy Mollet Pierre Pflimlin (en) Felix Houphouet-Boigny Louis Jacquinot (en) Andre Malraux Michel Debre Maurice Couve de Murville (en) Emile Pelletier (en) Pierre Guillaumat (en) Antoine Pinay (en)
Obair iomlan ar fail ag URL	conseil-constitutionnel.fr…
Suiomh greasain	conseil-constitutionnel.fr…

Glacadh le Bunreacht reatha na Fraince ar an 4 Deireadh Fomhair 1958 . ^[1] Tugtar "Bunreacht na Cuigiu Poblachta" air de ghnath, agus chuaigh se in ionad Bhunreacht na Ceathru Poblachta o 1946. Ba e Charles de Gaulle an priomhdhuine taobh thiar de, ce gur dhreachtaigh Michel Debre an teacs. Thug an Bunreacht nua cumhachtai breise do Uachtaran na Fraince. ^[2]

On 1958 go dti 2008, leasaiodh an bunreacht ocht n-uaire deag.

Achoimre [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Meabhraionn brollach an bhunreachta an Dearbhu um Chearta an Duine agus an tSaoranaigh o 1789 agus bunaionn se an Fhrainc mar phoblacht shaolta agus dhaonlathach , agus is on bpobal a thagann an cheannasacht.

Deanann se socru chun an t Uachtaran agus an Pharlaimint a thoghadh, an Rialtas a roghnu, agus an socru maidir leis na cumhachtai a bhaineann leo araon agus an bhaint a bhionn eatarthu. Cinntionn se go mbionn udaras breithiunach ann agus cruthaionn se Ard-Chuirt (cuirt chun breith a thabhairt ar an Uachtaran ach nior comoradh an chuirt riamh), Comhairle Bhunreachtuil , agus Comhairle Eacnamaioch agus Shoisialta . Ceapadh e chun Uachtaran laidir o thaobh na polaitiochta de a chruthu.

Ceadaitear leis an mBunreacht conarthai idirnaisiunta agus conarthai a bhaineann leis an Aontas Eorpach a dhaingniu. Nil se soileir ce acu an bhfuil an fhoclaiocht (go hairithe forchoimeadais na comhalartachta) ag lui le dli an Aontais Eorpaigh , no nach bhfuil si.

Leagann an Bunreacht modhanna amach maidir le conas a leasaitear e chomh maith -

• tri reifreann a eagru no
• tri phroiseas parlaiminte in eineacht le toiliu an Uachtarain.

Is e seo a leanas an gnathnos imeachta a bhaineann le leasu bunreachta: ni mor do dha thithe na Parlaiminte an leasu a ghlacadh i dtearmai comhionanna,agus ansin ni mor an leasu a glacadh tri thromlach simpli le linn reifrinn, no tri 3/5 de chomhsheisiun na tithe araon den Pharlaimint ( Comhdhail na Fraince ) (airteagal 89). Ach, sheachain an tUachtaran Charles de Gaulle an nos imeachta reachtaiochta seo in 1962 agus chuir se leasu bunreachta go direach faoi bhraid an phobail i reifreann (airteagal 11), agus glacadh leis an leasu. Bhain conspoid leis an gcinneadh sin ag an am; rialaigh an Chomhairle Bhunreachtuil, afach, gur glacadh leis an leasu, os rud e go raibh friotal curtha ar thoil na ndaoine ceannasacha.

Ar an 23 Iuil 2008 , rith an Pharlaimint athchoirithe bunreachta molta ag an Uachtaran Nicolas Sarkozy , ^[3] Tugadh teorainn de dha thearma i leith na huachtaranachta isteach, ceart don pharlaimint roinnt ceapachan on uachtaran a chrosadh, deireadh a chur le rialu an rialtais ar choras coiste na parlaiminte, agus a clar oibre fein a shocr. Tugadh cead don uachtaran aithisc a thabhairt don pharlaimint agus i ar seisiun, agus cuireadh deireadh le ceart an uachtarain comhpharduin a thabhairt.

Iarbhunreachtanna [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Bhi bunreachtanna lionmhara ag an bhFrainc roimhe seo.

• Is e a bhi i gceist leis an ancien regime na monarcacht absaloideach agus ni raibh bunreacht fhoirmiuil i bhfeidhm le linn na treimhse seo; go bunusach, bhain an reimeas feidhm as gnathdhli
• Bhi roinnt bunreachtanna i bhfeidhm le linn na Re Reabhloidi:

• • Bunaiodh Riocht na bhFrancach, monarcacht bhunreachtuil, agus an Comhthionol Reachtaiochta le Bunreacht na bliana 1791, a glacadh an 3 Mean Fomhair 1791.
  • Tionscadal bunreachtuil na nGiorondach a bhi a ghlacadh roimh an coup a chuir an faicsean Montagnard i gceannas.
  • Bunreacht na bliana 193, a daingniodh an 24 Meitheamh 1793 ach nior cuireadh i bhfeidhm e mar gheall ar ghnath-dhlithiulacht uile a chur ar fionrai an 10 Deireadh Fomhair 1793 (faoi Chead Phoblacht na Fraince).
  • Bunreacht na bliana 1795, a glacadh 22 Lunasa 1785 agus a bhunaigh an Direachtoireacht.
  • Bunreacht na Bliana VIII, a glacadh an 24 Nollaig 1799, a bhunaigh an Chonsalacht.
  • Bunreacht na Bliana X, a glacadh an 1 Lunasa 1802, a bhunaigh an Chonsalacht Saoil.
  • Bunreacht na Bliana XII, a glacadh an 18 Bealtaine 1804, a bhunaigh Cead Impireacht na Fraince.

• 

  I ndiaidh athghairm na Monarcachta
  • Cairt na bliana 1814, a glacadh an 4 Meitheamh 1814, a bhunaigh Athghairm na mBurbonach.
  • Cairt na bliana 1815, a glacadh an 22 Aibrean 1815, a baineadh usaid aisti le linn na gCead La.
  • Cairt na Bliana 1830, a glacadh an 14 Lunasa 1830, a bhunaigh Monarcacht an Iuil.

• An 19u hAois
  • Bunreacht na Fraince on mbliain 1848, a glacadh an 4 Samhain 1848, a bhunaigh Dara Poblacht na Fraince.
  • Bunreacht na Fraince on mbliain 1852, a glacadh an 14 Eanair 1852, a bhunaigh Dara Impireacht na Fraince.
  • Dlithe Bunreachtula na Fraince on mbliain 1875 o Thriu Poblacht na Fraince, a glacadh an 24 agus 25 Feabhra agus an 16 Iuil 1875.

• An 20u hAois
  • Dli Bunreachtuil na Fraince on mbliain 1940, a glacadh an 10 Iuil 1940, a bhunaigh an Fhrainc Vichy.
  • Dli Bunreachtuil na Fraince on bliain 1945, a glacadh sa bhliain 1945, a bhunaigh Rialtas Sealadach Phoblacht na Fraince.
  • Bunreacht na Fraince on mbliain 1946, a glacadh an 27 Deireadh Fomhair 1946, a bhunaigh Ceathru Poblacht na Fraince.
  • Bunreacht na Fraince on mbliain 1958, a glacadh an 4 Deireadh Fomhair 1958, a bhunaigh Cuigiu Poblacht na Fraince - an Bunreacht ata i bhfeidhm faoi lathair.

Tagairti [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Is siol e an t-alt seo. Cuir leis , chun cuidiu leis an Vicipeid . Ma ta alt nios forbartha le fail i dteanga eile, is feidir leat aistriuchan Gaeilge a dheanamh.