An Hionduis
| ??????
agus
???? ???????
|
|---|
|
| Cineal
| register
(en)
 ,
teanga
agus
teanga bheo
|
|---|
|
| Cainteoiri duchais
| 341,000,000 (2019)
|
|---|
| Duchasach do
| Hindustanis
(en)
,
Indiaigh
,
an India
,
Biohar
,
Deili
,
Himachal Pradesh
,
Madhya Pradesh
,
Punjab
(en)
,
Rajasthan
,
Uttar Pradesh
,
Uttarakhand
agus
Haryana
|
|---|
| Stait
| an India
,
Neipeal
,
an Phacastain
agus
Fidsi
|
|---|
 |
|
|
teanga dhaonna
teangacha Ind-Eorpacha
teangacha Ind-Iaranacha
teangacha Ind-Airianacha
Central Indo-Aryan
(en)
Western Hindi
(en)
Hiondustainis
|
|
| Coras scribhneoireachta
| script Dheiveanagrach
|
|---|
| Institiuid caighdeanaithe
| Central Hindi Directorate
(en)
|
|---|
|
| ISO 639
-1
| hi
|
|---|
| ISO 639-2
| hin
|
|---|
| ISO 639-3
| hin
|
|---|
| Glottolog
| hind1269
|
|---|
| Linguasphere
| 59-AAF-qf
|
|---|
| Ethnologue
| hin
|
|---|
| ASCL
| 5203
|
|---|
| IETF
| hi
|
|---|
Hionduis (Devanagari: ??????, ?????, ISO: Hionduis), no nios cruinne, is teanga
Ind-Arianach
i an Nua-Chaighdean Hindi a labhraitear go priomha ar fud thuaisceart agus lar na h
India
. Bunaithe go priomha ar “chanuint Khariboli” na
Deili
agus na ceantair chomharsanachta i dtuaisceart na hIndia, cuireadh sios ar an Hionduis mar an eagsulacht “Caighdeanach” agus “
Sanscrait
-ised” den teanga Hindustani.
Labhraitear an Hionduis go forleathan ar fud fho-ilchrioch na hIndia agus ta si ar cheann de dha theanga oifigiula ata aitheanta ag rialtas na hIndia, mar aon leis an mBearla. Is teanga oifigiuil i i 9 Stat agus i 3 Crioch an Aontais, agus teanga oifigiuil bhreise i 3 Stat eile.
Ta an Hionduis ar cheann de 22 theanga sceidealaithe Phoblacht na hIndia freisin. De reir dhaonaireamh Indiach 2011: thuairiscigh 322 milliun duine san India, go priomha o laistigh den “chreasa Hionduis” go raibh an Hionduis mar theanga dhuchais acu; in 2016 mhaigh 270 milliun eile go raibh siad in ann Hionduis a labhairt mar theanga tanaisteach.
Ta Hionduis den chuid is mo comh-intuigthe le Urduis, is iad na priomhdhifriochtai sna foirmeacha scriofa, go n-usaideann Hionduis go priomha
Devanagari
agus usaideann Urduis script
Araibis
.
Ce go bhfuil moran i gcoiteann ag Urduis agus Hionduis, braitheann an Hionduis ar an tSanscrait chun a stor focal a neartu seachas ar spleachas ginearalta Urduis ar an Araibis agus ar an b
Peirsis
.
Is i an Hionduis an ceann is mo cainteoiri de theangacha oifigiula na hIndia, agus i a labhairt sna stait thuaisceartacha ar nos Rajasthan, Delhi, Haryana,
Uttarakhand
,
Uttar Pradesh
, Madhya Pradesh, Chhattisgarh, Himachal Pradesh, Jharkhand, agus Bihar. Ina lan aiteanna, afach, bionn teangacha aitiula no reigiunacha a labhairt i mbreis ar an Hionduis, agus thairis sin, bionn feiniulacht laidir ag a lan canuinti, agus lucht a labhartha a gcur chun cinn mar theangacha neamhspleacha. Mar shampla, is e dearcadh oifigiuil an rialtais fheidearalaigh san India gur canuint de chuid na Hionduise i an teanga
Chhattisgarhi
, ach sa bhliain 2000, d'eirigh leis an reigiun ina labhraitear an teanga seo feinrialtas a bhaint amach mar stat ar leith san India (Chhattisgarh ainm an stait, agus ba chuid de Madhya Pradesh e roimhe sin), agus inniu, ta an teanga Chhattisgarhi a saothru mar theanga oifigiuil sa stat nua.
Labhraitear cineal Hionduise i bhFidsi chomh maith, os rud e gur shocraigh a lan muintir isteach on India sios i bhFidsi sa naou haois deag. Is deacair a ra, afach, an ionann mar theangacha iad Hionduis Fhidsi agus an Hionduis sa chiall chung. Meascan canuinti i Hionduis Fhidsi a fuair a lan focal ar iasacht on bhFidsis agus on mBearla, agus i fein nios cosula leis an teanga
Bhojpuri
a labhraitear i stat Bihar agus leis an teanga
Awadhi
ata le cloisteail i reigiun Awadh (Oudh) i stat Uttar Pradesh. Taispeanann cinniuint an da theanga seo san India fein ce chomh deacair agus ata se coincheap na "teanga" agus na "canuna" a shainiu go sasuil: bhi an teanga Awadhi an-tabhachtach mar chaighdean scriofa sular thainig an chanuint Khari Boli chun cinn, agus inniu, caitear leis an Awadhi mar nach mbeadh ann ach canuint; maidir leis an teanga Bhojpuri, ta stadas oifigiuil aici i stat Bihar in eineacht leis an Hionduis agus dha theanga ghaolmhara eile (an teanga
Magadhi
agus an teanga
Maithili
), ach nil traidisiun liteartha na teanga Bhojpuri leath chomh sean na chomh tabhachtach agus an litriocht a scriobhadh as Awadhi roimh chaighdeanu na Hionduise.