On Vicipeid, an chiclipeid shaor.
Ta
an Compas
ar cheann de na
realtbhuionta
beaga deisceartacha. Leirionn se
compas linitheora
, uirlis a mbaintear usaid as chun ciorcail, srl., a tharraingt. Bi curamach gan e a thogail in abhraiocht realtbhuion
Chompas an Mhairnealaigh
.
Circinus
an t-ainm
Laidine
a thugtar ar an gCompas. As
Bearla
, aistritear an t-ainm seo mar
The Pair of Compasses
chun e a aithint o
Pyxis
(.i.
Compas an Mhairnealaigh
), no
The Mariner's Compass
.
Ba e an realteolai Francach an tAb
Nicolas Louis de Lacaille
a chruthaigh realtbhuion an Chompais. Chaith Lacaille na blianta
1751
agus
1752
san
Afraic Theas
agus e ag claru realtai
an leathsfeir theas
. Bhi beagnach 10,000 realta agus 42 reada domhainspeire ar an learscail neamhai a rinne se ag an am sin. Thainig amach an chead eagran sa bhliain
1756
ach ni raibh ann ach
planaisfear
agus e sa teanga
Fraincise
. Nior foilsiodh an chatalog iomlan agus eagran deifnideach an phlanaisfeir go dti an bhliain
1763
, bliain amhain tar eis bhas Lacaille.
Coelum Australe Stelliferum
an t-ainm a thug Lacaille ar an leabhar seo. San eagran seo, d'aistrigh se na hainmneacha on bhFraincis go dti an
Laidin
, agus chuir se tri realtbhuion
na Cile
,
na Seolta
agus
Dheireadh na Loinge
in ait
Argo Navis
(no
Le Navire
, mar a thug se air sa chead eagran).
Le linn do a bheith ag cur i gclar na realtai theas, chum Lacaille ceithre realtbhuion deag chun aiteanna eigin i ndeisceart na speartha a lionadh nach raibh a lan realtai iontu ? agus an Compas ina measc (feach an bosca thios). Sa la ata inniu ann glacann an
an tAontas Realteolaioch Idirnaisiunta
(ARI) le gach ceann de na realtbhuionta sin; agus glactar freisin leis na tri realtbhuion a rinne Lacaille as an Long.
Ar dtus thug Lacaille an t-ainm
Le Compas
ar an realtbhuion seo, ach
Circinus
an t-eagran Laidine ata ar
Coelum Australe Stelliferum
.
Os rud e nar cruthaiodh realtbhuion an Chompais go dti an
18u haois
, nil aon bhaint aici le miotaseolaiocht an tSeansaoil. Lena chois sin, ni bhaineann aon mhiotaseolaiocht leis an realtbhuion seo os rud e gur scoir Lacaille den thraidisiun sin ar da reir a d'ainmniti na realtbhuionta as carachtair mhiotaseolaiocha; ina ait sin roghnaigh se go formhor ainmneacha uirlisi a usaidtear sna heolaiochtai.
- Burnham, Robert Jr. (1966, 1978).
Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.2
. General Publishing Company, Ltd., Toronto.
ISBN 0-486-23673-0
.