Is bille na gceart i an
Magna Carta'
(
Gaeilge
:
An Chairt Mhor
) on
13u haois
. Chuir tiarnai cumhachtacha iachall ar an ri caipeis chearta, ar tugadh an ‘Magna Carta’ uirthi ag an am, a shiniu ar an
15 Meitheamh
1215
.
[1]
Mar sin, neartaigh tionchar na parlaiminte nios tapula na mar a tharla i dtiortha eile san Eoraip.
I ndiaidh gur eirigh leis Eiri Amach na Breataine Bige a chur faoi chois sa bhliain 1211, agus deireadh a chur leis an aighneas leis an Phapa, dhirigh Eoin a chuid airde chuig a shealuchas thar saile.
Chriochnaigh cogai na hEorpa leis an bhriseadh ag Cogadh Bhouvines (1214), agus bhi ar Eoin glacadh le siochain neamhfhabhrach leis an Fhrainc.(Fuair
Anrai V,
Ri Shasana,
an Normainn
agus an
Acatain
ar ais sa bhliain 1420).
Thiontaigh an briseadh ag Bouvines moramh na mbarun i gcoinne Eoin; bhi cuid acu ina aghaidh on am a bhi Eoin coinnealbhaite ag an Phapa. D'aontaigh na baruin le cheile agus d'eiligh siad lamhaltais.
Magna Carta .An Ri Eoin ag siniu an Magna Carta go drogallach. le Arthur C. Michael (r. 1945)
Ag deireadh na hidirbheartaiochta, Siniodh an Chairt Mhor i
Runnymede
(in aice le
WIndsor
) ar an
15 Meitheamh
-
18 Meitheamh
1215
idir an ri,
Eoin Shasana
, agus na baruin i Sasana.
Bhi drogall ar an ri chun an an Magna Carta a shiniu is cosuil. Ghlac se roinnt ama agus na daoine go leir bailithe leo, go dti go raibh na caipeisi deireanacha ullmhaithe ag na cleirigh a d'oibrigh in oifigi an ri, agus bhi orthu iad a sheoladh faoi 'Sheala an Ri', chuig na 'n-oifigeach cui'. (san aimsir sin ni raibh conradh no doicimead oifigiuil gan seala a bheith greamaithe ar a bhun).
Shinigh Eoin an Chairt faoi bhru, afach, agus mar gheall ar sin, thug an Papa cead do i a chuir ar ceal ag deireadh na cogaiochta.
[2]
Leagan Pickering 1540
Rathaigh an Magna Carta raon leathan cearta agus saoirsi d'fhir shaora na riochta,
[3]
go hairithe.
"No freeman shall be taken or imprisoned or disseised (dishealbhaithe) or outlawed or exiled, ... but by the lawful judgement of his peers".