Ba thaiscealai
Eireannach
Antartach e
Thomas "Tom" Crean
(
Gaeilge
:
Tomas O Croidheain
,
16 Feabhra
1877
[1]
?
27 Iuil
1938
). Rugadh e i mbaile
Abhainn an Scail
i
gContae Chiarrai
. Chuaigh se sa gCabhlach Rioga nuair a bhi se cuig bliana deag d’aois, ag insint breige faoina aois chun dul isteach.
Ghlac Tom Crean pairt i dtri as an gceithre phriomhthuras taiscealaiochta de chuid na Breataine go dti
Antartaice
:
Discovery
(1901?1904) agus
Terra Nova
(1911?1913) faoi cheannasaiocht
Robert Scott
, agus
Endurance
(1914-1916) faoi cheannasaiocht
Ernest Shackleton
.
Ar an turas seo, duirt Captaen Scott nach mbeadh muinin aige ach as dornan daoine ? William Lashly, Edgar Evans agus Tom Crean. Ba iad Crean agus Lashly, in eineacht leis an Leifteanant ERGR Evans, an buion tacaiochta deireanach a d’fhag Scott agus e ar a bhealach go dti an Mol Theas, fad is a lean Edgar Evans, Wilson, Bowers agus Oates in eineacht le Scott.
D’fhill Crean, Lashly agus Evans 146 mile (268 cilimeadar) on bPol ar
4 Eanair
1912
, agus thug siad aghaidh ar thuras fillte go dti an campa. Thart ar thus mhi Feabhra, bhi an Leifteanant Evans ag eiri an-tinn le
galar carrach
, agus o
13 Feabhra
1912
, cead mile o shabhailteacht an champa, bhi ar Crean agus Lashly e a tharraingt ar an gcarr sleamhnain, rud a chuir moill nios mo ar an triur agus na solathairti
bia
ag eiri an-iseal.
Bhi an Leifteanant Evans ag iarraidh go bhfagfadh an triur eile e mar go raibh eagla air go m
bas
odh an triur acu. Ach dhiultaigh Crean agus Lashly e sin a dheanamh (dearfadh Evans ina dhiaidh sin gurbh e seo an t-aon am amhain ina ghairmreim
chabhlaigh
gur diultaiodh da orduithe).
Agus 35 mile fagtha (4-5 la taistil, gan ach beirt ag tarraingt an chairr sleamhnain) agus gan nios mo na 1-2 la bia fagtha, socraiodh go siulfadh duine den bheirt ina aonar chun cunamh a fhail, fad is a d’fhan an duine eile le Evans. Thairg Tom Crean an siul a dheanamh. Thog se ocht n-uaire deag chun an tsiuloid 35 mile ina aonar a dheanamh thar an oighear chun an campa a shroicheadh, agus gan ach tri
bhriosca
agus roinnt seaclaide le n-ithe aige, thit se i mbun a chos direach tar eis do an campa a shroicheadh leathuair roimh shiobadh
sneachta
fiochmhar a mharodh e, is docha, agus a chuir moill la go leith ar an mbuion tarrthala. D’eirigh leis an tarrthail, afach, agus tugadh Lashly agus Evans ar ais chuig an gcampa beo, ni hionann agus buion Scott sa mhol. Tugadh
Bonn Albert
do Crean agus Lashly as ucht beatha Evans a shabhail.
Dala Scott, bhi an-mhuinin ag Shackleton as Crean. Tar eis scrios a longa san oighear, bhi ar an bhfoireann na baid tarrthala a sheoladh trasna oighearmha na Mara Weddell agus ansin ramhaiocht go h
Oilean Eilifint
. Nuair a shroich siad an ait, rinne siad ceann de na baid tarrthala a atogail ? sheol an James Caird agus cuigear, Shackleton agus Crean ina measc, go
Seoirsia Theas
chun cunamh a fhail. Ta se seo ar cheann de na turais i mbad beag oscailte is iontai sa stair.
De bhri gur thainig siad i dtir ar chosta theas neamhaitrithe na Seoirsia Theas, bhi ar thriur de na fir, agus aris, Shackleton agus Crean ina measc, siul trasna go dti an taobh eile i dturas suntasach 36 huaire ? an chead uair a chuathas trasna an oileain shleibhtiuil seo. Shroich siad an staisiun miolta mora ag Stromness, tuirseach agus salach, agus ullmhaithe leis an 22 fear eile a bhi fos ar Oilean Eilifint a tharrthail, dha mhi is fiche tar eis doibh seoladh o Sheoirsia Theas.
Tar eis do filleadh abhaile, thug Crean seirbhis sa
Chead Chogadh Domhanda
, agus d’eirigh se as an g
cabhlach
sa bhliain 1920.
Phos se agus d’oscail
teach tabhairne
beag darbh ainm "
The South Pole Inn
".
I rith a shaoil, bhi Crean i gconai an-mhodhuil mar dhuine. Nuair a d’fhill se go
Ciarrai
, chuir se a bhoinn as radharc agus nior labhair se faoina thaithi in Antartach aris.
Thug
aipindic
bhruchta a bhas i 1938.
Ta comoradh deanta ar Crean in dha logainm ar a laghad: Mount Crean (2550m) i
Victoria Land
agus Oighearchlar Crean ar
Seoirsia Theas
.
Ta Crean mar an inspioraid freisin don leann ban
Endurance Brewing
.