Sry Lanka
, sunt
1972
offisjeel de
Demokratyske Sosjalistyske Republyk Sry Lanka
, is sawol in lan as in eilan yn de
Aazje
. De haadsted is
Kotte
. It eilan waard eartiids, oant en mei
1972
Seylon neamd.
Sry Lanka leit krekt sudlik fan
Yndia
, yn de
Yndyske Oseaan
. Troch de
Palk Strjitte
en de
Golf fan Manar
wurdt it skieden fan it
Yndiaaske subkontinint
.
Berchlanskip op Sry Lanka.
Yn it noarden en easten fan it eilan lizze lans de kust grutte leechflakten dy't betiden trochbrutsen wurde mei isolearre berchpiken. It sintrale berchlan rint fia terrassen stadich op nei in hichte fan 2524 meter, der't de berch
Pidrutalagal
de heechste pyk fan is.
De kuststripe wurdt underbrutsen troch lange strannen, klippen yn it sudwesten en
lagunes
yn in protte oare gebieten. Sawat 40% fan it eilan bestiet ut
bosk
mei greiden yn de eastlike heechlannen en goed 40% fan it lan is yn kultuer brocht.
It eilan hat in
tropysk klimaat
dat troch de
moesson
beynfloede wurdt. De noardeastlike moesson duorret fan desimber oant maart en de sudwestlike moesson fan juny oant oktober. It eastlike part fan Sry Lanka is druger as it westlike diel.
Yn de
prehistoarje
libben op Sry Lanka de Wanniyala-Aetto, better bekend as de
Fedas
. Yn de
6e iuw f.Kr.
arrivearren de
Singalezen
fanut it noarden fan
Yndia
. Healwei de 3e iuw f.Kr. waard it
Boedisme
yntrodusearre. Ferskate beskavings kamen ta untwikkeling run steden as Anuradhapura en Polonnaruwa.
Stadichoan migrearren de
Tamyls
fan it suden fan Yndia ut nei it noarden fan it eilan. Yn de
11e iuw
stiften sy in keninkryk mei
Jaffna
as haadsted. De relaasjes tusken beide befolkingskloften (Singalezen en Tamyls) wienen kompleks, betiden freedsum en oarlochssuchtich. Yn de rin fan iuwen slagge it de Tamyls lang om let de Singalezen nei it suden fan it eilan te driuwen.
Yn
1505
kamen de earste
Portegezen
dy't oant de kust delsettings stiften. Troch de
Nederlanners
waarden de Portugeeske koloanjes yn
1658
beset en oernomd. De Nederlanners festigen in
kaniel
monopoalje
en fierden in boargerlike administraasje yn. Yn
1796
waarden de Nederlanners ferdreaun troch de Ingelsken, dy't yn
1802
Seylon feroveren. Sy underwurpen ek it Singaleeske keninkryk fan Kandy, wermei hiel Sry Lanka under Britsk bestjoer kaam.
De neisieten fan de Jeropeanen wurde
Burgers
neamd
It eilan waard unofhinklik under de namme
Seylon
op
4 febrewaris
1948
. Nei de unofhinklikens makke de regearing yn de jierren '50 it Singaleesk ta de offisjele taal fan it eilan. Troch de minister-presidint waard de taal fan de Tamyls yn guon gebieten tastien. Yn
1959
waard hy troch in Singaleeske ekstremist fermoarde. Syn frou
Sirimavo Bandaranaike
folge him op. Sunt dy tiid is der sprake fan hieltyd oplogende konflikten tusken Tamyls en Singalezen.
Yn
1972
waard de namme fan it lan feroare yn Sri Lanka en waard de haadsted ferpleatst nei
Sri Jayawardhenapura Kotte
. Lijen tusken de Tamyl-minderheid en de Singaleeske mearderheid eksplodearre yn it midden fan de jierren '80 fan de
20e iuw
. Sunt dy tiid binne der tsientuzenen minsken omkomd by de
boargeroarloch
.
Troch in yntervinsje fan it Yndiaaske leger waard yn
1987
in sjitferbod oerienkomd. Yndia stjoerde dernei troepen mar luts him yn
1990
wer werom omdat der net slagge wie om de Tamyltigers te untwapenen. Yn
1993
kaam de presidint fan it lan troch in oanslach om it libben. Nei 20 jier fan fjochtsjen binne de
Tamyltigers
en de regearing ta in sjitferbod kaam yn febrewaris 2002, nei underhannelings werby't troch
Noarwegen
bemiddele waard.
Op
7 febrewaris
2004
waard it parlemint troch
Chandrika Bandaranaike Kumaratunga
untbun. Har man, in ferneamde Singaleeske filmstjer, is fermoarde troch de JVP. Dizze partij siet mei har Bandaranaike-partij yn har twadde kabinet oant ein 2005. Sy wie de tredde presidint fan de Bandaranaike famylje.
De grutste befolkingskloft binne de
Singalezen
, mei om-ende-by 75% fan de befolking fan Sry Lanka. De twadgrutste kloft binne de
Tamyls
, dy't sawat 18% fan de befolking utmeitsje en benammen yn it noarden en easten fan it lan wenje. Fierders wenje der noch de
Sry Lankaanske Moaren
, dy't 7% fan de befolking utmeitsje, de
Burgers
fan mingd
Jeropeeske
komof, en de
Fedda
(of Wanniyala-Aetto), de leste ofstammelingen fan alde folken.
Neffens de folkstelling fan 2001 is 69,1% fan de befolking
boedistysk
(yn haadsaak
teravada-boedisten
, meast Singalezen), 7,1%
hindoe
(yn haadsaak Tamyls), 7,6% is
moslim
(benammen
soennitysk
) en 6,2% is
kristlik
(yn haadsaak
roomsk-katoliken
). Fan de oaren 10% is net bekend wat sy leauwe.
Sry Lanka hat twa offisjele talen; it
Yndo-Aryske
Singaleesk
(sunt 1965) en it
Dravidyske
Tamyl
. Oare talen binne it
Ingelsk
, it
Sry Lankaansk Maleisk
, it
Sry Lankaansk Yndo-Portegeesk
en it sawat utstoarne
Fedda
.
Teeplantages foarmje in wichtich part fan de Sry Lankeenske ekonomy
Sry Lanka wurdt ta de untwikkelingslannen rekkene mei in leech trochsneeds ynkommen. Troch fiergeande yndustrialisaasje meitsje lanbouprodukten yn 1996 noch mar 20% ut fan de eksport, neffens 93% yn 1970. De lanbousektor soarget noch altyd foar wurk foar sawat de helte fan befolking. Tekstyl en klaaiing binne goed foar 63% fan de eksportprodukten. De wichtichste eksportprodukten fan it lan binne
rubber
,
tekstyl
,
klaaiing
,
tee
,
diamanten
,
robinen
,
smaragden
,
kokosnutprodukten
,
ierdoalje
en in waaksend persintaazje
tsjinsten
.
Yn de jierren '90 fan de 20e iuw waakse it
BNP
alle jierren mei 5,5% oant in tiid fan druchte en de boargeroarloch soarge foar in tebekgong nei 3,8% yn 1996. Dernei gie it wer better, oant yn 2001 doe't de ekonomy foar it earst yn de skiednis kromp. Underwillens binne de groeisifers wer tebek op it in trochsneed fan mear as 5% yn it jier (2008-2010).
Yn Sry Lanka fertsjinnet in trochsneed ynwenner jierliks sawat 5.000 US$ en stiet dermei op it 148e plak fan de wraldranglist (2010). Neffens it untwikkelingsprogramma fan de
Feriene Naasjes
libbet yn Sry Lanka 22,7% fan de befolking under de
earmoedgrins
.
[1]
.
Yn Sry Lanke jildt in algemien smookferbod. Toeristen wurde oanrieden gjin sigaretten of shag yn de hanbagage mei te nimmen. Der jilde jildboetes fanof €80 it ynfierd smookartikel en foar smoke yn it iepenbier kinst in finzenisstraf krije.