De
reptilen
(
Latynske
namme:
Reptilia
) foarmje in (
parafyletyske
)
klasse
fan it
underryk
fan 'e
echte dieren
(
Metazoa
), de
stamme
fan 'e
rechstringdieren
(
Chordata
), de
understamme
fan 'e
wringedieren
(
Vertebrata
), de
tuskenstamme
fan 'e
kaakdieren
(
Gnathostomata
) en de
boppeklasse
fan 'e
fjouwerpoatigen
(
Tetrapoda
). Derbinnen wurde se tsjintwurdich ornaris mei de
fugels
(
Aves
) yndield by de
sauropsiden
(
Sauropsida
). Ta de reptilen wurde de
slangen
,
hagedissen
,
skyldpodden
en
krokkedillen
rekkene. De tuke fan 'e
biology
dy't reptilen bestudearret, hjit de
herpetology
.
Reptilen underskiede har fan oare libbensfoarmen troch in krupende fuortbeweging, itsij trochdat de
poaten
oan 'e sydkanten fan it lichem sitten, itsij om't se hielendal gjin poaten (mear) hawwe. Oare skaaimerken binne
kaldbloedichheid
, it hawwen fan
skobben
en it lizzen fan
aaien
mei in ekstra
membraan
(oftewol in kalkene skaal) deromhinne om
fuortplanting
op it lan mooglik te meitsjen. Gjinien fan dizze skaaimerken is lykwols ta reptilen beheind:
lidpoatigen
krupe ek;
amfibyen
binne kaldbloedich; fugels hawwe skobben (op 'e poaten); en fugels en guon suchdieren lizze aaien mei in skaal deromhinne. It is de kombinaasje fan 'e beskreaune eigenskippen dy't in bist ta in reptyl makket.
De ierst bekende reptilen untstiene sa'n 315 miljoen jier lyn, yn it
Karboan
, ut heechuntwikkele reptyleftige
amfibyen
, dy't har wat langer wat better oanpasten oan it libben op it lan. Guon groepen reptilen stoaren neitiid ut by massale utstjerrensfoarfallen, lykas dy oan 'e ein fan it
Mesosoikum
, dy't ek de dinosauriers lytsman makke. Lykwols bewenje moderne reptilen no alle
kontininten
utsein
Antarktika
. Yn grutte rinne se utinoar fan 'e minuskule
dwerchgekko
(
Sphaerodactylus ariasae
), dy't 17 mm lang wurdt, oant de
seekrokkedil
(
Crocodylus pororus
), dy't in lingte fan 6 m en in gewicht fan mear as in ton berikke kin.
De
taksonomyske
yndieling fan reptilen is problematysk, mei't de tradisjonele groepen fan 'e
slangen en hagedissen
, de
krokkedillen
en de
skylpodden
eins ferspraat binne oer in ofstamming dy't ek de
dinosauriers
en de
fugels
omfiemet. De krokkedillen, bygelyks, binne folle nauwer besibbe oan 'e fugels as oan 'e hagedissen of de skylpodden. Derom soene de dinosauriers en de fugels dus eins ek as reptilen beskoge wurde moatte, mar by fugels wurdt dat nea dien. Dinosauriers waarden foarhinne wol as reptilen sjoen, mar underwilens hat men substansjeel
fossyl
bewiismateriaal opdold der't ut blykt dat ek dy net (of net alle) boppeneamde reptyleftige skaaimerken dielden. Sadwaande beskogje wittenskippers de term "reptilen" tsjintwurdich oer it algemien as
parafyletysk
en dus efterhelle, en sprekke se ynstee leaver fan
sauropsiden
, der't sawol de reptilen as de dinosauriers en de fugels under beflapt wurde kinne. Yn it spraakgebruk fan leken is de term "reptilen" lykwols sa ynboargere dat it unrealistysk is om te ferwachtsjen dat er ea yn unbruk reitsje sil.
Hjirunder de wittenskiplike opbou fan 'e
sauropsiden
, ynklusyf de reptilen, de
dinosauriers
en de
fugels
.
- sauropsiden
(
Sauropsida
)
- klasse
reptilen
(
Reptilia
)
(omstriden)
|