De
Lege Lannen
oftewol de
Nederlannen
is it leechlizzende gebiet yn West-Jeropa der't de steaten
Nederlan
en
Belgje
lizze. Soms wurdt ek
Luksemboarch
ta de Lege Lannen rekkene. De beneaming wurdt fral brukt troch de skiedskriuwerij om it gebiet mei oan te tsjutten doe't beide (of alle trije) steaten noch net bestiene.
De Lege Lannen yn de 14e iuw.
De namme 'de Lege Lannen' is tige tapaslik omdat it gebiet in leechlizzende flakte is, dy't untstien is as
delta
fan in tal grutte rivieren, de
Ryn
, de
Maas
, de
Isel
en de
Skelde
. Dochs is dizze namme, likegoed as de namme
Nederlan
, histoarysk besjoen op oare grunen ta stan kommen.
[1]
Yn de
Romeinske tiid
makken de lettere Lege Lannen te suden fan de Ryn part ut fan it Romeinske Ryk en wie ferdield oer de Romeinske provinsjes
Gallia Belgica
en
Germania Inferior
. Noardlik fan de Ryn lei
Germania
, dat mar koarte tiid under Romeinsk bewald stien hat. Nei de fal fan it
West-Romeinske Ryk
waarden de Lege Lannen in part fan it
Frankyske
of
Karolingyske
ryk, en letter it
Hillige Roomske Ryk
.
Under de
Midsiuwen
waarden de hartoggen fan
Braban
en
Gelre
, en de greven fan
Hollan
en
Flaanderen
hearskers oer de lytsere gebieten fan de Lege Lannen. Troch feroverjen en fral troch houlikspolityk fun skealfergrutting plak. Sadwaande kaam Hollan under ynfloed fan de greven fan
Henegouwen
te stean, en beide tegearre under ynfloed fan it
Beierske
Hus Wittelsbach
.
Yn de
15e iuw
kaam in grut tal dielgebieten yn mienskiplike hannen fan de hartoggen fan
Boergonje
en begjint de skiednis fan de Lege Lannen as ienheid.
Mei de dea yn
1482
fan
Maria fan Boergonje
, dy't troud wie mei
Maksimiliaan fan Eastenryk
, gongen de gebieten oer fan de ynfloedssfear fan it Franske
Hus Valois
nei dy fan it
Hus Habsburg
. De gebieten bleauwen formeel skieden, mar foarmen tegearre in
personele uny
. It bestjoer waard troch
lanfaden
waarnomd.
Yn
1549
bepaalde
keizer Karel V
yn de
Pragmatike Sanksje (1549)
dat de
Boergondyske Kreits
tenei undielber weze soe en by oererving oergean soe binnen de manlike en froulike line fan syn famylje. Dermei skiede hy de
Nederlannen
(de namme dy't hy foar dit gebiet yntrodusearre) of fan
Frankryk
en fan it
Dutske Ryk
.
Neidat Karel V as lanshear ofstan die fan de troan en in jier letter as kening fan
Spanje
, kamen de Lannen yn hannen fan syn soan
Filips II fan Spanje
. Hy wie gjin militer krekt as syn heit, mar in burokratysk bestjoerder en leauwensfanatikus.
De opsplitsing fan de Nederlannen yn in noardlik en sudlik part stammet ut de tiid fan de Spaanske oerhearsking. Filips II woe de wyls
kalvinistysk
wurden Noardlike Nederlannen op 'e nij ta it
Roomsk-katolisisme
bekeare, wat ta in protte ferset liede. Dat ferset of de Nederlanske Opstan wurdt de
Tachtichjierrige Oarloch
neamd en run fan
1568
oant
1648
, mei in
Tolvejierrich bestan
yn de jierren
1609
oant
1621
. By dizze opstan fun de iensidige unofhinkliksferklearring plak fan de Noardlike Nederlannen, troch de proklamaasje fan it
Plakkaat van Verlatinghe
, dat yn
De Haach
undertekene waard op
26 july
1581
. Oan dizze tastan kaam foarfest in ein mei de
Frede fan Munster
fan
1648
.
Yn it
Noarden
untstie yn it tiidrek
1581
-
1588
de
Republyk fan de San Feriene Nederlannen
. Dizze Republyk bestie ununderbrutsen oant
1795
doe't Franske revolusjoneren in ein makken oan de selsstannigens fan de republyk en opfolge wurde soe troch de
Bataafske Republyk
. Yn
1801
folge it
Bataafske Mienebest
, dat yn
1806
omfoarme waard ta it
Keninkryk Hollan
. Dizze trije rezjyms wienen feitlike fazalsteaten fan Frankryk. Fan
1809
/
1810
oant
1813
hearde it Noarden offisjeel ta it
Earste Franske Keizerryk
.
Hollanske
troepen
tsjen troch de Flaamske sted
Dendermonde
,
1820
It
Suden
fan de Nederlannen bleau fierders yn Spaanske hannen. Neidat de Spaanske tuke fan de Habsburgers utstoarn wie, waard by de
Frede fan Utert
(
1713
) regele dat it gebiet oergong nei de Eastenrykske Habsburgers. Sy bleauwen oer it gebiet hearskjen oant
1795
. Dernei hearde it by Frankryk en soe der oant
1815
by bliuwe.
Nei de nederlaach fan
Napoleon Bonaparte
yn
1815
waard op it
Kongres fan Wenen
beslist dat it noarden en suden byinoar foege wurde moasten. De oerwinners wienen fan doel in sterke
buffersteat
ten noarden fan Frankryk untstean te litten.
Yn
1830
foelen Noard en Sud wer ut inoar en waarden twa aparte keninkriken. Sunt dy tiid binne
Belgje
en
Nederlan
soevereine steaten. Yn
1839
moast it
Gruthartochdom Luksemboarch
grutte gebietsdielen ofstean oan Belgje. Yn
1890
waard de personele uny tusken Nederlan en Luksemboarch ferbrutsen en wie it Gruthartochdom Lukemboarch ek soeverein.
Nei it utinoar fallen yn
1830
hawwe der yn Noard en Sud ferskate persoanen en organisaasjes west dy't de ienheid fan de Nederlannen werstelle woenen. De gebietsdielen dy't by dizze ienheid hearre moasten fariearje tusken in folsleine feriening fan de trije steaten, of allinnich op taalkundige grunen tusken Nederlan en Belgje.
Foarbylden fan stribjen nei feriening fan de Lege Lannen yn de 20e iuw binne it
Algemeen-Nederlands Verbond
en
Zannekin
en it
VNV
fan
Staf de Clercq
en it
Verdinaso
fan
Joris Van Severen
. Dizze organisaasje woenen de steatkundige of tanimmende kulturele ferdieldheid opheffe. Op it stuit (2009) besteane fan dizze organisaasjes noch mar allinnich it "Algemeen Nederlands Verbond" en "Zannekin", dy't benammen op kultureel med aktyf binne.
Yn sekere sin wurde dizze sjoen as tariedingen foar de tastankommen fan de
Beneluks
. Letter rekke dizze lykwols troch de fierdere untwikkeling fan de
Jeropeeske Uny
oerskade.
Skriuwers dy't harren yn it bysunder op de skiednis en de takomst fan de Lege Lannen talein hawwe wienen fral de histoarisy:
- Carel Gerretson
, (1884-1958), histoarikus, ek bekend as dichter under de namme "Geerten Gossaert";
- Pieter Geyl
, 1887-1966, histoarikus en skriuwer fan in grut tal Grut-Nederlanske wurken, werunder it monumintale seis dielen wurk 'Skiednis fan de Nederlanske Stam'. Dat wurk rekke net foltoge en bleau stykjen yn it revolusjejier
1798
. Syn skiedkundich ynsjoch en syn polemyk mei de Britske historikus
Arnold Toynbee
hat de Grut-Nederlanske tinzen wer op de skiedkundige lankaart setten; hy waard fierders bekend om syn spesjale omtinken foar syn sympaty foar de
Flaamske
en
Afrikaanske
taalstriid
;
- Ernst Kossmann
, 1922-2003, histoarikus, net allinnich yn de Lege Lannen ynteressearre mar, lykas Geyl tagelyk befoarderer fan Anglo-Nederlanske betrekkingen. Skriuwde de 'De Lege Lannen', dat Geyls
Magnum Opus
like fuort te setten en dat wol foltoge waard (oant
1980
).
- Dom Arnoldus Smits
, geastlike te
Steenbrugge
, ferstoarn yn april
2005
.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes:
|
- ↑
Filips de Goede, hartoch fan Boergonje (1396-1467), brocht it grutste part fan it grungebiet fan de hjoeddeiske Beneluks gear mei parten fan it noarden fan Frankryk under syn bewald. Syn besittings waarden fanut syn eigen eachpunt oantsjutten, en omdat er meastentiids yn Flaanderen of Braban tahalde:
les pays de par deca
, 'de lannen fan herwerts oer'. Dat hold yn 'dizze lannen hjir, fuortendaliks om us hinne' en dat yn tsjinstelling wie mei
les pays de par dela
, 'de lannen fan derwerts oer, de lannen der', nammentlik it eigentlike Boergonje, sjoch:
[1]
.
In lettere opfolger fan him
keizer Karel V
hantearre in lyksoartige twadieling, mar kearde as
Habsburger
it perspektyf om en tsjutte de Nederlanske gewesten fan him oan as
les pays d'em bas
(oftewol
les Pays-Bas
).
- Dr A. Smits O.S.B.
,
Scheuring in de Nederlanden
Delen I, II, III en IV, UGA, Kortrijk-Heule, 1983-1999
- Prof. Dr P. Geyl
,
Geschiedenis van de Nederlandse Stam
Delen I-VI, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1961
- E.H. Kossmann
,
De Lage Landen 1780-1980
Delen I en II, Uitgeverij De Prom, Baarn, 2002
|